A Look at The Pre-Protestant German Translations of The Bible

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 37 - 50, 27.09.2023

Salih Çinpolat

Öz

While the Latin translation of the Bible (Vulgate) was accepted as the main text in Catholic Christianity, Protestantism rejected the sanctity of Latin and emphasised the importance of getting the message of the Christian holy book to the whole world by translating it into different languages. Martin Luther emphasised the authority of the Bible (Sola Scriptura) and translated it into German. Thus, translation of the Bible became identified with Protestantism and Martin Luther was seen as the pioneer of the translation process. Before Protestantism, however, there were Italian, German, Dutch and French translations of the Bible in Europe, and the Roman Catholic Church imposed no sanctions on these translations. This research provides information on fourteen of the German translations of the Bible that were made and published in print in the years before the emergence of Protestantism.
These translations are named after the owner of the printing press. For the first five translations, by Johannes Mentelin, Heinrich Eggestein, Jodocus Pflanzmann, Günther Zainer, Johann Sensenschmidt-Andreas Frisner, the place and date of publication are not indicated on the work. Based on the words used in the translations, the characteristics of the paper and the studies of the engravings, it is assumed that the five translations in question were published between 1464 and 1476. The first two translations are thought to have been published in Strasbourg, the third and fourth in Augsburg and the fifth in Nuremberg. Information on the printer, place and year of the translations published in the following years is as follows Günther Zainer (Augsburg, 1477), Anton Sorg (Augsburg, 1477, 1480), Anton Koberger (Nuremberg, 1483), Johann Reinharfd de Grüninger (Strasbourg, 1485) , Johann Schönsperger (Augsburg, 1487, 1490), Hans Otmar, (Augsburg, 1507), Silvan Otmar (Augsburg, 1518). For example, German translations of the Bible were made and published before the Protestant movement arose and before Martin Luther translated the Bible into German. Martin Luther's translation of the Bible from Greek sources into German, his careful use of words that people could understand, and the efforts of Protestants to translate the Bible into different languages in the historical process are important. However, it is important to know that translations of the Christian holy book into languages other than Latin (especially German) predate Protestantism and Martin Luther.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Bible, Translation, Martin Luther, German, Protestantism

Kitab-ı Mukaddes’in Protestanlık Öncesi Almanca Çevirilerine Bir Bakış

Öz

Katolik Hristiyanlıkta Kitab-ı Mukaddes’in Latince çevirisi (Vulgata) esas metin kabul edilirken, Protestanlıkta Latincenin kutsallığına karşı çıkılmış, Hristiyan kutsal kitabının farklı dillere çevrilerek mesajının tüm dünyaya ulaştırılmasına önem verilmiştir. Martin Luther, Kitab-ı Mukaddes’in otoritesine vurgu yapmış (Sola Scriptura) ve onu Almancaya çevirmiştir. Böylece Kitab-ı Mukaddes çevirileri Protestanlıkla özdeşleştirilmiş ve çeviri işleminin öncüsü olarak da Martin Luther ön plana çıkarılmıştır. Ancak Protestanlıktan önce de Kitab-ı Mukaddes’in Avrupa’da İtalyanca, Almanca, Flemenkçe ve Fransızca çevirileri yapılmış, Roma Katolik Kilisesi de bu çevirilerle ilgili bir yaptırım uygulamamıştır. Bu araştırmada henüz Protestanlık ortaya çıkmadan önceki yıllarda yapılan ve matbu olarak basılan Kitab-ı Mukaddes’in Almanca çevirilerinden on dört tanesi hakkında bilgi verilmiştir. Bu çeviriler basılan matbaanın sahibine nispet edilerek adlandırılmıştır. Johannes Mentelin, Heinrich Eggestein, Jodocus Pflanzmann, Günther Zainer, Johann Sensenschmidt-Andreas Frisner tarafından basılan ilk beş çeviride eser üzerinde basım yeri ve tarihi belirtilmemiştir. Çevirilerde kullanılan kelimeler, kağıt özellikleri ve gravürler üzerinde yapılan incelemelerden yola çıkılarak söz konusu beş çevirinin 1464-1476 yılları arasında yayımlandığı kabul edilmiştir. İl iki çevirinin Strassburg’da, üçüncü ve dördüncü çevirilerin Augsburg’da, beşinci çevirinin ise Nürnberg’de basıldığı değerlendirilmektedir. Daha sonraki yıllarda yayımlanan çevirilerin ise matbaa sahibi, basım yeri ve yılına ait bilgiler şöyledir: Günther Zainer (Augsburg, 1477), Anton Sorg (Augsburg 1477, 1480), Anton Koberger (Nürnberg, 1483), Johann Reinharfd de Grüninger (Strassburg, 1485), Johann Schönsperger (Augsburg, 1487, 1490), Hans Otmar (Augsburg, 1507), Silvan Otmar (Augsburg, 1518). Buna göre henüz Protestan hareket ortaya çıkmadan ve Martin Luther Kitab-ı Mukaddes’i Almancaya çevirmeden önce Kitab-ı Mukaddes’in Almanca çevirileri yapılmış ve yayımlanmıştır. Martin Luther’in Kitab-ı Mukaddes’i Grekçe kaynaklardan Almancaya çevirmesi, halkın anlayacağı kelimeler kullanmaya özen göstermesi, Protestanların da tarihi süreçte Kitab-ı Mukaddes’i farklı dillere çevirmek için gösterdikleri çabalar önemlidir. Ancak Hristiyan kutsal kitabının Latince dışındaki dillere (özellikle Almancaya) yapılan çevirilerinin Protestanlık ve Martin Luther’den önce de var olduğu bilinmelidir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Kitab-ı Mukaddes, Çeviri, Martin Luther, Almanca, Protestanlık

