PRICES OF GOODS AND FOOD IN THE TIMURID STATE

Yıl 2024, , 163 - 178, 24.11.2024

Fatih Bostancı

https://doi.org/10.53718/gttad.1539023

Öz

The Timurid Empire (1370-1507), founded by Emir Timur and spanning a vast geography in Central Asia, is notable for its economic structure and strategic location on trade routes. This article focuses on the determination of prices of goods and food in the Timurid Empire, the variability of these prices and their social effects. In this study, the prices of goods and food in the Timurid State are analysed. During the Timurid period, the prices of various commercial goods and basic foodstuffs showed a certain fluctuation. The article discusses how the market economy functioned and how demand and supply factors affected prices. In particular, changes in the prices of agricultural products, textiles, precious metals and other commercial goods are analysed. It also examines how these price changes were reflected in the social structure and daily living standards in the Timurid state. It also constitutes an important source for understanding the dynamics of the economy in the Timurid geography and the trade networks of the period. In addition, the prices of agricultural products generally varied depending on seasonal factors, especially productivity and climatic conditions determined these prices. On the other hand, the prices of commercial goods such as precious metals fluctuated in relation to international trade and political events. The impact of these price changes on the social structure and daily living standards will also be analysed. For example, increases or decreases in the prices of basic foodstuffs and price fluctuations affecting the purchasing power of the people will be evaluated. In this context, this article, which analyses the prices of goods and food in the Timurid State, aims to provide a comprehensive understanding of the economic history and social structures of the period. Prices of goods and food were affected by various factors such as the balance of supply and demand, seasonal changes, wars and natural disasters. For example, prices of agricultural products fall during harvest periods and rise during times of famine. The prices of trade goods vary depending on factors such as the safety of trade routes, transport costs and customs duties. At the same time, fluctuations in commodity and food prices have affected different segments of society in different ways. In particular, poor people were adversely affected by increases in food prices and were in a difficult situation during periods of famine. Wealthy merchants and landowners, on the other hand, were generally less affected by these fluctuations and in some cases even profited from price increases. This situation led to an increase in social injustice and class differences. Price controls and taxation policies of the state also played an important role in determining prices. However, this study consists of two main headings and four subheadings. In the first section titled Trade Products and Prices in the Timurids, information on commodity types and prices of the period is analysed. In the second heading titled Price Movements and Their Causes, the factors that caused the price changes of the products discussed in the previous heading were emphasised. While preparing this title, detailed information on price movements and their causes were given under four subheadings. On the other hand, while preparing this study, first-hand sources including financial books and trade reports of the Timurid period were utilised.

Anahtar Kelimeler

Timurid State, Trade, Goods and Food Prices, Price Mobility.

TİMURLU DEVLETİ’NDE EŞYA VE GIDA FİYATLARI

Öz

Timurlu Devleti (1370-1507), Emir Timur tarafından kurulan ve Orta Asya’da geniş bir coğrafyaya yayılan bir imparatorluk olarak, ekonomik yapısı ve ticaret yolları üzerindeki stratejik konumuyla dikkat çekmektedir. Bu makale, Timurlu Devleti’nde eşya ve gıda fiyatlarının belirlenmesi, bu fiyatların değişkenliği ve toplumsal etkileri üzerine odaklanmaktadır. Bu çalışmada Timurlu Devleti’nde eşya ve gıda fiyatları incelenmiştir. Timurlular döneminde, çeşitli ticarî malların ve temel gıda maddelerinin fiyatları belirli bir dalgalanma göstermiştir. Makale, pazar ekonomisinin nasıl işlediğini, talep ve arz faktörlerinin nasıl etkilediğini tartışmaktadır. Özellikle tarım ürünleri, tekstil ürünleri, kıymetli metaller ve diğer ticarî malların fiyatlarındaki değişiklikler incelenmiştir. Ayrıca, bu fiyat değişimlerinin Timurlu Devleti’ndeki sosyal yapıya ve günlük yaşam standartlarına nasıl yansıdığı da ele alınmıştır. Aynı zamanda Timurlu coğrafyasında ekonominin dinamiklerini ve dönemin ticaret ağlarını anlamak için önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Bununla birlikte tarım ürünlerinin fiyatları genellikle mevsimsel faktörlere bağlı olarak değişim göstermiş, özellikle verimlilik ve iklim koşulları bu fiyatları belirlemiştir. Diğer yandan, kıymetli metaller gibi ticarî malların fiyatları uluslararası ticaret ve politik olaylarla da ilişkili olarak dalgalanma göstermiştir. Ayrıca, bu fiyat değişimlerinin sosyal yapıya ve günlük yaşam standartlarına nasıl yansıdığı da incelenecektir. Örneğin, temel gıda maddelerinin fiyatındaki artışlar veya azalışlar, halkın satın alma gücünü etkileyen fiyat hareketlilikleri hakkında da değerlendirmeler yapılacaktır. Bu bağlamda Timurlu Devleti’nde eşya ve gıda fiyatlarının analiz edildiği bu makalede, dönemin ekonomik tarihi ve sosyal yapıları hakkında kapsamlı bir anlayış sunmak amaçlanmaktadır. Eşya ve gıda fiyatları, arz ve talep dengesi, mevsimsel değişiklikler, savaşlar ve doğal afetler gibi çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Örneğin, tarım ürünlerinin fiyatları hasat dönemlerinde düşerken, kıtlık zamanlarında yükselmektedir. Ticaret mallarının fiyatları ise ticaret yollarının güvenliği, ulaşım maliyetleri ve gümrük vergileri gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir. Aynı zamanda eşya ve gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar, toplumun farklı kesimlerini farklı şekillerde etkilemiştir. Özellikle yoksul halk, gıda fiyatlarındaki artışlardan olumsuz etkilenmekte ve kıtlık dönemlerinde zor durumda kalmışlardır. Zengin tüccarlar ve toprak sahipleri ise genellikle bu dalgalanmalardan daha az etkilenmekte ve hatta bazı durumlarda fiyat artışlarından kâr elde etmişlerdir. Bu durum, sosyal adaletsizliklerin ve sınıf farklılıklarının artmasına neden olmuştur. Devletin fiyat denetimleri ve vergilendirme politikaları da fiyatların belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bununla birlikte bu çalışma iki ana başlık ve dört alt başlıktan oluşmaktadır. Timurlularda Ticaret Ürünleri ve Fiyatları adlı birinci başlıkta dönemin emtia çeşitleri ve fiyatlarına dair malumatlar incelenmiştir. Fiyat Hareketleri ve Nedenleri adlı ikinci başlıkta ise bir önceki başlıkta ele alınan ürünlerin fiyatının değişimine neden olan etkenler üzerinde durulmuştur. Bu başlığı hazırlarken ayrıca dört alt başlık altında fiyat hareketleri ve nedenlerine dair tafsilatlı bilgi verilmiştir. Diğer taraftan bu çalışma hazırlanırken Timurlular döneminin maliye defterleri ve ticaret raporlarını barındıran birinci el kaynaklardan istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Timurlu Devleti, Ticaret, Eşya ve Gıda Fiyatları, Fiyat Hareketliliği.

