NFT'ler, Metaverse ve Kripto Paralar: Yeni Dijital Ekonomi

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 15

Levent Sezal , Tugce Düzgüner

Öz

Bu çalışma, NFT’ler, metaverse ve kripto paraların dijital ekonomiyi şekillendirmedeki rollerini ve bu teknolojilerin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini bütüncül bir perspektifle analiz etmeyi amaçlamaktadır. Blokzinciri (blockchain) teknolojisinin sunduğu merkeziyetsiz, güvenli ve şeffaf altyapı, bu üç unsuru birbirine entegre ederek dijital ekonomide köklü bir dönüşümün kapılarını aralamaktadır. NFT’ler (non-fungible token), sanat, oyun ve finansal sistemlerde dijital varlıkların mülkiyetini yeniden tanımlayarak geleneksel aracıları ortadan kaldırmakta ve içerik üreticilerine doğrudan gelir elde etme fırsatı sunmaktadır. Özellikle “oyna-kazan” (play-to-earn) modelleriyle, oyuncular sadece eğlenmekle kalmayıp, aynı zamanda sanal dünyalardan ekonomik kazanç sağlayabilmektedir. Metaverse, sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojileriyle desteklenen çok boyutlu dijital ortamlar sunarak eğitim, ticaret, sosyalleşme ve kültürel etkileşim gibi alanlarda devrim niteliğinde fırsatlar yaratmaktadır. Bu ortamlar, kullanıcıların dijital kimlikler aracılığıyla katılım sağladığı, kendi dijital varlıklarını üretebildiği ve ekonomik faaliyetlere dâhil olabildiği dinamik ekosistemlerdir. Kripto paralar ise metaverse içinde ödeme aracı ve değer transferi mekanizması olarak kritik bir rol oynamaktadır. Akıllı sözleşmeler sayesinde işlemler şeffaf, otomatik ve güvenilir şekilde gerçekleşmekte; bu da küresel finansal kapsayıcılığı desteklemektedir. Ancak tüm bu olumlu gelişmelere rağmen, kripto varlıkların yüksek enerji tüketimi çevresel sürdürülebilirliği tehdit etmekte; fiyat oynaklığı, siber güvenlik açıkları, veri gizliliği sorunları, dijital eşitsizlik ve yasal düzenlemelerdeki eksiklikler yaygınlaşmalarını zorlaştırmaktadır. Bu teknolojilerin uzun vadeli sürdürülebilirliği için enerji verimli çözümler, sağlam ekonomik yapılar, kullanıcı merkezli tasarımlar ve küresel düzeyde oluşturulmuş yasal düzenlemeler büyük önem taşımaktadır. Çevresel etkilerin azaltılması ve toplumsal kapsayıcılığı önceleyen projelerin yaygınlaştırılması, bu dijital dönüşümün başarılı olmasında belirleyici olacaktır.

Anahtar Kelimeler

NFT , Metaverse , Kripto Paralar , Dijital Ekonomi

NFTs, Metaverse and Cryptocurrencies: The New Digital Economy

Öz

This study aims to analyse the roles of NFTs, metaverse and cryptocurrencies in shaping the digital economy and the economic, social and environmental impacts of these technologies from a holistic perspective. The decentralised, secure and transparent infrastructure offered by blockchain technology opens the doors to a radi-cal transformation in the digital economy by integrating these three elements. NFTs (non-fungible tokens) rede-fine the ownership of digital assets in art, gaming and financial systems, eliminating traditional intermediaries and offering content producers the opportunity to generate direct revenue. Especially with ‘play-to-earn’ mo-dels, players can not only have fun, but also make economic gains from virtual worlds. The Metaverse offers multidimensional digital environments supported by virtual and augmented reality technologies, creating revo-lutionary opportunities in areas such as education, commerce, socialisation and cultural interaction. These envi-ronments are dynamic ecosystems where users can participate through digital identities, produce their own digi-tal assets and participate in economic activities. Cryptocurrencies play a critical role in the metaverse as a me-ans of payment and value transfer mechanism. Thanks to smart contracts, transactions are transparent, automated and reliable, supporting global financial inclusion. However, despite all these positive developments, the high energy consumption of crypto-assets threatens environmental sustainability; price volatility, cyber security vulnerabilities, data privacy issues, digital inequality and regulatory shortcomings make it difficult for them to become widespread. Energy-efficient solutions, robust economic structures, user-centred designs and global legal regulations are of great importance for the long-term sustainability of these technologies. The dissemina-tion of projects that prioritise the reduction of environmental impacts and social inclusion will be decisive in the success of this digital transformation.

