Architectural configuration of municipality buildings: The story of municipality buildings in Konya from 1930s to present

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 654 - 682, 30.10.2024

Fatih Çağrı Akçay , Dicle Aydın

https://doi.org/10.37246/grid.1399377

Öz

In this study, the spatial and formal characteristics of a municipality building typology planned and used in different periods (1957-1979) in Konya are analyzed through similarities/differences and evaluated within the scope of temporal/local conditions. The relationships between the temporal conditions/architectural paradigms and i) Context, ii) Spatial program, iii) Form are the focal points of the problem domain addressed by examining two specific cases. The study reveals that the environments following the initiation of municipal activities in Konya with Yusuf Şar Mansion prominently bear traces of temporal/local conditions. Terrace roof of the municipal building, dating back to 1957, exhibits qualities derived from modernism, such as a simple, prismatic, monumental form, as well as the modular organization of components within the volume, in addition to the ratio of solid/transparent surfaces. The Municipal Building (1979) reflects traces of a quantitative approach by the Ministry of Public Works, its employer. Furthermore, despite being obtained through competition, these environments undergo periodic demolition in relatively short periods, around 30-40 years, which is a crucial input for the main structure of the study. The entirety of the planning processes related to these environments reveals the paradox of reconstruction/destruction, issues concerning identity/function loss, and formulation of architectural programs.

Anahtar Kelimeler

Konya, Municipality buildings, Spatial and formal language, Architectural design criteria, Architectural competitions

Belediye binalarının mimari biçimlenişi: 1930’lardan günümüze Konya’da belediye binalarının öyküsü

Öz

Bu çalışmada; Konya ilinde, farklı zaman dilimlerinde (1957-1979) planlanarak kullanıma sunulan bir belediye binası tipolojisinin mekânsal ve biçimsel özellikleri; benzerlikler/farklılıklar üzerinden analiz edilerek dönemsel/yerel koşullar kapsamında değerlendirilmektedir. Dönem koşullarının/mimari anlayışlarının; i) Bağlam, ii) Mekânsal program ve iii) Biçim ile olan ilişkileri; söz konusu iki örnek üzerinden odaklanılan problem dilimleridir. Bu kapsamda; literatür taraması, mimari projelerin etüt edilmesi, yapılı çevrede gözlem/inceleme/fotoğraflama çalışmalarının yürütülmesi, müellif mülakatlarının gerçekleştirilmesi gibi eylemler dizisi izlenmiştir. Çalışmada, Konya’daki belediyecilik faaliyetlerinin başladığı Yusuf Şar Konağı’ndan sonra kullanılan söz konusu çevrelerin, dönemsel/yerel koşulların izlerini belirgin bir biçimde üzerinde bulundurdukları saptanmıştır. 1957 tarihli belediye binasının teras çatısı; yalın, prizmatik ve anıtsal formu; masif/şeffaf yüzey oranlarının yanı sıra hacim içerisindeki bileşenlerinin modüler düzeni; modernizm kaynaklı niteliklerdir. 1979 tarihli belediye binasında ise işveren Bayındırlık Bakanlığı’nın, nicelik eksenli yaklaşımına dair izler hakimdir. Diğer yandan bu çevrelerin, yarışma zemininde elde edilmiş olmalarına rağmen 30-40 yıl gibi kısa süreler ile periyodik yıkıma maruz kalmaları; çalışmanın ana kurgusu için çok önemli bir girdi teşkil etmektedir. Bu çevrelere ilişkin planlama süreçlerinin bütünü; yeniden yapım / yıkım paradoksunun yanı sıra kimlik/işlev kaybını ve mimari programların kurgulanması ile ilgili problem kaynaklarını vb. görünür kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konya, Belediye binaları, Mekansal ve biçimsel dil, Mimari tasarım kriterleri, Mimari proje yarışmaları

