HALALNESS CRITERIA FOR THE BEE PRODUCTS

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 13, 30.06.2024

Mustafa Boran

https://doi.org/10.51973/head.1490563

Öz

Foods and drinks consumed by a Muslim must be halal. One of the foods that people have consumed for centuries is the bee products, primarily honey. It has been stated in the verses and hadiths that honey has healing property. The fact that a product is stated to be healing in the nass indicates that it is halal. It can be said that the halalness of honey is through istihsan due to nass, contrary to analogy. Because according to analogy, the milk and eggs of animals whose meat is halal are halal. Products of animals whose meat is not halal are also not halal. Although bee belongs to vermin and not halal itself, but its product is considered halal and even healing. The fact that it is necessary to pay tithe from honey can also be considered as evidence of its halalness. When a ready to use honeycomb is placed for the bees to make honey, the materials used for the honeycomb must be halal and made from healthy products. It can be stated that bee products such as pollen, bee bread, propolis and royal jelly, as well as honey, are also halal. However, until recently, propolis was considered problematic in terms of its halalness, because it is treated with alcohol. Nowadays, propolis can be dissolved without using alcohol, so it can be understood that there is no problem in using propolis which is completely dissolved without alcohol in terms of its halalness. Consuming honey types such as mad honey may cause dizziness and drunkenness. The drunkenness caused by honey is originated by halal means so its provisions are different from the drunkenness caused by haram ways. It can be said that apilarnil obtained from bee larvae itself is not permissible to use normally, but it can be used for treatment purposes in case of necessity, with the decision of physicians. Treatment with bee venom, called apitherapy, appears to be in the same case. Analyzes can reveal that bee products, especially honey, are prone to fraud, and so many frauds may occur. When the person who purchases fraudulent products, noticed that its fraud, he has the right to return them due to their faults. If the fraudulent product contains no haram substances and is not harmful to health, its consumption cannot be considered haram. However, a person who sells fraudulent products rigs his earnings with haram. The additives used in the bee products must be halal, and haram and questionable additives must not be used. In this study, current literature-based information was given about the bee products, and their halalness criteria based on religious evaluations were made on the subject.

Anahtar Kelimeler

fiqh, halal, bee, honey, pollen, royal jelly, propolis, apilarnil, bee venom

Proje Numarası

yok

ARI ÜRÜNLERİNDE HELALLİK KRİTERLERİ

Öz

Bir Müslümanın yediği, içtiği gıdaların helal olması gerekmektedir. İnsanların asırlardan beri tükettiği gıdalardan birisi de en başta bal olan arı ürünleridir. Balda şifa olduğu, ayet-i kerime ve hadis-i şeriflerde haber verilmektedir. Bir üründe naslarda şifa olduğunun bildirilmesi, delalet yoluyla onun helal olduğunu gösterir. Balın helalliğinin kıyasa aykırı olarak nas sebebiyle, istihsan yoluyla olduğu söylenebilir. Çünkü kıyasa göre eti helal olan hayvanların, sütü ve yumurtası da helaldir. Eti helal olmayan hayvanların ürünleri de helal değildir. Arı, haşarattan olup kendisi helal olmadığı halde ürünü helal hatta şifalı sayılmıştır. Baldan öşür verilmesinin gerekli olması da helalliğine delil sayılır. Arıların bal yapması için hazır petek konulduğunda petek için kullanılan malzemelerin de helal ve sağlıklı ürünlerden olması icap etmektedir. Arı ürünlerinden balın yanı sıra polen, arı ekmeği, arı sütü, propolis gibi diğer ürünlerin de helal olduğu ifade edilebilir. Ancak propolis, yakın zamana kadar alkol ile muamele edilmesi sebebiyle helallik açısından problemli görülüyordu. Günümüzde ise propolis, hiç alkol kullanılmadan da çözündürülebilmektedir. Bu nedenle tamamen alkolsüz çözülen propolisin kullanılmasında helallik açısından mahzur olmadığı anlaşılmaktadır. Deli bal gibi bazı balların tüketilmesinden zehirlenme kaynaklı olarak baş dönmesi, şuur bulanıklığı ve bilinç kaybı gibi haller meydana gelebilir. Baldan meydana gelen şuur kaybı, helal yoldan meydana gelmiş olup hükümleri, haram yoldan hasıl olan sarhoşluktan farklı görülmüştür. Arı larvalarının kendisinden elde edilen apilarnilin ise normal olarak kullanılmasının caiz olmayacağı ancak zaruret halinde tedavi maksatlı doktorların kararı ile kullanılabileceği söylenebilir. Arı zehri ile tedavinin de aynı durumda olduğu görülmektedir. Arı ürünlerinin özellikle de balın, hileye müsait olduğu ve çokça hile yapıldığı da tahlillerde ortaya çıkmaktadır. Hileli ürünleri alan kimse bunu öğrendiğinde kusur muhayyerliği sebebiyle geriye verme hakkına sahip olur. Hileli ürünün içerisinde haram madde olmadığı ve sağlığa zararı bulunmadığı sürece bu ürünü tüketmek haram sayılmaz. Ancak hileli ürün satan kimse, kazancına haram karıştırmış olur. Ayrıca, karışım halindeki arı ürünlerinde kullanılan maddelerin helal olması, haram ve şüpheli bileşenlerin burada kullanılmaması icap eder. Bu çalışmada, arı ürünleri ve helallik kriterleri hakkında mevcut literatüre dayalı bazı bilgiler verilmiş ve genel manada, konuya ilişkin fıkhi değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

