Kuzeybatı Anadolu Erken Demir Çağı Mimarisi Üzerine Yeni Gözlemler

Yıl 2025, Sayı: 15, 59 - 72, 15.05.2025

Göksel Sazcı

https://doi.org/10.37879/hoyuk.2025.1.059

Öz

Doğu Akdeniz Bölgesi’nde, Geç Tunç Çağı sonlarında gerçekleşen göç hareketleri nedeniyle, bilinen büyük uygarlıklara ait kültürler kesintiye uğramıştır. Oluşan yeni kültürler farklı sebeplerle yeterince araştırılamadığı için bu dönem bilim çevresinde ‘Karanlık Çağ’ olarak isimlendirilir. Tüm Ege Dünyası ve Ön Asya’da olduğu gibi Kuzeybatı Anadolu’da, hakkında kısıtlı bilgiye sahip olduğumuz ve bir başka tanımla ‘Erken Demir Çağı’ olarak isimlendirilen bu dönem, Trak kavimlerinin yaklaşık MÖ 1200’lerde bölgeye gerçekleştirdiği göç hareketleri ile başlar ve Trak kavim etkilerinin devam ettiği Geç Protogeometrik - Erken Geometrik Döneme yani yaklaşık MÖ 950- 800 yıllarına kadar devam eder. Aynı yerde uzun süre yerleşim olmadığı için göçebe kavimlerin hüküm sürdüğü bu dönemin hem kültürel ögeleri hem de mimarisi hakkındaki veriler son derece sınırlıdır. Bölgede dönemle ilgili mimari bilgiler sadece kazısı yapılmış bir yerleşme olan Troia’dan gelir ve bu bilgiler Troas Bölgesi yakın ve uzak çevresinde yapılan araştırmalar için rehber niteliğindedir. Günümüzde, Çanakkale Boğazı’nın Avrupa yakasında bulunan Maydos Kilisetepe Höyüğü yerleşmesinde yapılan çalışmalarda, söz konusu dönemle ilgili yeni bilgilere ulaşılmıştır. Elde edilen bu yeni bilgiler, bölgede Erken Demir Çağı ile ilgili Troia yerleşmesinden bilinen mimari verilerin yanı sıra Maydos yerleşmesine özgü daha farklı sonuçlar da ortaya koymuştur. Bu çalışmada sunulan verilerle üzerine az bilgi sahibi olduğumuz ‘Karanlık Çağ’ biraz daha aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erken Demir Çağı, Mimari, Kuzeybatı Anadolu, Maydos Kilistepe Höyüğü, Karanlık Çağ

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

New Insight into the Early Iron Age Architecture in Northwestern Anatolia

Öz

The cultures of great civilizations were disrupted by the large-scale migrations in the Late Bronze Age in the Eastern Mediterranean Region. The corresponding period has been named the “Dark Age” due to the exiguous research on the resultant new cultures. This period is also called the Early Iron Age, and little is known about how it unfolded in Northwestern Anatolia, as in the Aegean World and Asia Minor. It began with the migration of Thracian tribes to the region in the 1200s BC and continued up to ca. 950-800 BC, i.e., Late Proto-Geometric Period to the Early Geometric Period, during which the effects of the Thracian tribes were still present. Because they remained settled at any one location only briefly, there is limited information about the cultural aspects, particularly architecture, of this era during their dominance. The available information concerning this region in the period derives solely from one excavated site, namely Troia, and this body of evidence guides the research both in and beyond the area surrounding Troia. New data concerning the period in question were retrieved from the Maydos Kilisetepe Mound settlement, presently located on the European side of the Dardanelles. These new findings offer further insight into the architecture of the Early Iron Age, previously known only from Troia, and reveal notably different results specific to the Maydos settlement. Drawing upon this new evidence, the present study aims to shed more light on the so-called “Dark Age,” about which little information is currently available.

Anahtar Kelimeler

Early Iron Age, Architecture, Northwest Anatolia, Maydos Kilisetepe Mound, Dark Age

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles were complied with during the preparation of this study and all the works referred are mentioned in the bibliography.