Anahtar Kelimeler

NFT , Dijital Economy , Metaverse , Cryptocurrencies

Kaynakça

• Akçaal, M. (2022). Eşya kavramını yeniden düşünmek: NFT’lerin eşya niteliği ve eşya hukuku bakımından geleceği üzerine bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30(3), 123–145. https://dergipark.org.tr/tr/pub/suhfd/issue/68923
• Badruddoja, S., Dantu, R., Upadhyay, K., & Mears, J. A. (2023). Toward a digital world: A global framework for virtual real estate in the metaverse using NFTs. IEEE Transactions on Consumer Electronics, 69(4), 1088–1098. https://doi.org/10.1109/TCE.2023.3303998
• Bakır, E. (2021). Covid-19 pandemisi sürecinde kripto para birimleri ile ekonomik göstergeler arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ueska/issue/63914/970269
• Blue Lights Digital. (2020). How blockchain works. https://bluelightsdigital.com/cryptocurrencies-a-bitcoin-guide/howblockchain-works (Erişim tarihi: 25.04.2025)
• Bourlakis, M., & Papagiannidis, S. (2023). NFTs and the Metaverse: Exploring the economic sustainability of virtual worlds. Journal of Business Research, 155(Part A), 113401. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2022.113401 Chalmers, D., Fisch, C., Matthews, R., Quinn, W., & Recker, J. (2022). Beyond the bubble: Will NFTs and digital proof of ownership empower creative industry entrepreneurs? Journal of Business Venturing Insights, 17, e00309. https://doi.org/10.1016/j.jbvi.2022.e00309
• Chohan, R. (2021). Non-fungible tokens: Blockchain, value creation, and the art market. Journal of Digital Banking, 6(3), 201–212.
• Dilek, Ş. (2018). Kripto paralar, alım satımı ve KDV (Crypto currencies, trading and VAT). ResearchGate. https://www.researchgate.net/publication/324008918_Kripto_Paralar_Alim_Satimi_ve_KDV_Crypto_Currencies_Trading_and_VAT
• Dowling, M. (2022). Fertile LAND: Pricing non-fungible tokens. Finance Research Letters, 44, 102096. https://doi.org/10.1016/j.frl.2021.102096
• Gümüş, A., & Erkuş, H. (2019). Blockchain ve kripto paraların kullanımı üzerine bir değerlendirme. Anemon Muş Al-parslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 41–49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anemon/issue/48938/624669
• Gün + Partners. (2022, Nisan 26). Non-Fungible Token (NFT) nedir, ne değildir? https://www.gun.av.tr/tr/haberler-ve-etkinlikler/non-fungible-token-nft-nedir-ne-degildir.pdf
• Hassan, M., Saleem, M., Khan, S. J., & Rehman, Z. U. (2023). Metaverse, NFTs, and consumer behaviour: A systematic literature review and research agenda. Journal of Consumer Behaviour. https://doi.org/10.1002/cb.2298
• Huynh-The, T., Gadekallu, T. R., Wang, W., Yenduri, G., Ranaweera, P., Pham, Q.-V., da Costa, D. B., & Liyanage, M. (2023). Blockchain for the metaverse: A review. Future Generation Computer Systems, 143, 401–419. https://doi.org/10.1016/j.future.2023.02.008
• Jauhiainen, J. S., Krohn, C., & Junnila, J. (2023). Metaverse and sustainability: Systematic review of scientific publicati-ons until 2022 and beyond. Sustainability, 15(1), 346. https://doi.org/10.3390/su15010346
• Jurix. (n.d.). Kripto paraların karapara aklama yöntemi olarak kullanılması. Jurix. http://www.jurix.com.tr/article/12345
• Kastrenakes, J. (2021, Mart 11). Beeple sold an NFT for $69 million. The Verge. https://www.theverge.com/2021/3/11/22325054/beeple-christies-nft-sale-cost-everydays-69-million
• Kara, H., & Özdemir, A. (2022). NFT’lerin pazarlama dünyasındaki yeri: Bir literatür taraması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), 1151–1164. https://doi.org/10.18037/ausbd.1151378
• Kara, H., & Özdemir, A. (2023). Kripto paraların toplumsal ve ekonomik etkileri: Bir literatür taraması. Sosyoekonomi Dergisi, 31(55), 123–142. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.01.07
• Kaya, A., & Öztürk, M. (2022). Metaverse ve dijital dönüşüm: Fırsatlar ve zorluklar. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 5(2), 123–140. https://doi.org/10.52136/umid.2022.5.2.123
• Krause, M. J., & Tolaymat, T. (2021). Quantification of energy and carbon costs for mining cryptocurrencies and impli-cations for blockchain-based applications. Environmental Science & Technology, 55(13), 8755–8763. https://doi.org/10.1021/acs.est.0c08435
