MİLLETLERARASI USÛL HUKUKU ÇERÇEVESİNDE ACENTENİN YABANCI MÜVEKKİLİNİ DAVADA TEMSİL YETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 718 - 766, 30.06.2022

Zeynep Özgenç

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1022574

Cited By: 1

Öz

Acente, müvekkili nam ve hesabına sürekli olarak sözleşmeler akdeden ya da bu sözleşmelere aracılık hizmeti sunan bağımsız tacir yardımcısıdır. Süreklilik ve meslek edinme gayesi sebebiyle acente ile temsil ettiği müvekkil arasında özel bir ticarî ilişki doğmaktadır. TTK madde 105/II’de düzenlenen davada temsil yetkisi bu özel ilişkinin bir sonucudur. İlgili hüküm uyarınca, aracılıkta bulunduğu veya yaptığı sözleşmelerden doğacak uyuşmazlıklardan dolayı acente, müvekkili adına dava açabileceği gibi, kendisine karşı da aynı sıfatla dava açılabilir. Ayrıca yabancı tacirler adına acentelik yapanlar hakkındaki sözleşmelerde yer alan bu kurala aykırı şartların geçersiz olacağı hükme bağlanmaktadır. TTK madde 105/III ile de acentelerin ad ve hesabına hareket ettikleri kişilere karşı Türkiye’de açılacak olan davalar sonucunda alınan kararların acentelere karşı uygulanamayacağı düzenlenmektedir. Müvekkilin yabancı olması hâlinde acentenin davada temsil yetkisi ile ilgili bazı hususların değerlendirilmesi çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

