Reviews on the Characteristic of the Liability for Tort Through Fault of a Minor Possessing the Capacity of Judgment

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 1, 77 - 103, 07.06.2024

Hülya Atlan Gürer

https://doi.org/10.26650/mecmua.2024.82.1.003

Öz

In Turkish law and its reference Swiss law, minors who possess the capacity of judgment are liable for tort through fault. In this sense, legislators do not discriminate between minors’ limited incapacity and adults’ full capacity to act in terms of tort liability. However, this statute does not prevent the consideration of the characteristics of children, who are protected at the constitutional and international level. In this sense, these characteristics that arise from a debtor’s minor should be considered, both at the phase when liability arises as well as when determining the damages. Above all, in order for a liability to arise, the minor must be determined to possess the capacity of judgment. Contrary to adults, the presumption of the capacity of judgment is not valid for minors and can be quite difficult to determine in some cases. Though consideration is to be made according to each concrete case in this regard, the age ratings accepted in doctrine and in judicial practice can be used as a guideline when determining the capacity of judgment. These age ratings are supplementary sources for guiding a judge in terms of determining the capacity of judgment.
In addition to the moment when liability arises, the characteristics of a minor as debtor, should also be considered at the stage when determining damages. Consideration of their characteristics arises from the fact that being a minor is considered a reason for reducing the determined damages. Although no certainty on this matter exists in the code, being a minor is considered as a reason for reducing damages based on the doctrine of slight fault. Accepting the basis of the reduction in damages as the doctrine of slight fault is an insufficient justification that may also lead to inaccurate conclusions in some respects. The basis of the reduction should not be considered in terms of the grossness of fault but rather in terms of the characteristics of the minor themself. For this reason, minority should be considered as a distinct cause of reduction within the scope of the circumstance, as stipulated by Art. 51/1 of the Turkish Code of Obligations (Art. 43/1 of the Swiss Code of Obligations).

Anahtar Kelimeler

Minor Possessing the Capacity of Judgment, Fault Liability, Minority, Slight Fault, Reason for Reducing Damages

Ayırt Etme Gücüne Sahip Küçüğün Kusura Dayanan Haksız Fiil Sorumluluğuna Özgü Bazı Değerlendirmeler

Öz

Hukukumuzda ve kaynak İsviçre hukukunda, ayırt etme gücüne sahip küçüklerin kusura dayanan haksız fiillerinden sorumlu oldukları kuralı geçerlidir. Dolayısıyla kanun koyucu, sınırlı ehliyetsiz küçükler ile tam fiil ehliyetine sahip yetişkinler arasında haksız fiil sorumluluğu bakımından bir fark gözetmemiştir. Ancak bu kural, anayasal ve uluslararası düzeyde korunan küçüklere (çocuklara) ilişkin özelliklerin gözetilmesine engel değildir. Bu anlamda hem sorumluluğun kurulması hem de tazminatın belirlenmesi aşamasında, tazminat yükümlüsünün küçük olmasından doğan özelliklerin göz önünde bulundurulması gerekir. Her şeyden önce sorumluluğun doğabilmesi için küçüğün ayırt etme gücüne sahip olduğunun tespit edilmesi gerekir. Yetişkinlerin aksine küçükler bakımından ayırt etme gücünün varlığı karinesinden hareket edilemeyeceğinden, bazı hallerde bunun tespiti oldukça güç olabilir. Bu konuda somut duruma göre bir değerlendirme yapılacak olmakla birlikte, özellikle doktrinde ve yargı uygulamasında benimsenen yaş basamakları ayırt etme gücünün belirlenmesinde bir kılavuz işlevi görebilir. Bu yaş basamakları, ayırt etme gücünün tespiti bakımından hâkime yol gösterecek yardımcı bir kaynak niteliğindedir.
Sorumluluğun kurulmasından başka, tazminatın belirlenmesi aşamasında da tazminat yükümlüsünün küçük olmasının doğurduğu özelliğin dikkate alınması gerekecektir. Bu özellik, yaş küçüklüğünün tazminatın belirlenmesinde bir indirim nedeni olarak göz önünde bulundurulması biçiminde ortaya çıkar. Kanunda bu konuda bir açıklık olmamakla birlikte doktrinde yaş küçüklüğü, hafif kusura dayanan bir indirim nedeni olarak değerlendirilmektedir. İndirimin dayanağının hafif kusur olarak gösterilmesi yeterli bir gerekçe oluşturmadığı gibi, bazı yönlerden isabetli olmayan sonuçlara da yol açabilir. İndirimin dayanağı kusurun ağırlığında değil, bizzat çocukların ve gençlerin özel durumunda aranmalıdır. Bu nedenle yaş küçüklüğü, bağımsız bir indirim nedeni olarak TBK m 51/1’e (OR Art 43/1) göre “durumun gereği” kapsamında değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Ayırt Etme Gücüne Sahip Küçük, Kusur Sorumluluğu, Yaş Küçüklüğü, Hafif Kusur, Tazminatta İndirim Nedeni

