DİJİTAL TEKNOLOJİLERİN BİR SANAT PRATİĞİ OLARAK GÖRÜNTÜ ÜRETİMİNE YANSIMALARI

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 395 - 420, 05.09.2022

Nilay Uluğ

Öz

Fotoğraf teknolojisi, ortaya çıktığı andan itibaren içinde bulunduğu dönemin üretim koşul ve yöntemlerinden beslenmiştir. Bu koşul ve yöntemler bir yandan fotoğraf disiplininin teknik donanımını belirlerken diğer yandan estetik algısını şekillendirmektedir. Fotoğraf üretiminde kullanılan her bir teknik aracın bilimsel bir sürecin sonucunda ortaya çıkmış olması onun doğasında bulunan bilim sanat iş birliğini açıklamaktadır. Bu durum fotoğraf ve farklı disiplinlerin bir araya gelmesini sağlamakta ve sanatçılara farklı estetik potansiyele sahip bir alanlar yaratmaktadır. Fotoğraf endüstrisi, toplam 4 aşamadan oluşan Endüstriyel Devrimden beslenir. Endüstrideki son kırılmayı ifade eden Endüstri 4.0 ve dijital devrim, siber kültür çağıyla ortaya çıkan tüm sanal yaşantıları ve yapay zekâ tekniklerini kapsamaktadır. Bu teknik süreçte fotoğraf sanatı çağa ayak uydurup malzemesini siber dünyadan almaktadır. Yapay zekâ tekniklerinden olan Artırılmış Gerçeklik (AR) uygulamaları, fiziksel ve sanalı eşzamanlı olarak bir araya getirir ve fiziksel yönü mevcut olma özelliği taşıdığı için fotoğraf sanatına doğrudan ilham kaynağı olmaktadır. Çekişmeli Üretken Ağ (GAN) ve Değiştirilemez Jeton (NFT) ise AR’den farklı olarak fiziksellik barındırmayan, mevcudiyetleri sanal dünyaya ait yapay zekâ uygulamalarıdır. Bununla birlikte tüm bu yazılım temelli uygulamalar manipülasyona ortam sağladığı için fotoğrafın gerçeklikle olan ilişkisi tartışmalıdır. Geleneksel fotoğrafın birincil özelliklerinden olan gerçeklik temsili, söz konusu yapay zekâ uygulamalarında önemini yitirir ve fake adında yeni bir estetik kategorinin oluşmasını sağlar. Bu makalede AR, GAN ve NFT uygulamalarının gündeme getirdiği temsil, aidiyet, gerçek ve sahte kavramları analitik yaklaşım çerçevesinde, çeşitli sanatçı örnekleriyle betimleyici yöntem kullanılarak incelenmiştir. Bu bağlamda yapay zekâ ve fotoğraf sanatı arasındaki diyalektik ilişkiden yola çıkarak fotoğrafın bu yeni kavramsal ve estetik karakterinin deneyimletilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Artırılmış Gerçeklik, Çekişmeli Üretken Ağ, Değiştirilemez Token, Joan Fontcuberta, Derin Sahte.

