TÜRKİYE TARIMINDA SÖZLEŞMELİ ÜRETİCİLİK - KAPİTALİST DÖNÜŞÜMDE BİR HALKA OLABİLİR Mİ?

Yıl 2012, Cilt: 30 Sayı: 2, 163 - 184, 31.12.2012

Özgür Teoman N. Tartıcı

Öz

 

Bu çalışmada, Türkiye tarımında son yıllarda yaygınlaşan sözleşmeli üretim modelinin tarımsal üretici kategorileri üzerinde sınıfsal açıdan yaratması beklenilen etkileri incelenmektedir. Bu amaçla öncelikle Türkiye tarımındaki ağırlıklı üretici kategorisini oluşturan küçük üreticiliğin kendi yeniden üretim koşullarındaki değişmeler, tarım politikalarındaki yapısal dönüşümler kapsamında ortaya konulmuştur. Daha sonra, kapitalist üretim biçiminin farklı üretim sistemlerine nüfuz etme koşulları temel alınarak sözleşmeli üreticiliğin küçük, orta ve büyük tarımsal üretici kategorileri üzerindeki dönüştürücü işlevi araştırılmış ve söz konusu dönüşüm süreci hakkında öngörülerde bulunulmuştur.

 

Anahtar Kelimeler

Sözleşmeli tarım, kapitalist dönüşüm, küçük üreticilik

Kaynakça

• Aydın, B. (2007) “Tarımda Sözleşmeli Üretim Modeli”, Ekonomik Yaklaşım, 65(18), 91-105.
• Aydoğuş, O. (2010) “Türkiye Tarımında Çözülme”, İktisat ve Toplum Dergisi, 1, 46- 57.
• Başaran, K.E. (2008) Petty Agricultural Production and Contract Farming: A Case In Turkey, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Bernstein, H. (2009) Tarımda Değişimin Sınıfsal Dinamikleri, (Çev. O. Köymen), İstanbul: Yordam Kitap.
• Bor, Ö. (2011) “Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Tütün”, Mülkiye Dergisi, XXXV(270), 65-91.
• Boratav, K. (2009) “Tarımsal Fiyatlar, İstihdam ve Köylülüğün Kaderi”, Mülkiye Dergisi, XXXIII(262), 9-24.
• Büke, A., K. Gökdemir (2010) “Günümüz Kapitalist Tarımında Küçük Meta Üretimi ve Toprak Mülkiyeti İlişkisi”, Toprak Mülkiyeti Sempozyum Bildirileri, (Yay. Haz.: S. Bayramoğlu), Ankara: Memleket Yayınları.
• Edleman, P.R. (2006) “Farm Characteristics of Contract Speciality Grain Producers”, Journal of Sustainable Agriculture, 29(1), 95-117.
• Friedman, H. (1978) “World Market, State and Family Farm: Social Bases of Household Production in the Era of Wage Labour”, Comparative Studies in Society and History, Cambridge University Press, 545-586.
• Friedmann, H. (2005) “From Colonialism to Green Capitalism: Social Movements and Emergence of Food Regimes”, Research in Rural Sociology and Development ,11, 227-264.
• Günlü, H. (2012) Arazi Toplulaştırması: Türkiye, Kalkınma Bakanlığı Kabul Edilmiş Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Hazine Müsteşarlığı (2011) Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni-Şubat 2011, http://www.ekonomi.gov.tr/upload/F58C98E2-D8D3-8566- 4520973065B138FF/Aralik_2010.pdf, (Erişim tarihi: 28.11.2012).
• İlkkaracan İ., İ. Tunalı (2011) “Agricultural Transformation and the Rural Labor Market in Turkey”, in (Karapınar, B, F. Adaman, G. Özerten) (eds.), Rethinking Structural Reform in Turkish Agriculture: Beyond the World Bank’s Strategy, New York: Nova Science Publishers, 105-148.
• Key, N., D. Runsten (1999) “Contract Farming, Smallholders, and Rural Development in Latin America: The Organization of Agroprocessing Firms and the Scale of Outgrower Production, World Development, 27(2), 381-401.
• Keyder, Ç. (1988) “Türk Tarımında Küçük Meta Üretiminin Yerleşmesi (1946-1960)”, Türk Sosyal Bilimler Derneği, Ş. Pamuk ve Z. Toprak (Der.), Ankara: Yurt Yayınları, 18, 163-175.
• Keyder, Ç., Z. Yenal (2011) “Agrarian Change Under Globalisation: Markets and Insecurity in Turkish Agriculture”, Journal of Agrarian Change, 11(1), 60- 68.