• Kuban Torun, N., & Torun, T. (2022). Metaverse ve din kavramlarının sosyal medya madenciliği yolu ile incelenmesi. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 559–574.
• Kye, B., Han, N., Kim, E., Park, Y., & Jo, S. (2021). Educational applications of metaverse: Possibilities and limitations. Journal of Educational Evaluation for Health Professions, 18, 32. https://doi.org/10.3352/jeehp.2021.18.32
• Lee, J. Y. (2021). A study on Metaverse hype for sustainable growth. International Journal of Advanced Smart Conver-gence, 10(3), 72–80. https://doi.org/10.7236/IJASC.2021.10.3.72
• Marr, B. (2022). The environmental impact of NFTs and the Metaverse: Challenges and solutions for sustainability. Sus-tainability, 14(19), 12678. https://doi.org/10.3390/su141912678
• Mystakidis, S. (2022). Metaverse. Encyclopedia, 2(1), 486–497. https://doi.org/10.3390/encyclopedia2010031
• Nadini, M., Alessandretti, L., Di Giacinto, F., Martino, M., Aiello, L. M., & Baronchelli, A. (2021). Mapping the NFT revolution: Market trends, trade networks, and visual features. Scientific Reports, 11(1), 1–11. https://doi.org/10.1038/s41598-021-00053-8
• Nar, S. (2023). Metaverse kavramının iletişim perspektifinden incelenmesi: Kavramsal bir analiz. TRT Akademi, 8(18), 312–329. https://doi.org/10.37679/trtakademi.1234567
• Öztaş, Ö., & Şentürk, B. (2022). WEB 1.0’dan WEB 3.0’a metaverse’ün gelişimi ve sunduğu fırsatlar. Yeni Medya Elekt-ronik Dergisi, 7(2), 200–215. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yenimedya/issue/73456/1100930
• Park, S. M., & Kim, Y. G. (2022). A Metaverse: Taxonomy, components, applications, and open challenges. IEEE Access, 10, 4209–4251. https://doi.org/10.1109/ACCESS.2021.3140175
• Riva, G., & Wiederhold, B. K. (2022). The social sustainability of the Metaverse and NFTs: Addressing equity and inclu-sion in virtual ecosystems. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 25(10), 645–651. https://doi.org/10.1089/cyber.2022.0123
• Saygın, E. P., & Fındıklı, S. (2021). Tuvalden tuşa: Sanat pazarındaki dijital dönüşümde NFT’lerin rolü. Business & Management Studies: An International Journal, 9(4), 1452–1466.
• Sezal, L. (2020). Fintek Hizmetlerinin Finans Sektörüne Etkileri ve Sağlanan Devlet Teşvikleri. Ekonomi İşletme Ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(3), 233-248. https://doi.org/10.38009/ekimad.779084.
• Sezal, L. (2021). Dijital bankacılık kapsamında yeni nesil finansal teknolojiye yönelik uygulamalar. Bankacılık Sektörü-nün Değişen Yüzü, Livre De Lion, 121-161.
• Ustaoğlu, E., Kıran, S., Bağcı, M., & Emre, İ. E. (2022). NFT (Non-Fungible Token) ve uygulama alanları. DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(4), 1801–1821. http://dx.doi.org/10.16953/deusosbil.1106349
• Ünsal, E., & Kocaoğlu, Ö. (2018). Blok zinciri teknolojisi: Kullanım alanları, açık noktaları ve gelecek beklentileri
• Vidal-Tomás, D. (2023). The new crypto niche: NFTs, play-to-earn, and the metaverse. Research in International Busi-ness and Finance, 65, 101975. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2023.101975
• Vidal-Tomás, D. (2023). The new crypto niche: NFTs, play-to-earn, and the metaverse. Research in International Busi-ness and Finance, 66, 102084. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2023.102084
• Wang, Q., Li, R., Wang, Q., & Chen, S. (2021). Non-Fungible Token (NFT): Overview, evaluation, opportunities and challenges. arXiv preprint, arXiv:2105.07447. https://arxiv.org/abs/2105.07447
• Onedio. (n.d.). www.onedio.com (Erişim tarihi: 25.04.2025)
• Yıldırım, F. (2018). Kripto paralar, blok zinciri teknolojisi ve uluslararası ilişkilere muhtemel etkileri. Medeniyet Araştır-maları Dergisi, 2(4), 81–97. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mad/issue/40499/483947
• Yıldız, T., & Afşar, B. (2021). Kripto para dünyasının öncüsü Bitcoin’in Türkiye açısından değerlendirilmesi. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, (6), 73–106. https://doi.org/10.26677/TR1010.2021.873