Kaynakça

• Akcan, E., Zelef, H. (2001). Nedenselliğin mimarlığı. (Ed: M. Ekincioğlu). Doğan Tekeli-Sami Sisa. Boyut Yayın Grubu. 111-122.
• Akçay, F. Ç., Paç, D. G. (2023). Erk eksenli ulusal mimari proje yarışmaları: 70'li Yıllar Hükümet Konakları. (Ed: F. Sönmez ve S. Arslan Selçuk). Anadolu’nun İmarında Yarışmalar 1930-1990. İdealkent Yayınevi. 268-283.
• Akgündüz, A. (2005). Osmanlı Devleti’nde belediye teşkilatı ve belediye kanunları. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Alsaç, Ü. (1976). Türkiye’deki mimarlık düşüncesinin cumhuriyet dönemindeki evrimi. KTÜ Yayınları.
• Alsaç, Ü. (2007). İkinci ulusal mimarlık dönemi. (Ed: Renata Holod, Ahmet Evin ve Süha Özkan). Modern Türk mimarlığı. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. 99-108.
• Anonim. (1944). Adana Belediye Sarayı proje müsabakası. Arkitekt Dergisi. (7-8), 154-160.
• Anonim. (1953a). İstanbul Belediye Binası Proje Müsabakası. Arkitekt Dergisi. (05-06), 71-88.
• Anonim. (1953b). İstanbul Belediye Binası Proje Müsabakası. Mimarlık Dergisi. (01-06), 36-54.
• Anonim. (1957). Konya Belediye Binası Proje Müsabakası. Arkitekt Dergisi. (02), 58-62.
• Anonim. (1970). Projelerde uyulması ön görülen esaslar. Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Geliştirme Dairesi Yayını.
• Anonim. (2001). Ankara Büyükşehir Belediyesi Belediye Başkanlık Sarayı İle Ticari ve Sosyal Tesisleri Mimarlık-Mühendislik, Kentsel Tasarım Yarışması. Mimarlık Dergisi. 297, 46-57.
• Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Aydın, D. (2023). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Konya Şubesi. (Ed: F. Sönmez ve S. Arslan Selçuk). Anadolu’nun İmarında Yarışmalar 1930-1990. İdealkent Yayınevi. 304-315.
• Balamir, A. (2003). Mimari kimlik temrinleri II/Türkiye’de modern yapı kültürünün bir profili. Mimarlık Dergisi. 314, 18-23.
• Batur, A. (1998). 1925 – 1950 döneminde Türkiye mimarlığı. (Ed: Yıldız Sey). 75 yılda değişen kent ve mimarlık. Tarih Vakfı Yayınları. 209 – 234.
• Baudrillard, J. (1998). Kötülüğün Şeffaflığı. Ayrıntı Yayınları.
• Bülbül Bahtiyar, T., Yaldız, E. (2023). Uluslararası üslubun Anadolu’daki yorumu: Konya Belediye Binası. (Ed: F. Sönmez ve S. Arslan Selçuk). Anadolu’nun İmarında Yarışmalar 1930-1990. İdealkent Yayınevi. 128-138.
• Çımrın, F. K. (2009). Küreselleşme, neo-liberalizm ve refah devleti üzerine. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 23, 195-204.
• Davutoğlu, A. (2016). Medeniyetler ve şehirler. Küre Yayınları, 112-113.
• Dinç, O. (1972). Samsun Belediye Binası ve Hizmet Tesisleri Mimari Proje Yarışması. Arkitekt Dergisi. (02), 70-75.
• Duran, Ö. (2018). Mimari proje yarişmalari ile elde edilen kamu binalarinin incelenmesi. Uzmanlık Tezi. İller Bankası Anonim Şirketi.
• Eryürekli, H. A. (1979). Konya Belediye Sarayı ve E.S.O. İşletme Binası uygulama projesi. H. Atilla Eryıldız Mimarlık & Şehircilik Bürosu.
• Eryürekli, H. A. (2021). Konya Belediye Sarayı ve E.S.O. İşletme Binası ile ilgili gerçekleştirilen mülakat. H. Atilla Eryıldız Mimarlık & Şehircilik Bürosu.
• Hasol, D. (2017). 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. YEM Yayınları.
• Karaaslan, M. (1987). Bayındırlık ve İskân Bakanlığı ve mimarlığımız. Mimarlık Dergisi, (224), 32.
• Karaaslan, M., Öztekin, S. (2001). Merih Karaaslan anılar-yapıtlar I, Karaaslan Mimarlık, Ankara.
• Kazmaoğlu, M., Tanyeli, U. (1986). 1980’li yılların Türk mimarlık dünyasına bir bakış. Mimarlık Dergisi. 221(2), 31 – 48.
• Kolay, E. (2018a). Osmanlı yerel yönetim sisteminin mimari alana yansıması: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e belediye binaları. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kolay, E. (2018b). Kaybolan bir mimari miras: Ankara Belediye Dairesi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 6(2), 237-248.