• Kılıç, İ., Ö. Bor (2009) “Sözleşmeli Tarım, Devlet ve Hukuk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 86, 102-120.
• Kıymaz, T., Y. Saçlı (2008) Tarım ve Gıda Ürünleri Fiyatlarında Yaşanan Sorunlar ve Öneriler, DPT, Ankara.
• King, L.J. (2001) “Concentration and Technology in Agricultural Input Industries”, USDA Agricultural Information Bulletin No: 763, www.ers.usda.gov. (Erişim Tarihi: 12/06/2012).
• Lenin, V.İ. (1988) Rusya’da Kapitalizmin Gelişmesi, (Çev. S. Aydoğdu), Ankara: Yiğit Ofset.
• Lenin, V.İ. (1996) Tarımda Kapitalizm, (Çev. S. Güvenç), Ankara: Sol Yayınları.
• Luxemburg, R. (1986) Sermaye Birikimi, (Çev. T. Ertan), İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Mc Michael, P. (2009) “A Food Regime Genealogy”, The Journal of Peasant Studies, 36(1), 139-169.
• Minot, N.W. (1986) “Contract Farming and Its Effect on Small Farmers in Less Developed Countries”, Working Paper No: 31, Department of Agricultural Economics, Michigan State University.
• Müftüoğlu B.G., U. Ulukan (2010) “Sanayiden Tarlaya Değişim İlişkisi: Sözleşmeli Üretim/Çiftçilik ve Mülksüzleşme”, Toprak Mülkiyeti Sempozyum Bildirileri, (Yay. Haz.: S. Bayramoğlu), Ankara: Memleket Yayınları.
• Neocosmos, M. (1986) “Marx’s Third Class: Capitalist Landed Property and Capitalist Development”, The Journal of Peasant Studies, 14(3), 5-44.
• Oral, N. (2006) Türkiye Tarımında Kapitalizm ve Sınıflar, Tarım Politikaları Yayın Dizisi No.6, Ankara: TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası.
• Oral, N. (2009) “Türkiye’de Tarım ve Gıda Sektöründe Yabancılaşma ve Tekelleşme”, Mülkiye Dergisi, XXXIII(262), 325-344.
• Özçelik, A., A. Turan, H. Tanrıvermiş (1999) Türkiye’de Tarımın Pazara Entegrasyonunda Sözleşmeli Tarım ve Bu Modelin Sürdürülebilir Kaynak Kullanımı ile Gelir Üzerine Etkileri, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Özkaya, T. (2008) “Tohumda Tekelleşme ve Etkileri”, www.ekolojistler.org/tohumda tekelleşme ve etkileri (Erişim Tarihi: 12 /10/2011).
• Painter, M. (1986) “The Value of Peasant Labour Power in a Prolonged Transition to Capitalism”, The Journal of Peasant Studies, 13(14), 221-239.
• Rehber, E. (2000) “Vertical Coordination in the Agro-food Industry and Contract Farming: A Comparative Study of Turkey and the USA”, Policy Center, Connecticut, USA Research Report No: 52, http://www.fmpc.ucoo.edu (Erişim Tarihi: 18/06/2012.)
• Saçlı, Y., N.B. Tartıcı (2012) “Sözleşmeli Üretim Modelinin Tarım Sektöründe Uygulanması Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Tarım Gıda ve Gastronomi Kongresi, 15-19 Şubat, Antalya.
• Teoman, Ö. (2001) “Türkiye Tarımında Kapitalizm Tartışmalarına Bir Katkı”, Gazi Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, 3(3), 41-60.
• TÜİK (2011) Genel Tarım Sayımı Tarımsal İşletmelerde (Hane Halkı) Anketi Sonuçları, Ankara: TUİK.
• TÜİK (2011) Hane Halkı İşgücü Anketleri, Ankara: TUİK..
• Ulukan, U. (2009) Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Sözleşmeli Çiftçilik: Bursa Örneği, İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• Windfuhr, M., J. Jennie (2005) “Food Sovereignty Towards Democracy in Localised Food Systems”, www.itdgpulishing.org.uk, (Erişim Tarihi: 18/05/2012).
• Winson, A. (1990) “Capitalist Coordination of Agriculture: Food Processing Firms and Farming in Central Canada”, Rural Sociology, 55 (3), 376-394.
• Yenal, Z. (2001) “Türkiye’de Tarım ve Gıda Üretiminin Yeniden Yapılanması ve Uluslararasılaşması”, Toplum ve Bilim, 88(Bahar), 33-54.
• Yıldırım, A.E. (2010) “Tarımsal Krediler Çok Can Yakacak”, www.tarim dunyasi.net, (Erişim Tarihi: 16/12/2011).