Kaynakça

• Akıntürk T ve Ateş D, Türk Medenî Hukuku, İkinci Cilt, Aile Hukuku (23. Baskı, Beta Yayınevi 2021). google scholar
• Akipek J, Akıntürk T ve Ateş D, Türk Medeni Hukuku, Birinci Cilt-Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku (17. Bası, Beta Yayınevi 2021). google scholar
• Akyüz E, Çocuk Hukuku- Çocukların Hakları ve Korunması (7. Baskı, Pegem Akademi 2020). Algan M, Anayasa Hukukunda Çocuk Hakları (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2021). google scholar
• Antalya OG, Borçlar Hukuku Genel Hükümler C: V/1, 2 (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019). google scholar
• Arbek Ö, Çocukların Akit Dışı Vermiş Oldukları Maddi Zararlardan Sorumluluk (Yetkin Yayınları 2007). google scholar
• Aydın Ünver T, ‘Ceza Yargılamasında Haksız Tahrik Nedeniyle İndirim Yapılmasının Tazminat Davasına Etkisi’ (2016) 15 (2) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. İlhan Ulusan’a Armağan, C. I) 233-253. google scholar
• Baysal B, Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur) (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2012). (Müterafik Kusur) google scholar
• Baysal B, Haksız Fiil Hukuku, BK m. 49-76 (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2019). (Haksız Fiil) google scholar
• Bellican C, ‘Küçüğün (Çocuğun) Kusur, Büyüğün (Ev Başkanının) Kusursuz Sorumluluğu’ (2010) 2 (5) Fasikül Hukuk Dergisi 34-39. google scholar
• Brehm R, Berner Kommentar, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41-61 OR (5. Aufl, Stampfli Verlag 2021). google scholar
• Breitschmid P, Personen- und Familienrecht - Partnerschaftsgesetz Art. 1-456 ZGB- PartG, CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (3. Aufl, Schulthess Verlag 2016). google scholar
• Dahler M, ‘Kind als Tater und Opfer - Das Verschulden bei der Haftungsbegründung, Schadenersatzbemessung und als Entlastungsgrund’ iç Stephan Weber (ed), Personen-Schaden-Forum 2014: Kind als Tater und Opfer (Schulthess Verlag 2014) 15-35. google scholar
• Demir R, ‘Türk Medeni Kanunu’na Göre Çocuğun Kişiliğinin Korunması’ (2019) 9 (2) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 271-303. google scholar
• Dural M ve Öğüz T, Türk ÖzelHukuku-Cilt II-Kişiler Hukuku (23. Baskı, Filiz Kitabevi 2022). google scholar
• Dural M, Öğüz T ve Gümüş MA, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (14. Bası, Filiz Kitabevi 2019). google scholar
• Eichenberger P, ‘Die Regulierung von Kinderschaden - Schadenausgleich in schwierigen Verhaltnissen’ iç Stephan Weber (ed), Personen-Schaden-Forum 2014: Kind als Tater und Opfer (Schulthess Verlag 2014) 113-140. google scholar
• Erdem M ve Makaracı Başak A, Aile Hukuku (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022). google scholar
• Eren F ve Dönmez Ü, Eren Borçlar Hukuku Şerhi (C. II m. 49-82) (1. Baskı, Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• Eugen Bucher ve Regina E. Aebi-Müller, Berner Komentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Die natürlichen Personen, Art. 11-19d ZGB- Rechts- und Handlungsfahigkeit (2. Aufl, Stampfli Verlag 2017). google scholar
