Türkçede bileşiklerin sesbilgisel özellikleri üzerine yapılan bürünsel araştırmalar tipik olarak sözlüksel vurgunun bürünsel tanımlarını incelemiştir, ancak sesbilgisel özelliklere ilişkin bulgular görece daha az sayıdadır. Bu çalışmada, Türkçede bileşik-öbek ile varolan-uydurma bileşiklerin akustik özelliklerini ölçülerek, Türkçede ad-ad bileşiklerindeki sözlüksel vurgunun sesbilgisel görünümleri araştırılmaktadır. Deney 1’de ad-ad bileşikleri ve öbeksel karşıtlıkları ([da.ná.bur.nu] ve [[da.ná][bur.nú]]) kullanılmış, Deney 2’de varolan ve uydurma bileşikler ([da.ná.bur.nu] ve [ke.dí.bur.nu]) akustik olarak ölçülmüştür. Bulgular, Deney 1 için bileşikleri öbeksel karşıtlarından ayıran belirgin bir sesbilgisel eğilim göstermiştir. Model yoğunluk, süre, perde değerleri, konum (sol ve sağ) ve bürünsel tür (bileşik ve öbek) arasında güçlü bir etkileşim ortaya koymuştur. Deney 2’de uydurma bileşikler dilin sözlüksel bir parçası olmamasına karşın, uydurma bileşiklerden elde edilen bulgular, varolan bileşiklerin perde, yoğunluk ve sürelerinin varolan bileşiklere benzer vurgu atamasını taşıdığını ortaya koymuştur. Konum (sol ve sağ) ve sözcük türü (varolan ve uydurma) etkenlerinin akustik özelliklerine ilişkin benzer etkileşim etkileri gözlenmiştir. Elde edilen bulgular, Türkçede bileşik vurgusunun sesbilgisel görünümlerinin ortaya konulmasına katkı sağlayabilmekte ve ileri araştırmalara zemin hazırlamaktadır.
TÜBİTAK BİDEB-2219
Previous studies on phonetic realization of compounds in Turkish have typically examined prosodic accounts of lexical stress; however, evidence for phonetic features is relatively sparse. This study investigates phonetic implementation of lexical stress in Turkish noun-noun compounds by measuring acoustic correlates of compounds vs. phrases and existing vs. novel compounds. In Experiment 1, noun-noun compounds and their phrasal contrasts (e.g., [da.ná.bur.nu] ‘mole cricket’ vs. [[da.ná][bur.nú]] ‘nose of a calf’), in Experiment 2, existing and novel compounds were acoustically measured by using existing vs. novel pairs (e.g., [da.ná.bur.nu] vs. [ke.dí.bur.nu]). Results for Experiment 1 showed a clear phonetic tendency that distinguished compounds from their phrasal counterparts. The model revealed significant main effects for intensity, duration, pitch values, and a strong interaction between position (left vs. right) and prosodic type (compound vs phrase). In Experiment 2, even though novel compounds are not lexicalized parts of a language, results from novel compounds revealed a similar stress assignment on the pitch, intensity, and duration of existing compounds. Significant interaction effects were observed for acoustic correlates between position (left vs. right) and compound type (existing vs. novel). Findings obtained from this research might contribute to revealing the basic phonetic aspects of the compound stress in Turkish, and results may lay the groundwork for future research.
TÜBİTAK BİDEB-2219
TÜBİTAK BİDEB-2219
This study was supported by the Tübitak-Bideb 2219 Post-doctoral research fellowship program. I am grateful to Bernd Möbius and Ivan Yuen for their guidance and directive suggestions for the earlier processes of this research at Saarland University Phonetics Group.
Birincil Dil | İngilizce |
---|---|
Konular | Dilbilim |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Proje Numarası | TÜBİTAK BİDEB-2219 |
Erken Görünüm Tarihi | 27 Aralık 2023 |
Yayımlanma Tarihi | 27 Aralık 2023 |
Gönderilme Tarihi | 28 Eylül 2022 |
Kabul Tarihi | 21 Aralık 2022 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.