• Kuban, D. (1986). 1980’lerde Türkiye’de mimarlık üzerine bir değerlendirme. Mimarlık Dergisi. 221(2), 29 – 30.
• Kuban, D. (2014). Mimarlık kavramları. Yem Yayınları.
• Meltem, İ. A. (2010). 1930-2010 yillari arasinda bir proje elde etme yöntemi olarak Türkiye’deki mimari tasarim yarişmalarinin irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Odabaşı, A. S. (1998). 20. Yüzyıl başlarında Konya’nın görünümü. T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete yerel yönetim geleneği. Hil Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2011). Tanzimat devrinde Osmanlı mahalli idareleri (1840-1880). Türk Tarih Kurumu. 143,144.
• Sağsöz, A., Midilli Sarı, R., Elmalı Şen, D., Al, S. (2014). 1938-1960 Yılları Arası Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. Turkish Studies, 9(10), 941-955.
• Sey, Y. (1998). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de mimarlık ve yapı üretimi. (Ed: Yıldız Sey). 75 yılda değişen kent ve mimarlık. Tarih Vakfı Yayınları. 25-39.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döneminde modern belediyeciliğin doğuşu-yerel yönetim metinleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sözen, M., Tapan, M. (1973). 50 Yılın Türk mimarisi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tanyeli, U. (1993), Karaaslan’ı Suçlamalı mı?. Arredemento Mimarlık. 3, 94.
• Tekeli, D., Sisa, S. (1974). Doğan Tekeli-Sami Sisa: 1954-1974 projeler – uygulamalar, Architectural works. Apa Ofset.
• Tekeli, D., Sisa, S., Tanyeli, U. (1994). Doğan Tekeli Sami Sisa Projeler, Yapılar 1954-1994. Yem Yayınları.
• Tekeli, D. (2007). Türkiye’de mimarlığın gelişiminin toplumsal bağlamı. (Eds: Renata Holod, Ahmet Evin ve Süha Özkan). Modern Türk mimarlığı. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. 15-35.
• Uluoğlu, B. (2004). Mimarlık bilgisinin çifte kimliği ve kavramsallaştırılış biçimi üzerine. (Eds: Ayşe Şentürer, Şafak Ural ve Ayla Atasoy). Mimarlık ve felsefe. YEM Yayınları. 52-67.
• URL 1. Karaman Şehremaneti. Access Page: https://www.tasyapirestorasyon.com/eskibelediyetasbinasi.html
• URL 2. Kırklareli Şehremaneti. Access Page: https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44113/kirklareli-muze-mudurlugu.html
• URL 3. Bitlis Şehremaneti. Access Page: https://www.kulturportali.gov.tr/medya/fotograf/fotodetay/46460
• URL 4. Edirne Şehremaneti. Access Page: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/edirne/kulturenvanteri/belediye-binasi-1
• URL 5. Çorlu Şehremaneti. Access Page: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tekirdag/gezilecekyer/corlu-tarihi-belediye-binasi
• URL 6. Tekirdağ Şehremaneti. Access Page: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tekirdag/gezilecekyer/tarihi-belediye-binasi
• URL 7. Bursa Şehremaneti. Access Page: https://phebusmuzayede.com/102832-tarih-bursa-belediye-binasi-foto-fethi-9x14-cm.html
• URL 8. Altıncı Daire-i Belediye Binası. Access Page: https://www.arkitera.com/haber/beyoglu-belediyesinin-tarihi-binasinda-restorasyon-tamamlandi/
• URL 9. Fatih Şehremaneti. Access Page: https://www.fsm.edu.tr/FSMVU-Iletisim-Ulasim
• URL 10. Kadıköy Şehremaneti. Access Page: https://kulturenvanteri.com/yer/kadikoy-sehremaneti-dairesi/#16/40.990685/29.022156
• URL 11. Afyon Şehremaneti. Access Page: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/afyonkarahisar/gezilecekyer/zafer-muzesi
• URL 12. Tokat Şehremaneti. Access Page: https://www.sekamimarlik.com.tr/portfolio-item/tokat-belediye-binasi-restorasyon-projesi/