Kaynakça

• Abdullah Püser Muhammed b. Kiya el-Mazenderanî, Risale-i Felekiyye (Kitab-us Siyakat), çev. İsmail Otar, İSMMMO Yayınları, İstanbul 2013.
• AFŞAR, İrec, Yadigârha-i Yezd, C. I-II, neşr., Encümen-i Asar û Mefahir-i Ferhengî, Tahran 1374.
• Ahmed Ali Han Vezirî Kirmanî, Tarih-i Kirman (Salariye), tash. İbrahim Bastanî Parizî, İntişarat-ı İbn Sina, Tahran 1352.
• Ali b. Muhammed el-Kumî, Şemsü’s-Siyak, Ayasofya 3986.
• Ali Şîr Nevâyî, Vakfiyye (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), haz. Vahit Türk, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 2015.
• AUBİN, Jean, Deux Sayyids de Bem au XV Siecle Contribution a l’historie de l’Iran Timouride, Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz, Mainz 1956.
• BRETSCHNEİDER, Emile, Mediaeval Researches From Eastern Asiatic Sources, VOL II, London 1910.
• ÇEHOVİÇ, Olga Dmitrievna, Samarkandiskie Dokumenti XV-XVI vv., Akademia Nayuk SSR, Moskova 1974.
• DALSAR, Fahri, Bursa’da İpekçilik, Sermet Matbaası, İstanbul 1960.
• DAVİDOVİÇ, Elena Abramovna, “Svidetelistva Daulatsaha a Razmerah Zemelnoyi Renti Pri Ulugbeke”, Akademiya Nauk SSSR, İnstitut Vastokovedeniya, Moskova 1974, ss. 19-37.
• DAVİDOVİÇ, Elena Abramovna, İstoriya deneznovo obrascheniya srednevekovoy Sredney Azii (mednye monety XV –pervoy chetverti XVI vv., v Maverannakhre), Akademiya Nayuk SSSR, Moskva 1983.
• DİNPEREST, Veli, “Siyasetha-i Ticari Timur ve Peyamedha-i an”, Tarih-i İran, 71/5, 1392/2013.
• Ebu Bekr-i Tihranî, Kitab-ı Diyarbekriyye, çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• Fasih Ahmed b. Celaleddin Muhammed Havafî, Mecmu’l-Fasihî, C. I-III, tash. Mahmud Ferruh, Kitabfroşi-i Bastan-ı Meşhed, Tus-Meşhed 1339.
• Gıyâsüddîn b. Hümâmiddîn Hüseyn-i Hvândmîr, Târîh-i Habîbu’s-Siyer fi Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer, nşr. Celâleddin Humâyî, C. IV, İntişârât-ı Hayyam, Tahran 1333.
• HACİYANPOR, Hamid, CUKAR, Muctebi, “Berresi Ehemmiyet ve Cayigâh-ı Şehr-i Yezd der Ticaret-i Parçeha-i Abrişimî der devre Timuriyan (ez 798 h. k. ta 856 h. k.)”, Fasılanâme-i İlmî-Pejoheşi Tarihnâme-i İran bad az İslam, 10/19 Tabistan 1398.
• Hasan-ı Rumlu, Ahsenü’t-Tevârih, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2006.
• HINZ, Walther, “Ein orientalisches Handelsunternehmen im 15. Jahrhundert”, Die Welts des Orients Bd. 1, H. 4, 1950, ss. 313-340.
• HINZ, Walther, “İslâm’da Ölçü Sistemleri”, çev. Acar Sevim, Türklük Araştırmaları Dergisi, 5/1989, İstanbul 1990, ss. 1-82.
• HINZ, Walther, “Lebensmittelpreise im mittelalterlichen Vorderen Orient”, Die Welt des Orients, 2/1, 1954.
• İbni Arabşah, Acâibu’l-Makdûr, çev. D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2012.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler I”, Belgeler, C. X/14, 1980-1981, s. 1-91.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler II”, Belgeler, C. XIII/17, 1988, s. 1-41.