• Fankhauser R ve Bleichenbacher A, ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, OFK-Orell Füssli Kommentar (4. Aufl, Orell Füssli Verlag, 2021). google scholar
• Gauch P, Schluep WR, Schmid J ve Emmenegger S, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil Band II (11. Aufl, Schulthess Verlag 2020). google scholar
• Guhl T ve Koller A, Das Schweizerische Obligationenrecht (9. Aufl, Schulthess Verlag 2000). google scholar
• Hatemi H ve Gökyayla KE, Borçlar Hukuku Genel Bölüm (Vedat Kitapçılık 2011). google scholar
• Hausheer H ve Perrig-Chiello P, ‘Selbstbestimmung- auch eine Frage des Alters’ (2012) (148) ZBJV 773-806. google scholar
• Helvacı İ, ‘Temyiz Kudretinden Yoksun Şahısların Hukukî Sorumluluğu Üzerine’ (1997) 55 (4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 145-171. google scholar
• Honsell H, Isenring B ve Kessler MA, Schweizerisches Haftpflichtrecht (5. Aufl, Schulthess Verlag 2013). google scholar
• Huguenin C, Obligationenrecht, Allgemeiner und Besonderer Teil (3. Aufl, Schulthess Verlag 2019). google scholar
• İnan AN, Çocuk Hukuku (Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları 1968). google scholar
• Jaun M, Haftung für Sorgfaltspflichtverletzung, Von der Willensschuld zum Schutz legitimer Integritatserwartungen (1. Aufl, Stampfli Verlag 2007). google scholar
• Kaneti S, ‘Haksız Fiil Sorumluluğunda Kusur Kavramının Görevi’, Sorumluluk Hukukunun Güncel Sorunlan-Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler I. Sempozyumu (Ankara, 21-22 Ekim 1977) (İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Enstitüsü Yayını 1980) 29-66. google scholar
• Karauz AK ve Çokkaş Y, ‘İlk ve Orta Dereceli Okullarda Öğrencilerin Birbirlerine Verdikleri Zarardan Kaynaklanan Sorumluluk Esasları’ (2020) 28 (1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 37-74. google scholar
• Kessler MA, Basler Kommentar, Obligationenrecht I Art. 1-529 OR (6. Aufl, Helbing Lichtenhahn Verlag 2015). google scholar
• Kılıçoğlu AM, Aile Hukuku (6. Bası, Turhan Kitabevi 2022). (Aile Hukuku) google scholar
• Kılıçoğlu AM, ‘Haksız Fiillerden Sorumlulukta Ceza Hukuku ile Medeni Hukuk İlişkisi’ (1973) 29 (3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 185-225. (Haksız Fiillerden Sorumluluk) google scholar
• Kılıçoğlu M, Sorumluluk Hukuku, Cilt: I Sözleşme Dışı Sorumluluk (1. Bası, Turhan Kitabevi 2002). google scholar
• Kırca Ç, ‘6098 Sayılı Borçlar Kanunu ile Müteselsil Sorumluluk Konusunda Getirilen Yenilikler’ iç Çiğdem Kırca (ed), Yeni Türk Borçlar Kanunu ve Yeni Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu (Makaleler-Tebliğler) (Vedat Kitapçılık 2013) 23-51. google scholar
• Koçano Rodoslu E, ‘Ev Başkanının Sorumluluğu’ (2014) 63 (4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 879-899. google scholar
• Koçhisarlıoğlu C, ‘Kusur İşleme Ehliyeti Olarak Ayırt Etme Gücünün Haksız Eylem Alanında Derecelendirilmesi’ (2004) 53 (4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-17. google scholar
• Koziol H, ‘Kinder als Tater und Opfer: Kernfragen rechtsvergleichend betrachtet’ iç Stephan Weber (ed), Personen-Schaden-Forum 2014: Kind als Tater und Opfer (Schulthess Verlag 2014) 89112. google scholar
