Vekilin Vekalet Verene Karşı Hesap Verme Yükümlülüğü

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 1, 129 - 162, 07.06.2024

Necati Şükrü Bayramoğlu

https://doi.org/10.26650/mecmua.2024.82.1.005

Öz

Hesap verme yükümlülüğü, tüm iş görme sözleşmelerinde söz konusu olan bir yükümlülüktür. Vekalet sözleşmesine ilişkin hükümler kanunda düzenlenmeyen tüm iş görme sözleşmeleri için uygulanma imkanına sahip olduğu için vekilin hesap verme yükümlülüğü ile ilgili düzenleme önem kazanmaktadır. Hesap verme yükümlülüğü, içerisindeki birçok yükümlülüğün bir araya gelmesiyle oluşan bir yükümlülüktür. Bu yükümlülüğün içerisinde her özel vekalet türünde farklı kapsam ve derecede olmak üzere bilgilendirme, muhasebe tutma, fatura düzenleme yükümlülükleri bulunmaktadır. Hesap verme yükümlülüğünün yerine getirilmesi vekalet sözleşmesinden doğan birçok hak ve yükümlülüğü doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Vekalet veren açısından vekaletin icrasının doğru, gereği gibi yerine getirilip getirilmediğinin kontrolü ve talimat verme hakkının etkin bir şekilde kullanılabilmesi ancak hesap verme yükümlülüğünün doğru bir şekilde yerine getirilmesiyle mümkün olur. Vekilin de özellikle ücret, vekaletin icrası sebebiyle yapmış olduğu giderleri, uğramış olduğu zararların giderilmesini, üstlenmiş olduğu borçlardan kurtarılmasını isteyebilmesi hesap verme yükümlülüğünün yerine getirilmesine bağlıdır. Hesap verme, yerine getirildiği zamanla ilgili olarak iki farklı şekilde yerine getirilmektedir. Bunlardan birisi ara hesap verme olarak adlandırılan vekalet ilişkisinin devam ettiği herhangi bir zamanda yerine getirilen hesap verme; diğeri son hesap verme olarak adlandırılan vekalet ilişkisi sona erdiğinde yerine getirilen hesap vermedir. Hesap verme; doğru, ayrıntılı ve anlaşılır bir şekilde yapılmalıdır. Vekil, hesap verme yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmiş olsa da vekalet vereni yapmış olduğu iş veya işlemleri onaylamaya, kendisini ibra etmeye zorlayamaz. Hesap verme yükümlülüğü bir yapma borcu olup, hiç veya gereği gibi yerine getirilmediğinde tazminat sorumluluğu gündeme gelebilir.

Anahtar Kelimeler

Vekalet sözleşmesi, vekil, hesap verme, bilgilendirme, muhasebe tutma

Agent’s Accountability to the Principal

Öz

Accountability is an obligation in all service contracts. Since the provisions of the mandate contract are applicable to all service contracts that are not regulated in the law, the regulation regarding the accountability of the agent gains importance. Accountability is an obligation that is formed by the combination of many obligations in it. Within this obligation, there are obligations to inform, keep accounting, billing in various scope and degrees for each type of special power of mandate. Fulfillment of the obligation of accountability directly or indirectly affects many rights and obligations arising from power of mandate contract. From the point of the principal, the control of whether the execution of the power of mandate is carried out correctly and properly and the effective use of the right to give instructions are only possible if the accountability obligation is fullfilled correctly. The agent’s ability to demand wages, expenses incurred due to the execution of the power of mandate, the compensation for the the damages s/he has incurred, and the quittance of the debts man has undertaken depends on the fulfillment of the accountability obligation. Accounting is carried out in two diffierent ways in relation to the time it is fulfilled. One of these is the accountability, which is called interim accountability, which is performed at any time when the mandate relationship continues; the other is the accountability, which is called final accountability, which is fulfilled when the mandate relationship ends. Accounting; should be done accurately, in detail and clearly.

