A Overview of the Use of Coal in the Ottoman Navy (1781-1850)

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 1, 53 - 75

Burak Kocaoğlu

https://doi.org/10.9737/historystudies.1499306

Öz

During the period when shipbuilding technology was based on wood, charcoal was used extensively as a heat source in the production of the iron parts of the ships. Thanks to its rich forest resources, the Ottoman Empire, which had a great advantage over its contemporary states in the supply of charcoal, continued its construction activities by supplying charcoal without being dependent on foreign sources. However, this advantageous situation of the Ottoman Empire ended with the start of the construction of steamships in the first quarter of the 19th century. Lacking the means to build such ships, which required know-how and economic power during the construction phase, the Ottoman Empire resorted to purchasing steamships, which it saw as a matter of security and prestige. With the purchase of steamships, the coal needed as an energy source was procured from European countries, especially England. In this study, the types of coal used in the Ottoman Navy during the transition from sailboat to steamship and its areas of use, the ways in which coal was procured, the problems encountered during the procurement process and the Ottoman Empire’s approach to the problems are discussed using archival sources.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Navy, Coal, Forest.

Osmanlı Donanması’nda Kömür Kullanımına Genel Bir Bakış (1781-1850)

Öz

During the period when shipbuilding technology was based on wood, charcoal was used extensively as a heat source in the production of the iron parts of the ships. Thanks to its rich forest resources, the Ottoman Empire, which had a great advantage over its contemporary states in the supply of charcoal, continued its construction activities by supplying charcoal without being dependent on foreign sources. However, this advantageous situation of the Ottoman Empire ended with the start of the construction of steamships in the first quarter of the 19th century. Lacking the means to build such ships, which required know-how and economic power during the construction phase, the Ottoman Empire resorted to purchasing steamships, which it saw as a matter of security and prestige. With the purchase of steamships, the coal needed as an energy source was procured from European countries, especially England. In this study, the types of coal used in the Ottoman Navy during the transition from sailboat to steamship and its areas of use, the ways in which coal was procured, the problems encountered during the procurement process and the Ottoman Empire’s approach to the problems are discussed using archival sources.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Donanma, Kömür, Orman.

