Zihin yetersizliği olan bireyler için sağlığı koruma ve geliştirme: Bir öğretim programı geliştirme çalışması

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 11, 30.06.2025

Feyzullah Şahin , Ahmet Fidan , Duygu Dönmez

https://doi.org/10.62195/ijdes.1484450

Öz

Zihinsel engelli bireylerin ihtiyaç duyduğu sağlık hizmet tür ve düzeyi, akranlarından farklılaşabilmektedir. İhtiyaç duyulan sağlık hizmetini karşılama yeterlilikleri de sınırlılıklarına bağlı olarak olumsuz etkilenmektedir. Bu durum, onları sağlık hizmet sunumunda özellikli bir grup olarak değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Zihinsel yetersizliği olan bireylerin sağlığını koruma ve geliştirmeye yönelik eğitsel etkinlikler ise özel eğitim öğretmenlerinin sorumluluğundadır. Bu çalışmada, özel eğitim öğretmen adaylarına yönelik üniversite seçmeli dersleri arasında yer alabilecek bir öğretim programının geliştirilmesi ve sosyal geçerliliğinin test edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında, 28 saatlik bir öğretim programı geliştirilmiş ve e-öğrenme ve yüzyüze öğrenme olarak iki farklı yöntemle uygulanmıştır.
Çalışma, ön test – son test kontrol grupsuz yarı deneysel desende sürdürülmüştür. Çalışmanın, e-öğrenme uygulamasına 38, yüzyüze uygulamasına 31 olmak üzere toplamda gönüllü 69 öğretmen adayı öğrenci katılmıştır. Çalışmada, veri toplama aracı olarak bilgi testi ve sosyal geçerlik formu kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, e- öğrenme ve yüzyüze eğitime katılan öğretmen adayların uygulamaya bağlı puanlarının anlamlı düzeyde yükseldiği, uygulama biçimine bağlı olarak (e-öğrenme ve yüzyüze öğrenme) gruplar arasında anlamlı bir farklılık ortaya çıkmadığı ve öğrenci görüşlerine göre ulaşılan sosyal geçerlik puanlarının oldukça yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel yetersizlik , sağlığı koruma , sağlığı geliştirme , özel eğitim programı , öğretim programı geliştirme.

Destekleyen Kurum

Avrupa Birliği

Proje Numarası

2022-1-TR01-KA220-HED-000085572 nolu Erasmus+ projesi

Health protection and promotion for individuals with intellectual disability: a curriculum development study

Öz

The type and level of health services needed by individuals with intellectual disabilities may differ from their peers. Their ability to meet the needed health services is also negatively affected depending on their limitations. This situation makes it necessary to consider them as a special group in health service provision. Educational activities to protect and promote the health of individuals with intellectual disabilities are the responsibility of special education teachers. This study aimed to develop a curriculum that could take place among university elective courses for prospective special education teachers and test its social validity. Within the study context, a 28-hour curriculum was developed and implemented through two different methods: e-learning and face-to-face learning.
The study was carried out in a quasi-experimental design without a pretest-posttest control group. A total of 69 pre-service teacher students participated voluntarily, 38 in the e-learning implementation and 31 in the face-to-face implementation of the study. The study used knowledge tests and social validity forms as data collection tools. As a result of the study, it was found that the practice-related scores of the pre-service teachers who participated in e-learning and face-to-face training increased significantly; there was no significant difference between the groups depending on the type of implementation (e-learning and face-to-face learning), and the social validity scores obtained according to student opinions were quite high.

Anahtar Kelimeler

Intellectual disabilities , health protection , health promotion , special education programme , curriculum development