Anahtar Kelimeler

Mandate contract, agent, accountability, inform, keep accounting

Kaynakça

• Aydoğdu M ve Kahveci N, Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku), (3. Baskı, Adalet 2017). google scholar
• Becker H, İsviçre Borçlar Kanunu Şerhi, İkinci Bölüm, Çeşitli Sözleşme İlişkileri, Madde: 184-551, Çev: Suat DURA, (Yargıtay Yayınları 1993). google scholar
• Bucher E, ObligationenrechtBesonderer Teil (3., erweiterte Auflage, Schulthess 1988). google scholar
• Bühler R, Schweizerisches Obligationenrecht, OR Kommentar, OFK - Orell Füssli Kommentar (Navigator.ch), (3., überarbeitete Auflage, Orell Füssli Verlag 2016). google scholar
• Cordey CG ve Giger G, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Vertragverhaltnisse Teil 2: Arbeitsvertrag, Werkvertrag, Auftrag, GoA, Bürgschaft, Art. 319-529 OR, (3. Auflage, Schulthess 2016). google scholar
• Derendınger P, Die Nicht- und die nichtrichtige Erfüllung des einfachen Auftrages, (2. nachgeführte Auflage, Freiburg, Schweiz: Universitatverlag, 1990). google scholar
• EREN F: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, (2. Baskı, Yetkin 2015). google scholar
• Fellmann W, Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Die einzelnen Vertragsverhaltnisse, Der einfache Auftrag, Art. 394-406 OR, (Stampfli 1992). google scholar
• Gautschı G, Berner Kommentar, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, BandIV, Das Obligationenrecht, 2. Abteilung, Die einzelnen Vertragverhaltnisse, 4. Teilband, Der einfache Auftrag, Art. 394-406 OR, (3., neu bearbeitete Auflage, Verlag Stampfli & Cie 1971). google scholar
• Graham Siegenthaler, B, Haftpflichtkommentar, Kommentar zu den schweizerischen Haftpflichtbestimmungen, Hrsg: Willi Fischer, Thierry Luterbacher, (Dike 2016). google scholar
• Gümüş MA Türk-İsviçre Borçlar Hukukunda Vekilin Özen Borcu, (Beta 2001). (Kısaltma: Özen) google scholar
• Gümüş MA, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C. II, (3. Bası, Vedat 2014). (Kısaltma: Borçlar) google scholar
• Hafner S, Die Rechenschaftspflicht des Beauftragten - Ein Beitrag zum Informationenrecht im Auftragsvertrag, Dissertation, (Weissensee 2007). google scholar
• Hofstetter J, Der Auftrag und die Geschaftsführung ohne Auftrag, Schweizerisches Privatrecht, Siebenter Band, Sechster Teilband, Obligationenrecht - Besondere Vertragsverhaltnisse, Herausgegeben von Wolfgang WIEGAND, (Helbing & Lichtenhahn 2000). google scholar
• Müller-Chen M, Girsberger D ve Furrer A: Obligationenrecht-Besonderer Teil, (Schulthess 2011) google scholar
• Oğuzman MK ve Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, (6098 sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Güncellenip, Genişletilmiş 10. Bası, Vedat 2012). google scholar
• Oser H ve Schönenberger W, Das Obligationenrecht, 2. Teil (Halbband): Art. 184-418, (Zweite umgearbeitete Auflage, Schulthess & Co. 1936). google scholar
• Sarı S, Vekalet Sözleşmesinin Tek Taraflı Olarak Sona Erdirilmesi, (Beşir 2004). google scholar
• Tandoğan H, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, C. II, (5. Bası, Vedat 2010). google scholar
• Velidedeoğlu HV ve Özdemir R, Türk Borçlar Kanunu Şerhi (Genel-Özel), (Yargıtay Yayınları 1987). google scholar
• Weber RH, Basler Kommentar, Obligationenrect I, Art. 1-529 OR, Herausgeber: Heinrich Honsell/ Nedim Peter Vogt/ Wolfgang Wiegand, (5. Auflage, Helbing Lichtenhahn 2011). google scholar
• Yavuz C, Türk-İsviçre ve Fransız Medeni Hukuklarında Dolaylı Temsil, Doktora Tezi, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1983). (Kısaltma: Temsil) google scholar
• Yavuz C, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, (Yenilenmiş 10. Bası, Beta 2014). (Kısaltma: Borçlar) google scholar
• Zevkliler A ve Gökyayla KE, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, (18. Bası, Turhan 2018). google scholar