Imamevi as a Penal Institution

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 54 - 66, 30.06.2025

Murat Hanilçe , Sinan Çakmak , Semanur Coşkun

https://doi.org/10.5281/zenodo.15697188

Öz

In the Ottoman Empire, the modern prison system started to be established in the mid-19th century. In this modernisation process, physical punishments were replaced by punishments restricting personal liberty by means of imprisonment. The first Ottoman prisons were established with many physical deficiencies.
The end of the 19th century and the beginning of the 20th century was a period in which the Ottoman Empire struggled with wars. The depression caused by the wars not only created economic difficulties but also negatively affected the society. It is possible to see the reflection of the troubles experienced by the Empire in the last period in prisons as well as in institutions in general. It is observed that the number of prisoners in prisons also increased with the increase in the incidents of public disorder. In the Ottoman Empire, where social, political and social collapse was observed, prisons where women criminals could be detained could not be established everywhere at first. In this respect, the renting of houses where women prisoners can stay until the end of their execution period, the problem of guards, unhealthy conditions in existing women's prisons and security problems have frequently come to the agenda.
Although the state wanted to build new women's prisons in order to eliminate these important problems, it could not do so due to the burden it would bring to the state budget, and as a result, it deemed it appropriate to detain women in imam and mukhtar houses. This study focuses on the use of imam houses as women's prisons according to Ottoman archival documents.

Anahtar Kelimeler

Woman , Prison , İmam , Crime , Punishment

Bir Ceza İnfaz Müessesesi Olarak İmamevi

Öz

Osmanlı Devleti’nde modern hapishane sistemi 19. yüzyılın ortalarında kurulmaya başlamıştır. Yaşanan bu modernleşme sürecinde fiziki cezalar yerini hapsetme suretiyle kişisel hürriyeti kısıtlayıcı cezalara bırakmıştır. İlk Osmanlı hapishaneleri pek çok fiziki noksanla kurulmuştur.
19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyılın başı Osmanlı Devleti’nin savaşlarla mücadele ettiği bir dönem olmuştur. Savaşların devlete yaşatmış olduğu buhran sadece ekonomik sıkıntılar yaratmakla kalmamış ayrıca toplumu da olumsuz şekilde etkilemiştir. İmparatorluğun son dönemde yaşadığı sıkıntıların yansımasını kurumların genelinde olduğu gibi hapishaneler özelinde de görmek mümkündür. Asayişsizlik olaylarının artmasıyla birlikte hapishanelerdeki tutuklu sayısının da artışa geçtiği görülmektedir. Sosyal, siyasal ve toplumsal çöküşün gözlemlendiği Osmanlı Devleti’nde kadın suçluların tevkif edilebilecekleri hapishaneler ilk başta her yerde kurulamamıştır. Bu minvalde kadın mahkumların infaz süreleri tamamlanıncaya kadar kalabilecekleri evlerin kiralanması, gardiyan sorunu, mevcut kadın hapishanelerindeki sağlıksız koşullar ve güvenlik sorunları sıkça gündeme gelmiştir.
Devlet bu önemli sorunları ortadan kaldırmak için yeni kadın hapishanelerinin inşasını istemişse de devlet bütçesine getireceği yükten dolayı bunu gerçekleştirememiş, neticesinde kadınların imam ve muhtar evlerinde tevkifini uygun görmüştür. Bu çalışma Osmanlı arşiv belgelerine göre imam evlerinin birer kadın hapishanesi gibi kullanılması konusuna odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın , Hapis , İmam , Suç , Ceza