• Landolt H, ‘Kinder als Tater und Opfer - sozialversicherungsrechtliche Aspekte’ iç Stephan Weber (ed), Personen-Schaden-Forum 2014: Kind als Tater und Opfer (Schulthess Verlag 2014) 190216. google scholar
• Moreno I, ‘Kürzung von Schadenersatzleistungen- zu wenig oder zu viel’ (2014) (4) HAVE 437442. google scholar
• Nomer HN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (18. Bası, Beta Yayınevi 2021). (Borçlar Genel) google scholar
• Nomer HN, Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi (Beta Yayınevi 1996). (Maddi Tazminatın Belirlenmesi) google scholar
• Oftinger K ve Stark EW, Schweizerisches Haftpflichtrecht, Erster Band: Allgemeiner Teil (5. Aufl, Schulthess Verlag 1995). google scholar
• Oğuzman MK ve Barlas N, Medeni Hukuk, Giriş Kaynaklar Temel Kavramlar, (17. Bası, Vedat Kitapçılık 2011). google scholar
• Oğuzman MK ve Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt II (18. Bası, Vedat Kitapçılık 2023). google scholar
• Rey H, Ausservertragliches Haftpflichtrecht (3. Aufl, Schulthess Verlag 2008). google scholar
• Roberto V ve Schister R, ‘Leichtes Verschulden - kein Reduktionsgrund’ (2014) (4) HAVE 431434. google scholar
• Roberto V, Haftpflichtrecht (1. Aufl, Stampfli Verlag 2013). google scholar
• Schnyder AK, Portmann W ve Müller-Chen M, Ausservertragliches Haftpflichtrecht (2. Aufl, Schulthess Verlag 2013). google scholar
• Schönenberger B, Kurzkommentar Obligationenrecht (KUKO OR) (1. Aufl, Helbing Lichtenhahn 2014). google scholar
• Schwenzer I, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil (7. Aufl, Stampfli Verlag 2016). Serozan R, Çocuk Hukuku (Genişletilmiş İkinci Bası, Vedat Kitapçılık 2005). (Çocuk Hukuku) Serozan R, Medeni Hukuk (3. Baskı, Vedat Kitapçılık 2011). (Medeni Hukuk) google scholar
• Stehle B ve Reichle S, Prajudizienbuch OR, Die Rechtsprechung des Bundesgerichts (1875-2020) (10. Aufl, Schulthess Verlag 2021). google scholar
• Tandoğan H, Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet) (1. Basıdan Tıpkı Bası, Vedat Kitapçılık 2010). google scholar
• Tekinay SS, Akman S, Burcuoğlu H ve Altop A, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler (7. Baskı, Filiz Kitabevi 1993). google scholar
• Tekinay SS, Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku (6. Bası, Filiz Kitabevi 1992). google scholar
• Tiftik M, Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Tazminatın Kapsamı (Yetkin Yayınları 1994). google scholar
• Ünal M, Türk Medeni Hukukunda Aile Başkanının Sorumluluğu (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1979). google scholar
• Weber S, ‘Reduktion von Schadenersatzleistungen’ iç Stephan Weber (ed), Personen-Schaden-Forum 2007: Tagungsbeitrage (Schulthess Verlag 2007) 111-133. google scholar
• https://www.bger.ch google scholar
• https://www.servat.unibe.ch google scholar
• https://entscheide.weblaw.ch google scholar
• https://www.lexpera.com.tr google scholar
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf google scholar
• https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-rights-child google scholar