Proje Numarası

2022-1-TR01-KA220-HED-000085572 nolu Erasmus+ projesi

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2023). Engelli hakları ulusal eylem plani (2023-2025). Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/133056/engelli_haklari_ulusal_eylem_plani_23-25.pdf
• Allen, J. Dodd, K. J., Taylor, N. F., McBurney, H. & Larkin, H. (2004). Strength training can be enjoyable and beneficial for adults with cerebral palsy. Disability and Rehabilitation, 26(19), 1121-1127. http://dx.doi:10.1080/09638280410001712378
• Allen, M., Mabry, E., Mattrey, M., Bourhis, J., Titsworth, S., & Burrell, N. (2004). Evaluating the effectiveness of distance learning: A comparison using meta‐analysis. Journal of Communication, 54(3), 402-420.
• American Association on Intellectual and Developmental Disabilities, (2023). Defining criteria for intellectual disability. Erişim adresi: https://www.aaidd.org/intellectual-disability/definition
• Atbaşı, Z., & Karasu, N. (2019). Uygulama örneği üzerinden sosyal geçerlik kavramının anlamı ve değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 283-303.
• Bernard, R. M., Abrami, P. C., Lou, Y., Borokhovski, E., Wade, A., Wozney, L., Wallet, P. A., Manon, F., & Huang, B. (2004). How does distance education compare with classroom instruction? A meta-analysis of the empirical literature. Review of Educational Research, 74(3), 379-439.
• Brown, J. L. (2012). Online learning: A comparison of web-based and land-based courses. Quarterly Review of Distance Education, 13(1), 39-42.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2024). Bilimsel araştırma yöntemleri (35. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları
• Cavanaugh, J. K., & Jacquemin, S. J. (2015). A large sample comparison of grade-based student learning outcomes in online vs. face-to-face courses. Online Learning, 19(2), 25-32.
• Diaz, K. M. (2019). Leisure time physical activity and all-cause mortality among adults with intellectual disability: the National Health Interview Survey. Journal of Intellectual Disability Research, 64(2), 180-184. http://dx.doi:10.1111/jir.12695
• Durstine, J. L., Painter, P., Franklin, B. A., Morgan, D., Pitetti, K. H. & Robert, S. O. (2000). Physical activity for the chronically ill and disabled. Sports Medicine, 30(3), 207-219. http://dx.doi:10.2165/00007256-200030030-00005
• Dünya Sağlık Örgütü, (2023). Health promotion. Erişim adresi: https://www.who.int/westernpacific/about/how-we-work/programmes/health-promotion
• Emerson, E. & Hatton, C. (2014). Health inequalities and people with intellectual disabilities. NewYork: Cambridge Press.
• Fragala-Pinkham, M. A., Haley, S. M. & Goodgold, S. (2006). Evaluation of a community-based group fitness program for children with disabilities. Pediatric Physical Therapy, 18(2), 159-167. http://doi.org/10.47356/TurkishStudies.48311
• Geukes, C., Bruland, D. & Latteck, A. D. (2018). Health literacy in people with intellectual disabilities: A mixed-method literature review. Kontakt, 20(4), 449-457. http://dx.doi:10.1016/j.kontakt.2018.10.008
• Geukes, C., Bröder, J. & Latteck, A. D. (2019). Health literacy and people with intellectual disabilities: What we know, what we do not know, and what we need: a theoretical discourse. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(3), 463. http://dx.doi.10.3390/ijerph16030463
• Gövdeli, T., Beyaz, R., Güngör, A. Y., & Gözel, M. (2023). Lisans öğrencilerinin uzaktan eğitim ve yüz yüze eğitim kapsamında tutum ve performanslarının karşılaştırılması. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi 8(2), 81-96. DOI: https://doi.org/10.47479/ihead.1374499
• Hurlbut, A. R. (2018). Online vs. traditional learning in teacher education: a comparison of student progress. American Journal of Distance Education, 32(4), 248-266.
• Kontaş, H. (2009). BİLSEM öğretmenlerinin program geliştirme ihtiyaçlarına ilişkin geliştirilen programın etkililiği (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlilikleri. Erişim adresi: https://oygm.meb.gov.tr/dosyalar/StPrg/Ogretmenlik_Meslegi_Genel_Yeterlikleri.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Özel eğitim öğretmeni özel alan yeterlilikleri. Erişim adresi: https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/06160842_14-YYretmen_Yeterlikleri_KitabY_Yzel_eYitim_YYretmeni_Yzel_alan_yeterlikleri_ilkYYretim_parYa_17.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2024). 2001-2023 yıllarında planlanan hizmetiçi eğitim faaliyetleri bilgileri. Erişim adresi: https://oygm.meb.gov.tr/www/hizmetici-egitim-planlari/icerik/28
• Nutbeam, D. (2003). How does evidence influence public health policy? Tackling health inequalities in England. Health Promotion Journal of Australia, 14(3), 154-158. https://doi.org/10.1071/HE03154
• Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2023). Özel eğitim programları. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/www/ozel-egitim-ile-ilgili-yayimlar/icerik/123
• Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği, (2012). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği. Erişim adresi: https://ookgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2014_05/29103347_zeleitim.pdf
• Rimmer, J. H., Heller, T., Wang, E. & Valerio, I. (2004). Improvements in physical fitness in adults with Down syndrome. American Journal of Mental Retardation, 109(2), 165-174. http://dx.doi:10.1352/0895-8017
• Shachar, M., & Neumann, Y. (2003). Differences between traditional and distance education academic performances: A meta-analytic approach. The International Review of Research in Open and Distributed Learning, 4(2), 1-20.
• Şahin, D. & Şahin, F. (2021). Zihinsel engellilerde sağlık okuryazarlığı: Karma yöntem bir literatür taraması. Turkish Studies-Social, 16(1), 321-339. https://dx.doi.org/10.47356/TurkishStudies.48311
• Şahin, D., Şahin, F., Fidan, A., & Günel, A. N. (2023). Brief analysis regarding the health needs of persons with intellectual disabilities under the THID project: the Turkish case. (Edt. Herrera, P. C., Torres, J. M. T., Domingo, J. A. M., & Navas-Parejo, M. R. N.), (syf. 201-208). Perspectivas Interdisciplinarias Para La Promoción De La Investigación Y La Innovación En El Ámbıto Educativo, Dykson publishing.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5. Basım). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yüksek Öğretim Kurumu, (2023). Özel eğitim öğretmenliği. Erişim adresi: https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Ozel_Egitim_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf
• World Health Organization, (2012). Health education: theoretical concepts, effective strategies and core competencies. Erişim adresi: https://applications.emro.who.int/dsaf/EMRPUB_2012_EN_1362.pdf