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT) Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Cevdet Zabtiye Tez ve Makaleler Akbulut, İlhan. “İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 52, sy. 1 (2003): 167-81. Alan, Gülbadi. “19. Yüzyılda Osmanlıda Sürgün Politikası Çerçevesinde Sürgün Kadınlar”. Belleten 78, sy. 281 (Nisan 2014): 245- 72. Baba, Yasemin. “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Hırsızlık Suçunun Hüküm ve Sonuçları”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 71, sy. 1 (Ağustos 2013): 76-106.
• Bacaksız, Pınar. “Cezalandırma ve Topluma Yeniden Kazandırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 16, sy. 2014 (Temmuz 2014): 4917-41.
• Beydilli, Kemal. Osmanlı Dönemi’nde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü. İstanbul: Pınar Yayınları, 2018.
• Çabuk, Fehminaz. “19. Yüzyılda Osmanlı Toplumunda Zina: Bazı Zina Vakalarında İşlenen Cinayetler Üzerine Bir Değerlendirme”. İnsan ve İnsan Dergisi 7, sy. 23 (Ocak 2020): 1-16.
• Demir, Kader. “Osmanlı Kadınının Ceza Hukukundaki Yeri ve Şikâyet Hakkını Kullanımı (1785-1810)”. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7, sy. 1 (Mayıs 2023): 508-35.
• Doğan, Fatma Karakaş. “Cezanın Amacı ve Hapis Cezası”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.
• Durhan, İbrahim. “Tanzimat Döneminde Osmanlı Yargı Teşkilâtındaki Gelişmeler”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XII, sy. 3–4 (Eylül 2008): 55-11.
• Erbulut, Esma. “Osmanlı’da Hapishaneler (1839-1908)”. Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 2021.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44: 444-445. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013. Güneş, Mehmet. “Osmanlı Devleti’nde Muhtarlık Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişimi (1829-1864)”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.
• Hızlı, Mefail. “Osmanlı Mahalle İmamlarının Performanslarına Dair”. TESAM Akademi Dergisi 1, sy. 1 (Ocak 2014): 41-1.
• Türkmen, İsmet, “Mustafa Kemal Dönemi Türk Modernleşmesinde Kadın Kimliğinin İnşası”. Türkiye’de Kadın: Siyasi, Sosyal ve Kültürel Alanda Değişim. Editör Esman Özdaşlı. 111-32. Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı Yayınları, 2022. Kazıcı, Ziya. “Osmanlılarda Mahalle İmamlarının Bazı Görevleri”. İslam Medeniyeti Dergisi 5, sy. 43 (Mart 1982): 29-35.
• Koç, Mehmet. “Osmanlı Ceza Hukukunda Hile (Aldatma-Dolandırıcılık) Suçları ve Cezaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, sy.1 (Haziran 2019): 119-39.
• Kodaman, Bayram. “Osmanlı Devleti’nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2007, sy. 16 (Aralık 2007): 1-24.
• Konan, Belkıs. “Osmanlı Devleti’nde Çocuk Düşürme Suçu”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 57, sy. 4 (Aralık 2008): 319-35.
• Demir, Mustafa. “16. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Suç ve Suçlular: İstanbul Örneği”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2016.
• Özkan, Mehmet. “Tanzimat Sonrası Osmanlı Ceza Hukuku Düzenlemeleri”. Balıkesir İlahiyat Dergisi, sy. 15 (Haziran 2022): 241- 77.
• Özkarcı, Mehmet. “Eski Türkçe ’de Kullanılan Mimari Terimler”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 10 (Haziran 1991): 298-22.
• Parlakoğlu, Gizem. “II. Abdülhamit Dönemi Hapishanelerin Genel Özellikleri ve Uygulamaları”. Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, 2018.
• Poyraz, Özlem. Öner, Merve. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Cinayet ve Yaralama Vakaları: 478 Numaralı Ayniyat Katl Defteri Örneği”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sy.73 (Temmuz 2022): 114- 29.
• Sarıkaya, Mehmet Zakir. “Osmanlı Devleti’nde Yeni Bir Yapılanma: Tanzimat Fermanı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı, (Ekim 2023): 60-91.
• Sevinçli, Çağrı. “Osmanlı Aile Hukuku’nda Şer’i ve Örfi Hukukun Gelişim Süreci Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi 6, sy. 5 (Aralık 2023): 974-84.
• Süme, Mehmet. “Osmanlı Yerel Yönetiminde İmamın Yeri ve Önemi: Bolu Örneği (19. ve 20. yy)”. Dergiabant 10, sy.1 (Mayıs 2022): 116-48.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2019.
• Ulu, Güher. “Tanzimat Dönemi Hukukta Modernleşme”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 26, sy. 1 (Nisan 2021): 235-64. Usta, Ayşe. “Aydınlanma Düşüncesine Kısa Bir Bakış”. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi 1 (Güz 2018): 75-90.
• Yıldız, Gültekin. “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı (1839-1908)”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002. Yıldız, Hayrettin. “Hukuk Devleti’nin Gelişim Sürecinde Mülk Devleti ve Polis Devletinin Yeri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, sy. 2 (Aralık 2013): 211-30. Mehmet Emin Artuk, Mehmet Emin Alşahin, “Hapis Cezalarının ve Cezaevlerinin Tarihi Gelişimi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 21, sy. 2 (2015): 145-85.
• İnternet Kaynakları Sözlükler http://lugatim.com/s/hapis https://lugatim.com/s/tazir https://lugatim.com/İRTİDAT-İRTİDAD https://lugatim.com/s/KAZF