fıkıh, helal, arı, bal, polen, arı sütü, propolis, apilarnil, arı zehri

Etik Beyan

Makaleyi etik kurallara uygun hazırladığımı beyan ederim

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

çok teşekkürler

Kaynakça

• Aksoy, F. ve ark. (2013). Deli Bal Zehirlenmesi; Olgu Sunumu, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 20 (4), 155-157.
• Alâaddin, A.M. (1984). el-Hediyyetü’l-Alâiyye, Kahraman Yay., İstanbul.
• Anonim, (2023). https://www.profdrsibelsilici.com/apilarnil/ (Erişim, 26, 11,2023)
• Anonim, (2024a). https://www.balparmak.com.tr/ari-turleri-nedir (Erişim, 02.01.2024)
• Anonim, (2024b). https://www.torosdagibal.com/blog/icerik/mese-bali-nedir (Erişim, 20.02.2024)
• Anonim, (2024c). https://www.beeo.com.tr/ari-ekmegi-ari-sutu-paketi, (Erişim, 27.02.2024).
• Anonim, (2024d). https://www.beeo.com.tr/, (Erişim, 27.02.2024).
• Anonim, (2024e). https://www.egricayir.com/tr/blog-detay/apilarnil-nedir-nerelerde-kullanilir-ozellikleri-nelerdir (Erişim, 25.03.2024)
• Boran, M. (2023). Gıdalarda Yapılan Hileler ve Fıkhi Hükme Etkisi, Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi, Sayı 5, Çankırı Karatekin Üniversitesi.
• Boran, M. (2019). Yiyecek ve İçeceklerimizde Helal Haram Ölçüleri, Ravza Yayınları, İstanbul.
• Boran, M. (2020). Dünya Helal Zirvesi 2019, 7. İslam İşbirliği Teşkilatı Helal Expo, Çanakkale: Kilitbahir Dergisi, 198-214.
• Bursevî, İ. H. (ts.). Ruhu’l-Beyan, y.y.
• Erdoğan, S. (2014). Bir İnsan Hakları Sorunu Olarak Gıda Güvenliği. Ankara: Hayat Yayınları.
• Haddad, E. B. A. (1978). el-Cevheratü’n-Neyyira, Şerhu Muhtasaru’l-Kuduri, I-II, Fazilet Neşriyat Matbaacılık A.Ş., İstanbul.
• İbn-i Âbidîn, M. E. b. (1987). (v.1252/1836), Reddül-Muhtar ale’d-Dürri’l-Muhtar, Dâr’u İhyâ’i-t-türasi’l-arabî, Beyrut.
• İbn Melek. İ. F. (1965). Şerḥu Menâri’l-envâr. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi,169-174.
• Karabulut, A. R. (1993). Tıbb-ı Nebevî Ansiklopedisi, Mektebe yayınları, 4. Baskı, Kayseri.
• Kâsânî, A. E. M. (1997). (v.587/1191), Bedâiu’s-sanâî fî tertîb’ş-şerâî (thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdü’l-mevcud), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Mevsılî, A. M. (1989). el-İḫtiyâr li-taʿlîli’l-Muḫtâr. İstanbul: Pamuk Yayınları, 1989.
• Molla Hüsrev, M. K. M. (1979). (v.885/1481),
• Dureru’l-Hukkâm fî Şerh-i Gureru’l-Ahkâm, I-II, Fazilet Neşriyat, İstanbul.
• Ösken, A., Yaylacı, S., Aydın, E. ve Çam, N. (2021). Deli Bal Zehirlenmesi Hastalarında Elektrokardiyografi Analizi. Sakarya Tıp Dergisi.11(3), 631-638.
• Özer, M. (2007). Tabiat Eczanesi Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi, Saray Yayın Dağıtım, İstanbul.
• Serahsî, E. M.S. (ts). (483/1091), el-Mebsût, I-XXXI, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut ts.
• Sırıken, F., Sırıken, B., ve Demirci, B. (2021). Bir Derleme: Gıda Sahtekârlığı. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6 (1), 48-60.
• Şirbînî, Ş. H. M. (1997). (v.977/1570), Muğni’l-muhtac ila ma’rifeti meani elfazi’l- Minhac, I-IV, Daru’l-Ma’rife, Beyrut.
• TGK, (2024). Türk Gıda Kodeksi Arı Ürünleri Tebliği, (Tebliğ No: 2024/6). Sayı: 32527
• Topal, E., Ceylan, Ö., Kösoğlu, M., Mărgăoan, R., ve Cıpcıgan, M.C. (2020). Bal Mumunun Yapısı, Kullanım Alanları ve Bazı Temel Sorunları, Derleme Makalesi, Uludağ Arıcılık Dergisi, 20 (2), 209-220.
• Yaman, A. Çalış, H. İslam Hukuku, Bilimsel Araştırma Yayınları, Ankara, 2018, 2. Baskı, 207-208.
• Yılmaz, B. Sarıkaya, H. Z.(ts). Bal Ormanı Eylem Planı, Çevre ve Orman Bakanlığı.
• Zihni Efendi, M. (ts). Nimet-i İslam, Sönmez Neşriyat, İstanbul.