Kaynakça

• Başaran Mutlu 2020 Başaran, M., Maydos Kilisetepe Höyüğü V. Tabaka Mimarisi, ed. G. Sazcı, Ege Yayınları, Çanakkale.
• Becks 2003 Becks, R., Troia VII: The Transition from the Late Bronze Age to the Early Iron Age, ed. B. Fischer-H. Genz-E. Jean-K. Köroğlu, Türk Eskiçağ Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Becks-Hnila vd. 2006 Becks, R.-Hnila, H.-Piemiazek Sikora, M., Troia in der frühen Eisenzeit- Troia VIIb1- VIIb3, ed. M. O. Korfmann, Philipp von Zabern, Mainz.
• Blegen-Boulter vd. 1958 Blegen, C. W.-Boulter, C. G.-Caskey, J. L-Rawson, M., Troy: Settlements VIIa, VIIb and VIII, Princeton University Press, New Jersey.
• Chabot Aslan-Sazcı 2016 Chabot Aslan, C.-Sazcı, G., “Across the Hellespont: Maydos (Ancient Madytos), Troy and the North-Eastern Aegean in the Late Eighth to Early Sixth Century B.C.”, Annual of the British School at Athens, 111, Cambridge, 1-42.
• Dörpfeld 1894 Dörpfeld, W., Troja 1893: Bericht die im Jahre 1893 in Troja veranstalteten Ausgrabungen, F. A. Brockhaus, Leipzig.
• Dörpfeld 1902 Dörpfeld, W., Troja und Ilion: Ergebnisse der Ausgrabungen in den vorhistorischen und historischen Schichten von Ilion 1870-1894, Beck & Barth, Atina.
• Fidan 2013 Fidan, E., “Anadolu Yerleşim Planı Üzerine Yeni Bir Değerlendirme”, Arkeoloji Dergisi, 18, İzmir, 113-125.
• Genz 2006 Genz, H., Ein neues Metall mach Furore- Die Frühe Eisenzeit in West- und Zentralanatolien, ed. M. O. Korfmann, Philipp von Zabern, Mainz.
• Hnila 2012 Hnila, P., Pottery of Troy VIIb. Chronology, Classification, Context and Implications of Trojan Ceramic Assemblages in the Late Bronze Age/Early Iron Age Transition, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Eberhard Karls Universität, Tübingen.
• Korfmann 1983 Korfmann, M., Demircihüyük: I. Die Ergebnisse der Ausgrabungen 1975- 1978. Architektur, Stratigraphie und Befunde, Verlag Philipp von Zabern, Mainz. Korfmann 1995 Korfmann, M., “Troia-Ausgrabungen 1994”, Studia Troica, 5, Mainz, 1-38.
• Korfmann 1997 Korfmann, M., “Troia-Ausgrabungen 1996”, Studia Troica, 7, Mainz, 1-71.
• Latacz-Starke 2006 Latacz, J.-Starke, F., Wilusa und die Großen Vier- Troia in der politischen Landschaft der Späten Bronzezeit, ed. M. O. Korfmann, Philipp von Zabern, Mainz.
• Pienizaek Sikora 2002 Pienizaek Sikora, M., Beziehungen zwischen Troia und dem nordwestpontischen Gebiet, eds. R. Aslan-S. Blum-G. Kastl-F. Schweizer-D. Thumm, Verlag Bernhard Albert Greiner, Remschalden-Grunbach.
• Pienizaek 2010 Pienizaek, M., Leben in der Steppe. Auf dem Weg zur Erforschung spätbronzezeitliche Besiedlungsstruktur im nordpontischem Raum, ed. B. Horejs-T. L. Kienlin, Verlag Dr. Rudolf Habelt, Bonn.
• Pienizaek 2012 Pienizaek, M., Architektur in der Steppe, Spätbronzezeitliche Siedlungen im nordpontischen Bereich, Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäeologie, Band 211, Verlag Dr. Rudolf Habelt, Bonn.
• Sazcı 2012 Sazcı, G., “Maydos Kilisetepe Höyüğü 2010 Yılı Kazıları”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 389-408.
• Sazcı 2020 Sazcı, G., Maydos Kilisetepe Höyüğü VIII. ve VII. Tabaka Mimarisi, ed. G. Sazcı, Ege Yayınları, Çanakkale.
• Sazcı-Başaran Mutlu 2020 Sazcı, G.-Başaran Mutlu, M., “Die bronzezeitliche Siedlung MaydosKilisetepe und ihre Beziehungen zum südöstlichen Europa”, Dacia, LXII-LXII, 311-330.
• Sazcı-Çalış Sazcı 2020 Sazcı, G.-Çalış Sazcı, D. Maydos Kilisetepe Höyüğü, ed. G. Sazcı, Ege Yayınları, Çanakkale.