Kaynakça

• Azuma, R. T. (1997, August). A Survey of Augmented Reality. In Presence: Teleoperators and Virtual Environments , 355-385.
• Aalami, N. (2020). Derin Öğrenme Yöntemlerini Kullanarak Görüntülerin Analizi. ESTUDAM Bilişim Dergisi, 17-20.
• Arslan, K. (2020). Eğitimde Yapay Zeka ve Uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 71-88.
• Betül Doğan, S. Ş. (2022, Mart ). Crypto Art and NFT. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi(11(1)), 1-12.
• Bourriaud, N. (2018). İlişkisel Estetik. (S. Özen, Çev.) İstanbul: Bağlam.
• Brückle, W., & Mutiis, M.D. (2021). Post-Photography: What’s in a Name? Nummer, 10-14.
• Clemens Arth, v. (2015). The History of Mobile Augmented Reality. Graz: Computer Graphics and Vision.
• Çallı, F. (2021). NFT Teknolojisine Turizm Perspektifi ile Bir Bakış. Journal of New Tourism Trends, 161-172.
• Deborah G. Johnson, N. D. (2021, Mart). What To Do About Deepfakes . Communications of the ACM(64), 33-35.
• Gayford, M. (2018). EŞİKLER THRESHOLDS. M. Haydaroğlu içinde, EŞİKLER THRESHOLDS (S. Evren, Çev., s. 13-27). İstanbul : Yapı Kredi Yayınları.
• Gaffari Çelik, M. F. (2020). Çekişmeli üretken ağ modellerinin görüntü üretme performanslarının incelenmesi. BAUN Fen Bil. Enst. Dergisi(22), 181-192.
• Goodfellow, I., (2017, Nisan 2). NIPS 2016 Tutorial: Generative Adversarial Networks. Mayıs 1, 2022 tarihinde arxiv: https://arxiv.org/abs/1701.00160v4 adresinden alındı.
• Goodfellow, I., Abadie-Puoget, J., Mirza, M., Xu, B.,Farley-Warde, D., Ozair, S., Courville, A., Bengio, Y. (2014, Jun 10). Generative Adversarial Nets. De ́partement d’informatique et de recherche ope ́rationnelle. Mayıs 3, 2022 tarihinde arxiv: https://arxiv.org/abs/1701.00160 adresinden alındı.
• Gülaçtı, İ. E, Kahraman, M. E. (2021). The Impact of Artificial Intelligence on Photography and Painting in the Post-Truth Era and the Issues of Creativity and Authorship. Medeniyet Sanat (2), 243-270.
• Haydaroğlu, M. (2015). Tarih Boyunca Sanat. (F. Özkan, Dü., & S. E. Dilek Şendil, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• James, P. (2018). Önsöz. M. Haydaroğlu içinde, THRESHOLDS EŞİKLER (s. 11). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Jones, E. (2022, Jan 7). A Brief History of Cryptocurrency. Mayıs 1, 2022 tarihinde cryptovantage: https://www.cryptovantage.com/guides/a-brief-history-of-cryptocurrency/ adresinden alındı.
• Kastrenakes, J. (2021, Mart 11). Beeple sold an NFT for $69 million . Nisan 25, 2022 tarihinde The Verge: https://www.theverge.com/2021/3/11/22325054/beeple-christies-nft-sale-cost-everydays-69-million adresinden alındı.
• Lee, D. (2019, Mayıs 10). Deepfake Salvador Dalí takes selfies with museum visitors. Mayıs 2, 2022 tarihinde The Verge : https://www.theverge.com/2019/5/10/18540953/salvador-dali-lives-deepfake-museum adresinden alındı.
• Marsh, A. (2020, may 29). NASA’s Original Laptop: The GRiD Compass. Nisan 20, 2022 tarihinde spectrum: https://spectrum.ieee.org/nasas-original-laptop-the-grid-compass adresinden alındı.
• Massimo Franceschet, G. C. (2019, Jun 9). Crypto art: A decentralized view. Mayıs 6, 2022 tarihinde Arxiv: https://arxiv.org/abs/1906.03263 adresinden alındı.
• Moreiras, C. (2017). Joan Fontcuberta: post-photography and the spectral image of saturation. JOURNAL OF SPANISH CULTURAL STUDIES(18(1)), 1-21.
• Online Etymology Dictionary. (tarih yok ). crypt. 15 Nisan, 2022 tarihinde Online Etymology Dictionary: https://www.etymonline.com/word/crypt#etymonline_v_422 adresinden alındı.
• Özrili, Y. (2021). Olmayan Müze: Kripto Sanat. Turizm Çalışmaları Dergisi(3(1)), 1-14.
• Sample, I. (2020, Ocak 13). What are deepfakes – and how can you spot them? Nisan 20, 2022 tarihinde The Guardian : https://www.theguardian.com/technology/2020/jan/13/what-are-deepfakes-and-how-can-you-spot-them adresinden alındı.
• Senkardes, C. G. (2021). BLOKZİNCİR TEKNOLOJİSİ VE NFT’LER: MÜZİK ENDÜSTRİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME. Journal of Management Marketing and Logistics (8), 154-163.
• Uluğ Bakış, N. (2021). Bir Çağdaş Sanat Paradigması Olarak Biriktirme Sanatı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı, İzmir. Danışman Prof.Dr.Simber Rana Atay. Vroons, E. (2015). So What Can Believe in Now?! GUP Magazine, 100-111.
• Vaughan, L.-J. (2021, May 21). Mat Collishaw. Ocak 2, 2022 tarihinde ArtReview: https://artreview.com/mat-collishaw/ adresinden alındı.
• Wittgenstein, L. (1990). Tractatus Logico-Philosophicus . (O. Aruboba, Çev.) İstanbul: metis.
• White, E. (2021, eylül 1). Positive Implications Of Deepfake Technology In The Arts And Culture. Mayıs 1, 2022 tarihinde amt-lab: https://amt-lab.org/blog/2021/8/positive-implications-of-deepfake-technology-in-the-arts-and-culture adresinden alındı. URL-1 https://www.researchgate.net/publication/337438550_A_brief_chronology_of_Virtual_Reality/figures?lo=1 (Erişim Tarihi: 10.02.2022)
• URL-2 https://art.ykykultur.com.tr/exhibitions/thresholds (Erişim Tarihi: 20.02.2022)
• URL-3 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667096820300045 (Erişim Tarihi: 05.03.2022)
• URL-4 https://www.meer.com/science-museum/artworks/42116 (Erişim Tarihi: 08.03.2022)
• URL-5 https://arxiv.org/abs/1905.08233 (Erişim Tarihi: 04.03.2022)
• URL-6 https://www.theverge.com/2019/5/10/18540953/salvador-dali-lives-deepfake-museum (Erişim Tarihi: 15.03.2022)
• URL-7 https://bigumigu.com/haber/69-milyon-dolarlik-nft/ (Erişim Tarihi: 11.03.2022)
• URL-8 https://www.researchgate.net/publication/333679124_Crypto_art_A_decentralized_view/figures?lo=1 (Erişim Tarihi: 27.03.2022)