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Akın, Ayla - Tosun, Muharrem, “Kutsal Kitap Çeviri Yöntemlerine Çeviribilimsel Bir Yaklaşım”. International Journal of Language Academy 4/13 (2016), 59-77. https://ijla.net/DergiTamDetay.aspx?ID=436
• Aydın, Mehmet. Ansiklopedik Dinler Sözlüğü. Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2005.
• Aytaç, Gürsel. Yeni Alman Edebiyatı Tarihi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1983.
• Darlow, T. H.- Moule, H. F. Historical Catalogue of the Printed Editions of Holy Scripture in the Library of the British and Foreign Bible Society. London: The Bible House, 1911.
• Eggestein, Heinrich. Biblia. Strassburg, 1470?. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023). https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00041186?page=,1
• Erbaş, Ali. Hristiyanlıkta Reform ve Protestanlık Tarihi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007. Feigin, Samuel I. “The Original Language of the Gospels”, Journal of Near Eastren Studies 2/3 (1943), 187-197. https://www.journals.uchicago.edu/doi/epdf/10.1086/370674
• Göksel, Rabia. Hıristiyanlığın Tarihi Sürecinde Kutsal Kitap Tercümeleri. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2021.
• Grüninger, Johann Reinharfd. Biblia Sacra. Strassburg, 1485?. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023). https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00025991?page=,1 https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00025992?page=,1
• Hyma, Albert. The Christian Renaissance: A History of the "Devotio Moderna". Michigan: Reformed Press, 1924.
• Koberger, Anton. Biblia. Nürenberg 1483?. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023).
• Kurrelmeyer, William. "The Genealogy of the Pre-Lutheran Bibles," Journal of Germanic Philology III (1900), 238-247. https://www.jstor.org/stable/pdf/27699115.pdf
• Kuzgun, Şaban. Dört İncil Yazılması, Derlenmesi, Muhtevası, Farklılıkları, Çelişkileri. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 2008.
• Lewis, Jack P. -Draper, Charles W. “A History of Bible Translations” https://www.csmedia1.com/meadowbrookchurch.com/rtbtranslationshistory.pdf (Erişim 21 Mayıs 2023).
• Mentelin, Johannes. Biblia. Strassburg, 1466?. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023). https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00036981?page=,1 Olgun, Hakan. Luther ve Reformu Katolisizm’i Protesto. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Mentelin, Johannes. “Protestanlık”, Yaşayan Dünya Dinleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım 2010.
• Otmar, Hans. Bibel Erst Tail. Augsburg 1507. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023). https://www.digitalesammlungen.de/en/view/bsb11203111?q=%28otmar+bibel%29&pag e=,1
• Otmar, Silvan. Bibel Teütsch I, II. Augsburg 1518. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023). https://collections.thulb.uni-jena.de/receive/HisBest_cbu_00010335 https://collections.thulb.uni-jena.de/receive/HisBest_cbu_00010334
• Petruzzello, Melissa. “Biblical Translation”, Britannica. Erişim 30 Ocak 2023. https://www.britannica.com/topic/biblical-translation
• Pflanzmann, Jodocus. Biblia, Augsburg, 1475?. (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023). https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00025539?page=,1 Prime, Wendell. Fifteenth Century Bibles A Study In Bibliography. New York: Anson D. F. Randolphand And Company, 1888.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. Isparta: Fakülte Kitabevi, Genişletilmiş 4. Baskı, 2002.
• Schönsperger, Johann. Biblia. Augsburg, 1487, (Elektronik Tarama, Erişim 1 Şubat 2023).