According to Datas in İnamat Registries Ottoman Provincial Administrators in the First Quartes of the 16th Century

Yıl 2021, , 178 - 197, 24.04.2021

İlhan Gök

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.894057

Öz

The Ottoman State is divided into two parts as the centeral administration and the provinces. The word provincial (taşra) is used to indicate places outside the center. Since the early days of the Ottoman Empire's foundation, townships, towns, sanjaks and provinces have been established within the provincial units. According to the expansion and narrowing of the lands of the Ottoman Empire, the number of these units increased or decreased from time to time. Within the provincial administrative structure, every unit from township (nahiye) to provice (eyalet) is important. the Largest of these units are the provinces and after that the sanjaks are the second. In the Ottoman Empire, sanjak and state governors are among high-ranking state officials. Although it is known that these officials were chosen from among Turks and gatherings. Statesmen from Turkish origin were populous in the early days,. It is known that people with a subordinate origin are predominant since the 16th century. In the Ottoman Archives, regarding the appointment of the Ottoman Provincial Administration and the people working in the provinces, the sancak registry of consignments (tevcih defterleri), daily extract registries (ruznames) bond register (tahvil registries) contain important information. Many examinations have been made using these registiries. In a registry as important as these registries, in the first quarter of the 16th century, Registry of Gift (Inamat), which was started to be kept during the reign of II. Bayezid and includes the first years of Suleyman I. This registry contains the grants in kind and in cash given to people from all social segments of life in the Ottoman Empire. Mainly The provincial administrators and their families in the reign of II. Bayezid were also benefited from the beneficende. In the Registry of Inamat, which also includes information about the Ottoman provincial organization, there are important information about the families of some provincial administrators, as well as information such as the names of the colonels (alaybeyi), sancakbeyi and state governors, their previous and next duties, their place of duty and how long they remained in their offices. In this paper, after mentioning the sanjak and states, which are the important units of the provincial organization, information will be given about the regiments (mir-alay), sancakbeys and state governors who took beneficence (ihsan) between the dates of 1501-1523 within the framework of this information in the Inamat (Gift) Registry.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Provincial Organization, Sancakbeyi,, Provincial governors

İnamat Defteri’ndeki Verilere Göre 16. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Osmanlı Eyalet ve Sancak Yöneticileri

Öz

Osmanlı Devleti merkez ve taşra şeklinde iki kısma ayrılmıştır. Merkezin dışında kalan yerleri belirten yerleri belirtmek için taşra kelimesi kullanılmıştır. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşun ilk zamanlarından itibaren taşra birimleri içinde nahiye, kaza, sancak ve eyaletler oluşturulmuştur. Osmanlı Devleti’nin topraklarının genişlemesi ve daralmasına göre bu birimlerin sayıları zaman zaman artıp azalmıştır. Taşra idari yapısı içinde nahiyeden eyalete kadar her birim önemlidir. Ancak bu birimlerin içinde en büyüğü eyalet ve ondan sonra ise sancaklar gelmektedir. Osmanlı Devleti’nde sancak ve eyalet yöneticileri yüksek dereceli devlet görevlileri arasında yer alırlar. Bu görevlilerin Türk ve devşirmeler arasından seçildiği bilinmekle birlikte ilk zamanlarda Türk kökenli devlet adamlarının, 16. Yüzyıldan itibaren ise kul kökenli kişilerin ağırlıkta olduğu bilinmektedir. Osmanlı Taşra idaresi ve taşrada görevli bulunan kişilerin tayinleriyle ilgili Osmanlı Arşivi’nde sancak tevcih defterleri, ruznameler ve tahvil defterleri önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu defterlerden faydalanılarak birçok çalışma yapılmıştır. Bu defterler kadar önemli bir defter de 16. yüzyılın ilk çeyreğinde II. Bayezid zamanında tutulmaya başlanılan ve I. Süleyman’ın ilk yıllarını da içeren İnamat Defteri’dir. Bu defterde Osmanlı ülkesinde yaşayan her kesimden olan kişilere verilen aynî ve nakdî ihsanlar yer almaktadır. Ağırlıklı olarak II. Bayezid zamanında verilen inamlardan taşra yöneticileri ve aileleri de nasiplenmişlerdir. Osmanlı taşra teşkilatına dair bilgilerin de yer aldığı İnamat Defteri’nde alaybeyi, sancakbeyi ve eyalet valilerinin isimleri, önceki ve sonraki görevleri, görev yeri ve ne kadar görevde kaldıkları gibi bilgilerin yanında bazı taşra yöneticilerinin aileleri hakkında da önemli bilgiler yer almaktadır. Bu çalışmada, taşra teşkilatının önemli birimleri olan sancak ve eyaletlerden bahsedildikten sonra İnamat Defteri’nde yer alan bu bilgiler çerçevesinde 1501-1523 tarihleri arsında inam (ihsan) almış olan alaybeyleri (mir-alay), sancakbeyleri ve eyalet valileri hakkında bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Taşra Teşkilatı, Sancakbeyi, Eyalet valileri, İnamat Defteri, Inamat (Gift) Register

Kaynakça

• SİVRİDAĞ, Abdullah; KARACA, Yılmaz; KIRCA, Ersin; TEMEL, Mehmed Selim ve Ali Çoşkun (2019). XVIII Yüzyılda Osmanlı Bürokrasisi Merkez ve Taşra Yöneticileri 1756-1796,16 Numaralı Tahvil Defteri, yay. Haz. Abdullah Sivridağ, Yılmaz Karaca vd., Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Yayınları, İstanbul.
• BAŞAR, Fehameddin (1997). Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı (1717—1730), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• DİNGEÇ, Emine (2009). “XVI. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Çingeler”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 20: 33-46.
• GÖK, İlhan (2014). Atatürk Kitaplığı M.C. O.71 909-933/1503-1527 Tarihli İn‘amât Defteri (Transkripsiyon Değerlendirme), (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• HALAÇOĞLU, Yusuf (1998). XIV-XVII Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu, Ankara. SEVİNÇ, Pervin (1994). 955-982/1548-1574 Tarihli Osmanlı Beylerbeyi ve Sancakbeyleri Tevcih Defteri (563 nr), (Yüksek Lisans tezi), M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul
• ŞAHİN, İlhan (2009). “Sancak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 36: 97-99.
• ŞAHİN, İlhan (2006). “Nahiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 32: 306-308