TÜRKİYE’DE BOŞANMA DAVALARININ ZAMAN SERİSİ ANALİZİ VE GELECEK TAHMİNLERİ: BOX-JENKİNS (ARIMA) YAKLAŞIMI

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 2, 159 - 173

Ayşe Yener , Aytaç Akçay , Eda Gizem Koçyiğit

https://doi.org/10.53881/hiad.1563737

Öz

Boşanma, TMK 4721’e göre evli olan kişilerin yasal olan evlilik birliğinin sona erdirilmesi sürecidir. Boşanmanın artışlarının toplumsal, ekonomik, bireysel, psikolojik, hukuki ve kültürel birçok etkisi bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de geçmişe yönelik açılan boşanma davası sayıları referans alınarak zaman serisi analizi yöntemleri ile geleceğe yönelik açılan boşanma dava sayılarının tahminlerinin yapılmasıdır. Yöntem olarak Box-Jenkins (ARIMA) Yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada Hukuk Mahkemelerine 2013-2022 yılları arasında yıl içinde açılan boşanma dava sayısı verileri istatistiksel olarak incelenmiştir. Türkiye’de açılan boşanma dava sayılarının zaman serisi grafiği incelendiğinde trend ve mevsimselliğin olabileceği önsel bilgisine ulaşılmış ACF ve PACF grafiklerine bakılarak trend ve mevsimsellik için fark alma işlemi yapılmıştır. Grafiksel değerlendirmede en uygun modelin ARIMA (1,1,1)(1,1,0)12 olduğu sonucuna varılmıştır. Modelin AR1, MA1 ve SAR1 katsayıları istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0.05). Ayrıca, normalleştirilmiş Bayes bilgi kriteri değeri 16415 hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda, Türkiye’de son beş yılda yıllık ortalama açılan boşanma davası sayısı 273447 olarak hesaplanmıştır. Kurulan modele göre 2023 yılında açılan dava sayısı 315202 olarak tahmin edilmiştir. Elde edilen tahmin değeri %6.8 hata oranı ile reel değere yakın tahmin sağlamıştır. Sonuç olarak, boşanma dava sayılarının yıllar itibarıyla artacağı ve bu sayıların 2024 yılında 336309, 2025 yılında ise 359445 olacağı tahmin edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Boşanma istatistikleri , zaman serileri , istatistik , tahmin

Kaynakça

• Adalet İstatistikleri, (2023). https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/22042024115644ADalet_ist-2023CALISMALARI59.pdf , Sayfa 31-32.
• Arbek, Ö. (2005). Boşanmanın Mali Sonuçları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54(1), 115-163.
• Anggraeni, W., Vinarti, R. A., & Kurniawati, Y. D. (2015). Performance comparisons between arima and arimax method in moslem kids clothes demand forecasting: Case study. Procedia Computer Science, 72, 630-637. Binay, M. (2018). Türkiye’de Boşanma Nedenlerinin Analizi ve Alternatif Uyuşmazlık Yöntemleri. Ombudsman Akademik, 5(9), 237-267.
• Box, G. E., Jenkins, G. M., Reinsel, G. C., & Ljung, G. M. (2015). Time series analysis: forecasting and control. John Wiley & Sons.
• Öncel Çekim, H., Karakavak, H. N., Özel, G., & Tekin, S. (2023). Earthquake magnitude prediction in Turkey: a comparative study of deep learning methods, ARIMA and singular spectrum analysis. Environmental Earth Sciences, 82(16), 387.
• Doğan, C. (1998). Türkiye'de boşanma sorununun sosyolojik ve istatistiki açıdan değerlendirilmesi. Istanbul Journal of Sociological Studies, (25), 59-69.
• Elmas, Ç., & Adak, N. (2023). Türkiye’de Boşanma Nedenlerinin Toplumsal Kökenleri ve Boşanma Sonrası Deneyimler. İstanbul University Journal of Sociology, 43(1), 84-97.
• EUROSTAT, (2024). Divorce indicators. https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/demo_ndivind/default/table?lang=en
• Eyce, B. (2002). Demografik özelliklere göre Türkiye'de boşanma. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (14), 81-98.
• Frimmel, W., Halla, M., & Winter-Ebmer, R. (2024). How does parental divorce affect children’s long-term outcomes?. Journal of Public Economics, 239, 105201.
• Geçen, R., & Topuz, M. (2021). Türkiye’de İllere Göre Kaba Boşanma Oranlarının (2001-2020) Mekânsal Oto- Korelasyonu ve Trend Analizi. The Journal of Academic Social Science, 123(123), 163-184.
• Güngör, A. (2020). Tek ebeveynli aileler: durum, risk ve öneriler (Uzmanlık tezi). Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Hancıoğlu, A. (1985a). Family types and household size in Turkey. Nüfusbilim Dergisi, 7, 61-76.
• Güngör, A. (2023). Tek ebeveynli aileler: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 23(58), 129-155.
• Hobbs, V. (2023). The discourse of divorce in conservative Christian sermons. In Approaches to Discourses of Marriage (pp. 89-106). Routledge.
• Kadılar, C. ve Çekim H. O. (2020). SPSS ve R Uygulamalı Zaman Serileri Analizine Giriş, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Kaya, K., & Eren, G. T. (2020). Boşanma ve erken boşanmaların artış nedenleri. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 3(9), 708-728.
• Öksüz, G., & Ürkmez, E. (2023). Boşanma Oranları ile Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 464-479.
• Özden S. (2010). Boşanma Sebepleri bakımından Aile içi şiddet. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi.
• Sardoğan, M. E., Karahan, T. F., Dicle, A. N., & Menteş, Ö. (2007). Ebeveyne Bağlanma Düzeyine Ve Anne- Babanın Boşanma/Birliktelik Durumuna Göre Çocuklarda Evlilik Çatışmasını Algılama Biçimleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1).
• Schweizer, V. (2020). Divorce: More than a century of change, 1900-2018. Washington, DC, National Center for Family & Marriage Reasearch-Bowling Green State University,< https://bit. ly/3cPSVxQ, 10.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, (2024). Türk Medeni Kanunu.Boşanma. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4721&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Tatlılıoğlu, K., & Demirel, N. (2016). Sosyal bir gerçeklik olarak boşanma olgusu: sosyal psikolojik bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl, 4, 22.
• TÜİK, (2024). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve- Bosanma-Istatistikleri-2023-53707
• Uçan, Ö. (2007). Boşanma sürecinde kriz merkezine başvuran kadınların retrospektif olarak değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri, 10(1), 38-45.
• Uğur, Z. B. (2022). Boşanmanın Mutluluğa Bir Etkisi Var mı?. İstanbul University Journal of Sociology, 42(2), 365-386.
• Uşaklı, H. (2013). Eşinden ayrılmış annelerin görüşü açısından çocuklarının sorunları. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 195-208.
• Uyar, S. (1999). Boşanmış Bireylerin Evlilik Süreci ve Bugüne İlişkin Psikolojik Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi.
• Yıldırım, N. (2004). Türkiye’de boşanma ve sebepleri. Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi), 28, 59-81.