Batıcılar (Garpçılar) ve Onların Türk Kadın Sorunsalına Yaklaşımları

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 21, 30.06.2022

Selami Kılıç

Öz

Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte ortaya çıkan ve kendilerini “Batıcılar/Garpçılar” diye adlandırılan bir siyasal düşünce hareketi ve temsilcileri, yakın tarihin şekillenmesinde önemli rol oynayan Batılılaşma fikrinin en güçlü savunucuları olmuşlardır. Bu düşünce akımının temsilcileri Batılılaşmak için birtakım köklü inkılâpların yapılması gerektiğini savunmuşlar ve ortaya oldukça sistematik ve radikal bir Batılılaşma modeli koymuşlardır.
Batıcıların programlarındaki prensipler arasında, kadınlarımızın çağdaş bir görünüme kavuşturulması, görücülük yöntemiyle evlenmenin kaldırılarak tek evlilik yapılması ve kadınlarımızın her türlü eğitimden yaralanması gibi görüşlere yer verilmiş ve bu arzularının gerçekleşmesi için de büyük çaba gösterilmişti.
Programın yayınlanmasının ve tartışılmasının üzerinden çok geçmeden Gazi Mustafa Kemal Atatürk, söz konusu istekleri, yaptığı bir dizi inkılâpla hayata geçirmiş, imkânsız denileni gerçekleştirmişti. Atatürk’ün önderliğinde her alanda yapılan inkılâplarla Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temelleri atılmış ve onun deyimiyle “az zamanda çok ve büyük işler yapılmıştı".

Anahtar Kelimeler

Kadın Hakları, Meşrutiyet, Batıcılık/Garpçılık, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, İnkılaplar, Kadın Hakları, Meşrutiyet, Batıcılık/Garpçılık, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, İnkılaplar

Kaynakça

• Abdullah, Cevdet “Şime-i Muhabbet”, İçtihad, Sayı: 89, 16 Kânun-ı Sânî 1329 (Ocak 1913), s. 1979-1984.
• Abdullah Cevdet, “Ameli ve Fikri Hayatta Yarının Türk Kadını”, İçtihad, Sayı: 184, 15 Temmuz 1925, s. 3653-3656.
• Akçura, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, TTK. Basımevi, Ankara, 1987.
• Akçura, Yusuf, Türkçülük, Toker Yayınları, İstanbul, 1990.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 1978.
• Celal Nuri, Türk İnkılâbı, Ahmet Kâmil Matbaası, İstanbul, 1926.
• Celal Nuri, Tarih-i Tedenniyat-ı Osmaniye ve Mukadderat-ı Tarihiye, Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul, 1331.
• Celal Nuri, Kadınlarımız, Matbaa-ı İçtihad, İstanbul, 1331.
• Fahrettin, “Hukuk-ı Nisvan”, Mehtap, Sayı: 4, 1 Ağustos 1327, s. 31-33.
• Gündüz, Mustafa, II. Meşrutiyet’in Klasik Paradigmaları/İçtihad, Sebilü’r-Reşad ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler, Lotus Yayınevi, Ankara, 2007.
• Halil Hamit, Dünkü, Bugünkü, Yarınki Kadın, Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul, 1334.
• Hanioğlu, M. Şükrü, “II. Meşrutiyet Dönemi ‘Garpçılar’ı: Yeni Bir ‘Ethic’ Yaratma Fikri”, Türkiye Günlüğü, S. 2 (Mayıs 1989), s. 23-26.
• Hanioğlu, M. Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1981.
• Kılıç, Selami, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kılıç, Selami, Bir Siyasal Düşünce Hareketi Olarak “Garpçılar” ve Onların Batı Medeniyeti Hakkındaki Düşünceleri, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Erzurum,1991, s. 102-112.
• Kılıç, Selami, “Osmanlı Aydınlarının Kalemiyle Türk Kadını ve Türkiye’de Kadın Haklarının Gelişmesi”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Erzurum, 1991, s. 83-101.
• Kılıçzade Hakkı, İtikadat-ı Batılâya İlan-ı Harp, 2. Baskı, Matbaa-ı Şems, İstanbul, 1332.
• Kılıçzade Hakkı, “Pek Uyanık Bir Uyku”, İçtihad, Sayı: 55. 21 Şubat 1328 (1912), s. 1226-1228; Sayı: 57, 7 Mart, 1329, s. 2067-2070.
• Kurnaz, Şefika, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, Mili Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1997.
• Mehmet Hadi, “İzhar-ı Efkâr”, Mehtap, Sayı: 3, 25 Temmuz 1327, s. 22.
• Peyami Safa, Türk İnkılâbına Bakışlar, İstanbul, 1990.
• Rıza Tevfik, “Musahabe-i İçtihad”, İçtihad, Sayı: 94, 20 Şubat 1329, s. 2097- 2101.
• Sarınay, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1994.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 1876-1938 (Kanun-ı Esasi ve Meşrutiyet Dönemi 1876-1918), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Tunaya, Tarık Zafer, İslamcılık Akımı, Simavi Yayınları, İstanbul, 1991.
• Tahsin Nahit, “Tenkid-i Âsar: Kadınlarımız: Celal Nuri Bey’in (Kadınlarımız) Eseri Münasebetiyle”, İçtihad, Sayı: 70, 4 Temmuz 1329, s. 1534-1538.
• Türköne, Mümtaz’er, İslamcılığın Doğuşu, İletişim Yayıncılık, İstanbul, 1991.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul, 1992.