Esnek Çalışma Uygulamalarının Ücret Sistemlerinde Ortaya Çıkardığı Sorunların Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 16, 28.03.2023

Öznur Bozkurt Engin Uzuner

Öz

Esnek çalışma uygulamaları, ülkemizde ve dünyada pandemiyle birlikte oldukça yaygın hale gelmiştir. Daha önce iş süreçlerinde esnek çalışmayı hiç kullanmayan işletmeler dahi kısmen veya tamamen esnek çalışma modelinde iş yapmaya başlamışlardır. Esnek çalışma uygulamaları hem işverenler için hem de çalışanlar için yeni bir uygulama olduğundan bazı karmaşık durumlara da sahip olabilmektedir. Özellikle çalışana ödenecek ücret ve ücrete ek ödemeler açısından değerlendirildiğinde ücret sistemlerinin güncellenmesini de gerektiren bir iş modelidir. Bu sebeple esnek çalışma uygulamaları, ücret sistemlerinde birtakım sorunları da ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada esnek çalışma uygulamaları, ücret sistemleri bağlamında incelenmiştir. Esnek çalışma uygulamalarının genel olarak değerlendirilmesi, esnek çalışmada yaşanan veya yaşanabilecek sorunların belirlenmesi, bu sorunlara yönelik geliştirilen çözüm yollarının ortaya çıkarılması çalışmanın temel amacıdır. Araştırma kapsamında, hizmet ve imalat sektörlerinde İstanbul’ da faaliyet gösteren, kuruluşunu tamamlamış ve üzerinden en az 2 yıl geçmiş ve esnek çalışma uygulayan işletmelerin insan kaynakları yöneticileri ile görüşmeler yapılarak birincil veriler toplanmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında işletmelerin, esnek çalışma olarak genellikle uzaktan çalışma ve hibrit çalışma modelini kullanmış oldukları görülmüştür. İşletmeler, pandemi döneminde kısa çalışma ve nakdi ücret desteği uygulamalarından da yararlanmışlardır. Vardiyalı çalışma, telafi çalışma, kısmi süreli çalışma da uygulanan diğer esnek çalışma modelleridir. Esnek çalışmadan kaynaklı olarak, zamana dayalı ücret sistemi uygulanan işletmelerde çalışma sürelerinin takip edilememesinden ötürü ücreti belirlemede sorunlar yaşandığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Esnek çalışma, ücret, ücret sistemleri, ücret sorunları, insan kaynakları yönetimi

A Research Directed Towards Identifying Issues That Flexible Working Practices Have Caused in Wage Systems

Öz

Flexible working practices have become quite common with the pandemic in our country and in the world. Even businesses that have never used flexible working in their business processes have started to do business in a partially or completely flexible working model. Since flexible working practices are a new practice for both employers and employees, they can have some complex situations. It is a business model that requires updating wage systems, especially when evaluated in terms of wages and additional payments to the employee. For this reason, flexible working practices also cause some problems in wage systems. In this study, flexible working practices are examined in the context of wage systems. The main purpose of the study is to evaluate flexible working practices in general, to identify the problems experienced or to be experienced in flexible working, and to reveal the solutions developed for these problems. Within the scope of the research, primary data were collected by interviewing the human resources managers of the companies operating in the service and manufacturing sectors in Istanbul, which have completed their establishment and have been at least 2 years old and have applied flexible working. The data obtained from the interviews were analyzed with the descriptive analysis method. Within the scope of the research, it has been seen that businesses generally use remote working and hybrid working models as flexible working. They also benefited from short-time working and cash wage support applications during the pandemic period. Shift work, compensatory work and part-time work are other flexible working models. Due to flexible working, it has been concluded that there are problems in determining wages due to the inability to track working hours in enterprises where time-based wage system is applied.

