DİASPORA VƏ DİN KİMLİYİ: SİNXRON BAĞLILIQ VƏ FƏALİYYƏT

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 154 - 165, 15.12.2024

Yahya Babanlı

https://doi.org/10.5281/zenodo.14260600

Öz

Bu elmi tədqiqat işində diaspor nəzəriyyəsində dini fəlsəfənin yeri və rolunu araşdırılmış, diaspora ilə dinin konseptuallaşdırılmasının mümkünlüyü ilə bağlı müzakirələrə aydınlıq gətirilmişdir. Diasporun etnik-milli, sosial-mədəni reallıqlarla yanaşı, dini kimlik kontekstində öyrənilməsinin nəzəri-praktiki əhəmiyyəti üzə çıxarılmışdır. Azərbaycan kontekstində diaspora-din münasibətinin ortaq məxrəcə gəlməsi yoluna dair tövsiyə və təkliflər verilmişdir.
Məqalədə insan cəmiyyətində, millətlərin və xalqların tarixi vətənlərindən kənarda yaşaması və vahid icma halında məqsədyönlü fəaliyyəti anlayışının – diaspora termininin əmələ gəlməsinə başlıca səbəb dini fəaliyyət olduğu qənaətinə gəlinmişdir. Dinin tarix boyu miqrasiya, şəxsiyyət və diaspor icmalarının mədəniyyətləri ilə bağlı olduğu üzə çıxarılmışdır.
Gəldiyi nəticə ondan ibarətdir ki, din amilindən sui-istifadə edilməsinin, xurafat və dünyəvi inkişafa maneə yaratmasının qarşısının alınması çox vacibdir. Azərbaycan diasporunun da mənəvi-dini məsələlərə diqqət yetirməsi labüddür. “Tolerantlığın və mülki inteqrasiyanın milli konsepsiyası” planları hazırlanarkən bu elementlər diqqətdə saxlanılmasının vacibliyi göstərilmişdir.

Anahtar Kelimeler

diaspora, din, inanc, atəşpərəstlik, şamanizm, buddizm, şintoizm, iudaizm, xristianlıq, islam, məzhəb, ideologiya, tolerantlıq, yəhudi diasporu, Azərbaycan diasporu.

Kaynakça

• ƏDƏBİYYAT SİYAHISI Tek yazarlı kitab Azərbaycan diasporu. Ensklopedik məlumatlar toplusu. Bakı şəhəri, 2012, 654 s.
• Cohen, R. (1997). Global Diasporas: An Introduction. Seattle, WA: University of Washington Press.
• Basılı Makale: Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyasında diaspor fəaliyyətinin rolu /Vahid Ömərov //Səs. - 2014.- 15 mart.- S.13.
• Diaspora və lobbiçilik necə yarandı? //Olaylar. - 2014.- 5 noyabr. - S.3.
• Elnarə Qəribova. Avropada erməni olmaq: Erməni kimliyi və diasporası. 23.01.2021 /
• https://stm.az/az/news/274/avropada-ermeni-olmaq-ermeni-kimliyi-ve-diasporasi
• Nadar Bayramlı. Kilsə, lobbi, Okampo “Livan səhnəsi”ndə... 2024, 24 aprel. Yeni Azərbaycan / https://www.yeniazerbaycan.com/Siyaset_e100650_az.html
• Sədrəddin İsmayılov. Tərk-silah edilən diaspor, kilsə və lobbi: Ermənistanın əsas problemi – TƏHLİL. 2024, 6 iyun. Report İnformasiya Agentliyi / https://report.az/amp/analitika/terksilah-edilen-ermeni-diasporu-kilsesi-lobbisi-ermenistan-dovletinin-esas-problemi/