• İNALCIK, Halil, “XV. Asır Sanayi ve Ticaret Tarihine Dair Vesikalar”, Belleten, XXIV/93, 1960, ss. 45-102.
• İNALCIK, Halil, ANHEGGER, Robert, Kanunname-i Sultani ber Muceb-i Örf-i Osmanî, TTK Yayınları, Ankara 1956.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Eren Yayınları, İstanbul 2004.
• Kemaleddîn Âbdulrezzak Semerkandî, Matlau’s-Sâdeyn ve Mecmâu’l-Bahreyn, tash. Abdulhüseyn Nevâî, neşr., Müessese-i Mütalaât ve Tahkikat-ı Ferhengî, Tahran 1372, C. I/I, II/II.
• MAHMUDOV, N., Zemledelie i Agrarnie Atnoşenya v Credeniy Aziy v XIV-XV vv., Akademiya Nauv Tacikskoy SSR İnstitut İstoriy nm. Ahmada Danişa, Duşanbe 1966.
• Muhammed b. Hâvendşâh b. Mahmûd Mîrhvând, Tarih-i Ravzatu‘s-Safa fi Sîreti‘l-Enbiyâ ve‘l-Mülûk ve‘l-Hulefâ, nşr. Cemşid Kiyanfer, C. V-VI, İntişârât-ı Esatir, Tahran 1385.
• Muineddin Muhammed Zemhi-i İsfizarî, Ravzatu’l-Cennat fî Evsaf-ı Medinetü’l-Herat, C. I-II, tash. Seyyid Muhammed Kazım İmam, İntişarat-ı Danişgah-ı Tahran, 1338.
• Muineddin Natanzî, Müntehabu’t-Tevârîh-i Muinî, tash. Jean Aubin, iht. Pervin İstahrî, İntişarat-ı Esatir, Tahran 1383.
• MUKMİNOVA, Roziya Galievna, Ocherki po istorii remesla v Samarkande i Bukhare XVI vv., Taşkent 1976.
• Nizameddin Âbdulvasî’ Nizamî, Münşeâtu’l-İnşâ, tash. Rükneddin Hümayun Ferrûh, neşr. İntişarat-ı Danişgah-ı Milli-yi İran, Tahran 1357.
• ÖZDAL, Ahmet Nurullah, “Orta Çağ Finans Tarihini Çalışmak Niçin Zordur?”, XVIII. Türk Tarih Kongresi, 2018.
• ROUX, Jean-Paul, Timurlenk, çev. Lale Arslan Özcan, Dergâh Yayınları, İstanbul 2022.
• Ruy Gonzalez de Clavijo, Embassy to Tamerlane 1403-1406, translated by Guy Le Strange, George Routledge & Sons, LTD., London 1928.
• SUBTELNY, Maria Eva, “A Timurid Educational and Charitable Fundation: The Ikhlassiyya Complex of Ali Shir Navaî in 15th- Century Herat and Its Endowment”, Journal of the American Oriental Society, VOL 111/1, 1991, ss. 38-61.
• Şamî, Nizamüddin, Zafernâme, çev. Necati Lügal, TTK Yayınları, Ankara 1987.
• Şihabedin Abdullah b. Lütfullah b. Abdülreşid el-Havafî Hafız-ı Ebrû, Zeyl-i Camiu’t-Tevarih-i Reşidî, tash. Hanbaba Beyanî, İntişarat-ı Tezamin-i İlmî, Tahran 1317.
• Tâcu’d-dîn Hasan b. Şihâb-ı Yezdî, Camiu’t-Tevârîh-i Hasenî, nşr. Hüseyin Müderrisî Tabâtabâî ve İrac Afşâr, Karaçi 1987.
• Tacü’s-Selmanî, Tarihnâme, çev. İsmail Aka, TTK Yayınları, Ankara 1999.
• TUMANOVİÇ, Natalia Nikolaevna, Herat v XIV-XVII veka, Akademiya Nayuk SSSR, Moskova 1989.
• Uzun Hasan-Fâtih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri Caterino Zeno ve Ambrogio Contari’nin Seyahatnâmeleri, terc. ve not. Tufan Gündüz, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2021.