Anahtar Kelimeler

Flexible work, wage, wage systems, payment problems, human resources management

Kaynakça

• Akbaş Tuna, A. ve Türkmendağ, Z. (2020). Covid-19 Pandemi Döneminde Uzaktan Çalışma Uygulamaları ve Çalışma Motivasyonunu Etkileyen Faktörler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (3), 3246-3260.
• Aydemir, P. ve Erdoğan, E. (2013). İş Görenlerin Ücret Tatmini, İş Tatmini ve Performans Algısı. İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 13(2), 127-153.
• Aydoğdu, C. (2012). Avrupa Birliği’ne Katılım Sürecinde Türkiye’de Esnek Çalışma ve Kadın İstihdamına Yönelik Olarak Yapılan Çalışmalar, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Çalışma Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Aytekin, E. (2005). Performansa Göre Ücretlendirme ve Türkiye’de Uygulamaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bakan, İ. ve Kelleroğlu, H. (2003). Performans değerlendirme: çalışanların performans değerlendirme uygulamalarından beklentileri konusunda bir alan çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 103-127.
• Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun. (1952). T.C. Resmi Gazete, 8140, 20 Haziran 1952.
• Başkale, H. (2016). Nitel Araştırmalarda Geçerlik, Güvenirlik ve Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Baycık, G. Doğan, S. Yangın, D. D. ve Yay, O. (2021). Covid 19 Pandemisinde Uzaktan Çalışma: Tespit ve Öneriler. Çalışma ve Toplam Dergisi, 69(3), 1683-1727.
• Bingöl, D. (1997). Personel Yönetimi. İstanbul: Beta Basım Yayımcılık.
• Bolat, T., Seymen, A.O. ve Bolat O.İ. (2006). Örgütlerde Esnek Çalışmaları Uygulamaları ve Buna İlişkin Olarak 4857 Sayılı İş Kanunu’nda Getirilen Düzenlemelerin İncelenmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 1-30.
• Bozkurt, L. ve Baran, M. (2022). Esnek Çalışma Ortamlarında Etkililiğin Sağlanılması, Hazır Giyim Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Tekstil ve Mühendis, 29(128), 229-237.
• Budak, G., Arpacı, S. Ç. ve Tolay, E. (2017). Performansa ve Yetkinliğe Dayalı Ücret ve Ödül Yönetimi Arasındaki Bağlantılar. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 15-34.
• Cerev, G. (2016). İş Kanunu Kapsamında Esnek Çalışmaya Yeni Yasal Yaklaşımların Çalışma Hayatına Etkisi. İş yazıları Dergisi, 5, 65-80.
• Can, H., Kavuncubaşı Ş., ve Yıldırım S. (2016), Kamu ve Özel Kesimde İnsan Kaynakları Yönetimi. Ankara: Siyasal Yayıncılık.
• Çetin, C., Arslan L. M., ve Dinç E. (2014). İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Beta Yayıncılık. Çil, Ş. (2010).İş Hukukunda İşçinin Ücreti. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Çopuroğlu, Ç. (2013). Ücret ve Korunması. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Demir, F., ve Gerşil, G. (2008). Çalışma Hayatında Esneklik ve Türk Hukukunda Esnek Çalışma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 68-89.
• Demirezen, E. C. (2018). Çalışma Sürelerinde Esneklik. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Deniz İş Kanunu. (1967). T.C. Resmi Gazete, 12586, 29 Nisan 1967.
• Devlet Memurları Kanunu. (1965). T.C. Resmi Gazete, 12056, 23 Temmuz 1965.
• Doğan, M. S. (2011). 21. Yüzyılda Esnek Çalışma Biçimleri ve Toplumların İş Hayatına Uygulanması. İstanbul Journal of Sociological Studies, 0(31), 93-98.
• Doğru, Ç. (2015). İnsan Kaynakları Açısından Esnek Çalışmanın İstihdama Etkilerinin İncelenmesi: Türkiye Örneği. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 109-130.
• Dulay Yangın, D., Baycık, G., Yay, O. ve Doğan, S. (2021). COVİD 19 Pandemisinde Uzaktan Çalışma: Tespit ve Öneriler. Çalışma ve Toplum, 3(70), 1683-1728.
• Ekmekçi, Ö., ve Yiğit, E. (2021). Bireysel İş Hukuku Dersleri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Ergül, H. F. (2006). Kurumlarda Ücret, Ücret Sistemleri ve Ücret-Başarı İlişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5(18), 92-105.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S., ve Ulucan, D. (2019). Bireysel İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Göksu, N. ve Öz, B. (2008). Etkin Ücret Yönetiminin İşletmeye Sağlayacağı Yararlar Konusunda İşgören Algılamaları: Bir Alan Çalışması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(20), 419-436.