• URL 13. Kastamonu Şehremaneti. Access Page: https://www.kastamonu.bel.tr/v2/portfolio/osmanli-saray-oteli/
• URL 14. Havran Şehremaneti. Access Page: https://www.havran.bel.tr/#tarihi-belediye-konagi
• URL 15. Samsun Şehremaneti. Access Page: https://www.samsun.bel.tr/icerik/hizmet-binasi
• URL 16. Bitlis Şehremaneti iç mekan görseli. Access Page: https://www.yenihaberden.com/120-yillik-tarihi-belediye-binasi-hizmete-girdi-587851h.htm
• URL 17. Bursa Şehremaneti iç mekan görseli. Access Page: https://www.shurupchik.com/blog/28-things-to-see-and-do-in-bursa/
• URL 18. 1934 tarihli Resmi Gazete. Access Page: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2713.pdf
• URL 19. Afyon Belediye Binası. Access Page: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/afyonkarahisar/kulturenvanteri/afyon-beledye-bnasi
• URL 20. İstanbul Büyükşehir Belediye Binası. Access Page: https://ibb.istanbul/ibb/belediye-hakkinda/belediye-tarihcesi/#binalar---galeri
• URL 21. La Tourette manastırı. Access Page: https://lecorbusier-worldheritage.org/en/couvent-sainte-marie-de-la-tourette/
• URL 22. Boston Belediye Binası. Access Page: https://www.wbur.org/news/2015/03/09/boston-city-hall-plaza-ideas
• URL 23. İzmir Belediye Binası. Access Page: https://bi-ozet.com/2021/03/19/yarisma-izmir-buyuksehir-belediyesi-hizmet-binasi/
• URL 24. Samsun Belediye Binası. Access Page: https://samsun.bel.tr/haberler/saathane-meydani-tarihe-isik-tutacak
• URL 25. Konya Mevlana aksı ve Belediye Hizmet Binası komşuluğunda yer alan modern dönem binaları. Access Page: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/204639
• URL 26. Konya Belediye Binası ve yakın çevresi. Access Page: http://www.eskiturkiye.net/99/konya
• URL 27. Konya Belediye Binası ön cephe görünüşü. Access Page: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/204361 (Salt Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi)
• URL 28. Konya Hacı Veyiszade Cami. Access Page: https://dunyacamileri.blogspot.com/2010/08/konya-hac-veyiszade-camii.html
• URL 29. Konya Ticaret Odası Binası. Access Page: https://www.konyapedia.com/makale/2828/konya-ticaret-odasi-kto
• URL 30. Konya Defterdarlığı. Access Page: https://www.arkitera.com/proje/konya-defterdarligi-gelir-birimleri-hizmet-binasi/
• URL 31. Konya Belediye Binası'nın tahliyesi. Access Page: https://www.konhaber.com/guncel/buyuksehir_belediye_eski_hizmet_binasinin_yikimina_baslandi-1621965h
• Uz, F. (2019). Alüminyum ile tasarlamak: 1970’lerde Ankara mimarlığında alüminyum. Ankara Araştırmaları Dergisi, 7(1), 75-103.
• Uz, M. A., Doğan, M., (2010). Belgelerle Adım Adım Eski Konya (9), Eski Belediye Binası ile Hükümet Binası Arasındaki Bölge. Merhaba Gazetesi Akademik Sayfalar. 10 (17), 257-260.
• Yaramış, B. (2000). 1930-2000 yılları arasında Türkiye’de gerçekleştirilen mimari tasarım yarışmalarının belgelenmesi ve genel bir değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yavuz, Y. (2009). İmparatorluktan Cumhuriyet’e Mimar Kemalettin 1870- 1927, Kemalettin Bey Anma Programı Dizisi. TMMOB Mimarlar Odası ve T.C. Vakıflar Genel Müdürlüğü Ortak Yayını.
• Yenice, M. S. (2012). Konya kentinin planlama tarihi ve mekânsal gelişimi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 28(4), 343-350.
• Yıldırım, S. (1990, Kasım). Yerel yönetim ve demokrasi. Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl Sempozyumu, Ankara.
• Yücel, A. (2007). Çoğulculuk İş Başında: Türkiye’nin Bugünkü Mimarlık Manzarası. (Eds: Renata Holod, Ahmet Evin ve Süha Özkan). Modern Türk mimarlığı. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. 125-156.