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• ALİ EMİRİ: Sultan II.Mahmud (AE.SMHD.II) Sultan III.Selim (AE.SSLM.III)
• BAB-I DEFTERİ:İradeler (D.DRB.İ) CEVDET: Askeriye (C.AS)
• Bahriye (C.BH)
• Darphane (C.DRB)
• İktisat (C.İKTS)
• Maliye (C.ML)
• HATTI-I HÜMAYUN (HAT)
• HARİCİYE NEZARETİ: Mektubi Kalemi (HR.MKT):49/34.
• İRADE: Dahiliye (İ.DH):117/5923,190/10676.
• MABEYN-İ HÜMAYUN EVRAKI (MB.I)
• MECLİS-İ VALA (MVL)
• SADARET: Mektubi Kalemi Evrakı (A.MKT)
• Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL)
• Nezaret ve Devair Evrakı (A.MKT.NZD)
• TOPKAPI SARAYI: Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.E)
• II. ARAŞTIRMA ESERLER
• Agoston, Gabor. Osmanlı’da Ateşli Silahlar ve Askeri Devrim Tartışmaları. (Yay. Haz. Kahraman Şakul), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Agoston, Gabor. Osmanlı’da Strateji ve Âskeri Güç. (Çev. M. Fatih Çalışır), İstanbul: Timaş Yayınları, 2015. Akyon, İbrahim Hakkı. Nebatlar Âlemi. İstanbul: Devlet Matbaası, 1927.
• Atalay, İbrahim. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. İzmir: Meta Basım, 2015.
• Aydın, Yusuf Alperen. Sultanın Kalyonları Osmanlı Donanmasının Yelkenli Savaş Gemileri (1701-1770). İstanbul: Küre Yayınları, 2010.
• Aydüz, Salim. Tophâne-i Âmire ve Top Döküm Teknolojisi. Ankara: T.T.K., 2006.
• Bal, Nurcan. XIX. Yüzyıl Buharlı Gemiler Dönemi Osmanlı Bahriyesi. İstanbul: Kopernik Kitap, 2018.
• Bostan, İdris. “Kadırga’dan Kalyon’a: XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Gemi Teknolojisi’nin Değişimi”, Osmanlı Araştırmaları, XXIV, (2004), 65-86.
• Bostan, İdris. “Navarin” TDV İslâm Ansiklopedisi, C.32, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 2006, 441-443.
• Bostan, İdris. Osmanlı Bahriye Teşkilâtı XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire. Ankara: T.T.K., 2003.
• Bostan, İdris. Osmanlı Deniz Teknolojisi. İstanbul: Küre Yayınları, 2024.
• Bostan, İdris. Osmanlılar ve Deniz, Deniz Politikaları-Teşkilat-Gemiler. İstanbul: Küre Yayınları, 2017.
• Braudel, Fernand. II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası. C.1, (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2021.
• Bruce, Robert B., vd. Dünya Savaşı Tarihi İmparatorluk Çağı Teçhizat, Savaş Yöntemleri Taktikler 1776-1914. C.II, (Çev. Emir Yener), İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Cezar, Yavuz. Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. yy dan Tanzimat’a Mali Tarih). İstanbul: Alan Yayıncılık, 1986.
• Chase, Kenneth. Ateşli Silahlar Tarihi. (Çev. Füsun Tayanç-Tunç Tayanç), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• Düzcü, Levent. Yelkenliden Buharlıya Geçişte Osmanlı Denizciliği (1827-1853). İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2017.
• Erbaş, Fatih. Doğu Akdeniz’de Güç Mücadelesi 19. Yüzyılda Donanmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Gencer, Ali İhsan. Bahriye’de Yapılan Islâhat Hareketleri ve Bahriye Nezâreti’nin Kuruluşu (1789-1867). Ankara: T.T.K., 2001.
• Gencer, Ali İhsan. Türk Denizcilik Tarihi Araştırmaları, İstanbul: Türkiye Denizciler Sendikası, 1986.
• Gölen, Zafer. Osmanlı Devleti’nde Baruthâne-i Âmire (XVIII. Yüzyıl). Ankara: T.T.K., 2006.
• Güvenç, Serhat. Osmanlıların Drednot Düşleri Birinci Dünya Savaşı’na Giden Yolda. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Imber, Colin. Osmanlı İmparatorluğu 1300-1650. (Çev. Fatih Yücel), İstanbul: Kronik Kitap, 2022.
• İnalcık, Halil. Osmanlı Deniz Egemenliği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2023.
• Kocaoğlu, Burak. “Osmanlı Devleti’nde Lenger Üretimine Genel Bir Bakış”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, (2020), 161-183.
• Kara, Murat. “Osmanlı Devleti’nin Son Zamanında Ereğli Kömür Havzası (1829-1920)”, History Studies, 5/1, (2013), 223-250.
• Komurlu, Eren. “Osmanlı Döneminde Taş Kömürü Madenciliğinin Başlaması”, Yer Altı Kaynakları Dergisi, 18, (2020), 21-26.
• Mamıkoğlu, Necati Güvenç. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları, İstanbul: NTV Yayınları, 2012.
• Mantran, Robert. 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, C.II, (Çev. M. Ali Kılıçbay-Enver Özcan), Ankara: T.T.K., 1990. Öden, Zerrin Günal. Karası Beyliği. Ankara: T.T.K., 1999.
• Örenç, Ali Fuat. “1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı Donanması”, Tarih Dergisi, 46, (2007), 37-84.
• Örenç, Ali Fuat. “Deniz Kuvvetleri ve Deniz Harp Sanayi”, Osmanlı Askeri Tarihi Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918, (Ed. Gültekin Yıldız), İstanbul: Timaş Yayınları, 2017, 173-227.
• Örenç, Ali Fuat. “Yakınçağda Osmanlı Bahriyesi”, Hunlar’dan Günümüze Türk Askerî Kültürü Tarih-Strateji-İstihbarat-Teşkilat-Teknoloji, İstanbul: Kronik Kitap, 2020, 395-423.
• Paine, Lincoln. Deniz ve Uygarlık Dünya Denizcilik Tarihi. (Çev. Nurettin Elhüseyni), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2023.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Panzac, Daniel. Osmanlı Donanması (1572-1923). (Çev. Ahmet Maden-Sertaç Canpolat), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Parker, Geoffrey. Askeri Devrim Batı’nın Yükselişinde Askeri Yenilikler 1500-1800. (Çev. Tuncay Zorlu), İstanbul: Küre Yayınları, 2018.
• Quataert, Donald. “19.yy‟da Osmanlı Devleti’nde Madencilik”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi. C.4, İstanbul: İletişim Yayınları,1985, 914-914.
• Sarıkoyuncu, Ali. “Emperyalizm ve Zonguldak Kömür Havzası”, OTAM, 4, (1993), 309-332.
• Tabakoğlu, Hüseyin Serdar. Akdeniz’de Savaş Osmanlı-İspanya Mücadelesi. İstanbul: Kronik Kitap, 2020.
• Taş, Mehmet. Osmanlı Donanmasının İnşası. Ankara: Ata Yurt Yayınevi, 2023.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Ankara: T.T.K.,1988.
• Yeşil, Fatih. İhtilâller Çağında Osmanlı Ordusu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016.
• Yıldız, Gültekin. “Kara Kuvvetleri”, Osmanlı Askeri Tarihi Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918. (Ed. Gültekin Yıldız), İstanbul: Timaş Yayınları, 2017.
• Zorlu, Tuncay. Osmanlı ve Modernleşme III. Selim Dönemi Osmanlı Denizciliği. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.