• Günal, M. (2017). Seçilmiş Ülkelerde Ücret Garanti Fonu Uygulamaları ve İŞKUR İçin Öneriler. Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Hekimler, A. (2022). Pandemi Sürecinde Home Office – Uzaktan Çalışma- ve Çalışma Yaşamının Geleceği. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 10-16.
• İş Kanunu. (2003). T.C. Resmi Gazete, 25134, 10 Haziran 2003.
• İşsizlik Sigortası Kanunu. (1999). T.C. Resmi Gazete, 23810, 08 Eylül 1999.
• İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği. (2004). T.C. Resmi Gazete, 25425, 06 Nisan 2004.
• Kar, B. (2019). İş Yargılaması Usulü. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Karaalp-Orhan H. S. ve Aksoylu, D. (2018). Ücret Farklılıklarına Neden Olan Faktörler Ve İşgücü Piyasasında Tabakalaşma: Ankara İli İnşaat Sektörü Üzerine Bir Alan Araştırması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(2), 1-20.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Karlıdağ, Ö. Ceylan, N. Günsel, İ. (2012). Çalışma Yaşamında Esnekliğe Duyulan İhtiyaç Uygulamalı Bir Çalışma. Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 444-484.
• Kaya, T. B. (2017). Örgütlerde Ücretleme Şekilleri Birey ve Örgüt Açısından Yansımaları. Journal Of Social and Humanities Sciences Research. 4(13), 1348-1365.
• Kıcır, B. (2019). Evden Çalışma: Özgürlük Mü Esaret Mi? Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 173-196.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal Bilimlerde Örnekleme Kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 480-495.
• Kul Parlak, N. (2016). İş-Yaşam Dengesi Açısından Esnek Çalışmanın Analizi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 109-137.
• Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M. ve Baysal U. (2022). İş Hukuku. Ankara: Lykeion Yayıncılık.
• Pelek, S. ve Kahveci, M. (2021). Asgari Ücret ve Politika: Asgari Ücreti Seçimler mi Belirliyor? Amme İdaresi Dergisi, 54(1), 99-131.
• Sabuncuoğlu, Z. (2000). İnsan Kaynakları Yönetimi. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Sargut, A.S. ve Özen, Ş. (2007). Örgüt Kuramlarına Genel Bir Bakış: Karşılaştırmalı Bir Çözümleme. Ankara: İmge.
• Şahin, L. (2010). İnsan Kaynakları Yönetiminde Ücretlendirme Fonksiyonun Analizi. Kamu-İş Dergisi, 11(2), 129-164.
• Şakar, M. (2009). İş Hukuku Uygulaması. İstanbul: Beta Yayınları.
• Şimşek. E. (2012). Esnek Çalışmanın Bir Türü Olarak Uzaktan Çalışma ve İstanbul Aydın Üniversitesi’nde Konuyla İlgili Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sümer, H. H. (2020). İş Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Süzek, S. (2015). İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Özer, A M., Sökmen A., Akçakaya M. ve Özaydın M. M. (2017), İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Taş, M. A. ve Tortumlu, M. (2021). Esnek Çalışma Ortamındaki Çalışanlarda Öz Kontrol ve Öz Yönetim, İçsel Motivasyon ve Mutluluk İlişkisine Dair Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(31) , 940-954.
• Taşoğlu, J. ve Limoncuoğlu, S. A. (2010). 4857 Sayılı Kanun Kapsamında Esnek Çalışma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 77-84.
• Tozlu, E. (2011). Genel Olarak Esnek Çalışma Sistemleri ve Tele Çalışma ve Sıkıştırılmış İş Haftasının Karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(4), 99-116.
• Türk Borçlar Kanunu. (2011). T.C. Resmi Gazete, 27836, 4 Şubat 2011.
• Uzuner, E. (2021). Kısa Çalışma Uygulamasına İlişkin Ortaya Çıkan Sorunların İş ve Sosyal Güvenlik Yönlerinden Değerlendirilmesi. Uluslararası İşletme Bilimi ve Uygulamaları Dergisi, 1(1), 78-91.
• Yenisey, D. K. ve Emrağ, E. S. (2021). İş Hukukunda Yeni Yaklaşımlar IV. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Demirel E. T. (2015). Ücret Tatminin Yaşam Tatminini Belirleyici Etkisi Var Mı? Elazığ Banka Çalışanları Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 133-154