milletlerarası usul hukuku, yerli acente, yabancı mücekkil

Kaynakça

• AKINCI, Ziya, Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• AKINCI, Ziya, Milletlerarası Tahkim, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 5. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• ALBAYRAK, Hakan, Tebligat Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ALTAY, SITKI ANLAM, “Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Etmesi”, Fırat Öztan’a Armağan, Ankara, 2010, (s. 223-273).
• ARAT, Tuğrul, Ticaret Şirketlerin Tâbiiyeti, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları: 269, Ankara, 1970.
• ARKAN, Sabih, Ticarî İşletme Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 18. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2013.
• ATAMER, Kerim, Türk Ticaret Tasarısına Göre Deniz Hukukunda Cebrî İcra, Arıkan Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• AYAN, Özge, “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Acentelik Kısmında Getirdiği Yenilikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2010, Cilt: XII, Sayı: 2, (s. 79-120).
• AYBAY, Rona / ÖZBEK, Nimet, Vatandaşlık Hukuku, Yasa Değişikliklerine Uygun Olarak Güncelleştirilmiş 4. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2015.
• AYGÜL, Musa, Milletlerarası Özel Hukukta Şirketlere Uygulanacak Hukukun Tespiti, Seçkin Yayınları, Ankara, 2007.
• CAN, Ozan, “Acentenin Denkleştirme İstemine ve Rekabet Yasağı Anlaşmasına İlişkin Hükümlerin 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 103(1). Maddesinde Sayılanlar Hakkında Uygulanırlığı”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2012, Cilt: 2, Sayı: 1, (s. 27-36).
• ÇAĞA, Tahir, “Acenteler Aleyhine Müvekkillerine İzafeten Açılan Davalarda Sadır Olan İlâmların İcrası”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Bildiriler- Tartışmalar, Ankara, 6-7 Ocak 1984, (s. 3-36).
• ÇELİKEL, Aysel / ERDEM, Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• ÇELİKEL, Aysel / GELGEL (ÖZTEKİN), Günseli, Yabancılar Hukuku, Yenilenmiş 24. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2018.
• DANİŞ AKKAN, Çiğdem, “Acentenin Müvekkili Mahkemede Temsil Etme Yetkisi”, BATİDER, Yıl: 2008, Cilt: 24, Sayı: 4, (s. 221-236).
• DEMİRTAŞ, Nurcan, “Acentenin Davada Müvekkilini Temsil Etmesi”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: Haziran 2019, Cilt: 5, Sayı: 1, Haziran 2019, (s. 83-109).
• DOĞAN, Vahit, Türk Yabancılar Hukuku, Güncellenmiş 6. Baskı, Savaş Kitabevi, Ankara, 2021.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 6. Baskı, Savaş Kitabevi, Ankara, 2020.
• EKŞİ, Nuray, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2000.
• EKŞİ, Nuray, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanıması ve Tenfizi, 3. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2020.
• ESEN, Emre, “Hakem Kararının Tenfizi veya İptali Davalarında Tahkim Anlaşmasının Yetkisiz Temsilci Vasıtasıyla Yapıldığı İtirazı ve Konuya İlişkin 11.10.2000 tarihli Yargıtay HGK Kararı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Gülören TEKİNALP’e Armağan, Yıl: 2013, Cilt: 23, Sayı: 1-2, 2003, (s. 377-404).
• GÜNER, Cemil, “Türk Ticaret Kanununun “Yabancı Tacirlerin Acentelerinin Davada Temsil Yetkisini”ne İlişkin Hükmünün Milletlerarası Özel Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2019, Cilt: 10, Sayı: 2, 2019, (s. 521-538).
• GÜNER, Cemil, Milletlerarası Unsurlu Acente İlişkisine Uygulanacak Hukuk, Adalet Yayınları, Ankara, 2014.
• GÜNGÖR, Gülin, Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• GÜVEN, Pelin, Tanıma-Tenfiz, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2013.
• HUYSAL, Burak, Milletlerarası Özel Hukukta Temsile Uygulanacak Hukuk (Mukayeseli Maddi Hukuk ve Kanunlar İhtilafı Kuralları İle Birlikte), Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2015.
• KALPSÜZ, Turgut, “Müvekkillerine İzafeten Acentalara Karşı Dava Açılması ve Takip Yapılması”, BATİDER, Yıl: 1983, Cilt: XII, Sayı: 1, (s. 1-11).
• KARAYALÇIN, Yaşar, Ticaret Hukuku, Ticari İşletme, Cilt 1, Güzel İstanbul Matbaası, Ankara, 1960.
• KAYA, Arslan, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Birinci Kitap Ticari İşletme, Yedinci Kısım Acentelik, Genişletilmiş 2. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2016.
• KAYIHAN, Şaban, Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu Işığında Türk Hukuku’nda Acentelik Sözleşmesi, Güncellenmiş 5. Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 2018.
• KENDİGELEN, Abuzer, Yeni Türk Ticaret Kanunu-Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• KÜLÜŞLÜ, Emre, Milletlerarası Usûl Hukuku Çerçevesinde Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Etme Yetkisi, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2020.
• MOROĞLU, Erdoğan / KENDİGELEN, Abuzer, İçtihatlı-Notlu Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, Güncelleştirilmiş 10. Bası, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2014.
• NARBAY, Şafak / UYUMAZ, Murat, “Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Yetkisi”, Legal Hukuk Dergisi, Yıl: 2013, Cilt: 11, Sayı:121, (s. 101-141).
• NOMER, Ergin, Milletlerarası Usûl Hukuku, Yenilenmiş 2. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2018.
• NOMER, Ergin, Devletler Hususî Hukuku, Yenilenmiş 23. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2021.
• OZAN, Can, “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Acentelikle İlgili Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2012, Cilt: 18, Sayı: 2, (s. 81-96).
• ÖZEL, Sibel, “Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizine Engel Bir Durum: Tahkim Sözleşmesinin Geçersizliği”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2017, Cilt: 23, Sayı: 1, 2017, (s. 303-323).
• ÖZKAN, Işıl / TÜTÜNCÜBAŞI, Uğur, Uluslararası Usûl Hukuku, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2020.
• POROY, Reha / YASAMAN, Hamdi, Ticari İşletme Hukuku, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 14. Basım, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• RUHİ, Ahmet Cemal / RUHİ, Canan, Tebligat Hukuku, Güncellenmiş ve Yenilenmiş 11. Baskı, Filiz Kitabevi, Ankara, 2021.
• SUSUZ, Kağan, “Acentenin Tacir Adına Dava Açma ve Tacire Karsı Açılan Davalarda Taciri Temsil Yetkisi”, www.e-akademi.org, (Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi), Yıl: Nisan 2011, Sayı: 110, Nisan 2011, (s. 1-10).
• ŞANLI, Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Yedinci Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• ŞANLI, Cemal/Esen, Emre/ ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• TEKİL, Fahiman, Ticari İşletme Hukuku, 3. Baskı, İstanbul, 1997.
• TEKİNALP, Gülören, “Türk Hukuku’nda Ortaklıkların Vatandaşlığı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin 50. Yıl Armağanı, Fakülteler Matbaası, (s. 552-579).
• TEKİNALP, Gülören, Acenta Sözleşmesine Uygulanan Kanunlar İhtilafı Kuralı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1972.
• TEKİNALP, Gülören, Milletlerarası Özel Hukuk-Bağlama ve Usûl Kuralları, Güncelleştirilmiş 13. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• TÜRKEL, Doğuş Taylan, “Müvekkile İzafeten Acenteye Karşı Açılan Davalarda Hukukî Dinlenilme Hakkıyla Bağlantılı Sorunlar”, Prof. Dr. Haluk Konuralp’e Armağan, Cilt I, Ankara, 2009, (s. 1105-1122).
• TÜYSÜZ, Cemre, “Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Yetkisine İlişkin 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Hükümlerin Yabancı Mahkeme Lehine Akdedilen Yetki Anlaşmalarına Etkisi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, Yıl: 2021, Cilt: 70, Sayı: 2, (s.485-517).
• UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer, “Milletlerarası Özel Hukukta İradi Temsil”, BATİDER, Yıl: Mart 2012, Cilt: 28, Sayı: 1, (s. 67-108).
• ÜÇÜNCÜ, S. Hilal, “Acentenin Temsil Yetkisinin Milletlerarası Usûl Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2013, Cilt: XVII, Sayı: 1-2, (s. 961-996).
• ÜLGEN, HÜSEYİN / HELVACI, MEHMET / KENDİGELEN, ABUZER / KAYA, ARSLAN / ERTAN NOMER, FÜSUN, Ticari İşletme Hukuku, Dördüncü Basıdan Beşinci (tıpkı) bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.