THE COMPARISON OF SIMPLE AND DERIVATIVE VERBS IN THE TURKISH DICTIONARY WITH COMPOUND VERBS IN THE SCANNING DICTIONARY

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 52, 218 - 230, 31.12.2023

Yasemin Çelik

Öz

In this study, the use of the verbs in the Turkish Dictionary with compound verbs in the Scanning Dictionary is emphasized. However, due to the high number of verbs in the Turkish Dictionary, only the equivalents of some verbs in the Turkish Dictionary in the A, B and C items in the Scanning Dictionary were examined, and other items were excluded. These verbs in Turkish Dictionary were evaluated in two parts as simple and derived verbs. Firstly, simple and derived verbs in the Turkish Dictionary are shown as per article, their forms and meanings in Turkey Turkish are given. Following this, the form and meanings in the Scanning Dictionary were given. The words taken as headlines in the study were first arranged alphabetically, and then their meanings in the Turkish Dictionary and Scanning Dictionary were presented. In the study, a total of 65 words, were examined. This shows that some simple and derived verbs in Turkey Turkish were met with compound verbs in the Old Anatolian Turkish period, and especially -more-derivative verbs in the Turkish Dictionary correspond to the compound verbs in the Scanning Dictionary. In this study, the verbs in the Turkish Dictionary correspond to which compound verbs in the Scanning Dictionary, and also the historical dictionary of Turkey Turkish and especially the Scanning Dictionary, which provides data on the vocabulary of Old Anatolian Turkish and today's Turkey Turkish is aimed to reveal the similarities between the Turkish Dictionary (terms) showing the vocabulary.

Anahtar Kelimeler

Old Anatolian Turkish, Turkish Dictionary, Browsing Dictionary, verbs, vocabulary

TÜRKÇE SÖZLÜK’TEKİ BASİT VE TÜREMİŞ FİİLLERİN TARAMA SÖZLÜĞÜ’NDE BİRLEŞİK FİİLLERLE KARŞILANMASI

Öz

Bu çalışmada, Türkçe Sözlük’teki fiillerin Tarama Sözlüğü’nde birleşik fiillerle kullanımları üzerinde durulmuştur. Ancak çalışmada, Türkçe Sözlük’teki fiil sayısının oldukça fazla olması nedeniyle Türkçe Sözlük’teki bazı fiillerin Tarama Sözlüğü’ndeki yalnızca A, B ve C maddelerindeki karşılıkları incelemeye alınmış, diğer maddeler inceleme dışında tutulmuştur. Türkçe Sözlük’teki bu fiiller, basit ve türemiş fiiller olmak üzere iki bölümde değerlendirilmiştir. Çalışmaya malzeme olarak Türkçe Sözlük ve Tarama Sözlüğü temel alınmıştır. Çalışmada öncelikle Türkçe Sözlük’teki basit ve türemiş yapılı fiiller madde başı olarak gösterişmiş, Türkiye Türkçesindeki biçim ve anlamları verilmiş; altına Tarama Sözlüğü’ndeki biçim ve anlamları verilmiştir. Çalışmada madde başları olarak alınan sözcükler, öncelikle alfabetik olarak dizilmiş, ardından Türkçe Sözlük ve Tarama Sözlüğündeki anlamları verilmiştir. Bu anlamda çalışma, Türkçe Sözlük’teki Basit Fiillerin Tarama Sözlüğü’nde Birleşik Fiillerle Karşılanması (Aynı Anlamdaki Basit ve Birleşik Fiiller) ve Türkçe Sözlük’teki Türemiş Fiillerin Tarama Sözlüğü’nde Birleşik Fiillerle Karşılanması (Aynı Anlamdaki Türemiş ve Birleşik Fiiller) olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Çalışmada birinci bölümde 10, ikinci bölümde 55 olmak üzere toplam 65 sözcük incelenmiştir. Bu da, Türkiye Türkçesindeki bazı basit ve türemiş fiillerin, Eski Anadolu Türkçesi döneminde birleşik fiillerle karşılandığını ve Türkçe Sözlük’teki özellikle -daha çok- türemiş fiillerin Tarama Sözlüğü’ndeki birleşik fiillere karşılık geldiğini göstermektedir. Bu çalışmayla Türkçe Sözlük’teki fiillerin Tarama Sözlüğü’ndeki hangi birleşik fiillere karşılık geldiği ve aynı zamanda Türkiye Türkçesinin tarihsel sözlüğü olan ve özellikle Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığına ait veriler sunan Tarama Sözlüğü (13 – 20. yy) ile günümüz Türkiye Türkçesinin (20. yy - …) söz varlığını gösteren Türkçe Sözlük arasındaki (dönemler arasındaki) benzerliklerin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, Türkçe Sözlük, Tarama Sözlüğü, fiiller, söz varlığı.

Kaynakça

• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish.
• Çelik, Y. (2020). Türkçe Sözlük’teki fiillerin Tarama Sözlüğü’nde birleşik fiillerle karşılanması, 7. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Niğde (20-23 Ekim 2020). (1). 693-704.
• Dankoff, R., ve Kelly J. (1985). Mahmūd al-Kāshgarī compendium of the turkic dialects (dīvānu lugāt at-Turk). Harvard Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu (1995). Tarama sözlüğü I-VIII (3.baskı). Türk Dil Kurumu.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe sözlük (11. baskı). Türk Dil Kurumu.
• Türk Dil Kurumu (1963-1982). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü I-XII Türk Dil Kurumu.