Modern Bir Yatırım Yöntemi Olarak Yatırım Fonu ve Fıkhi Açıdan Tahlili

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 246 - 271, 29.11.2022

Abdullah Durmuş

https://doi.org/10.54427/ijisef.1183311

Öz

Yatırım fonu, halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi esasına göre belli varlıklardan oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığı olarak tanımlanabilir.
Yatırım fonları, gerek uzun vadeli fon ihtiyacı içinde olan kurumlar ve devlet, gerekse tasarruflarını profesyonel bir biçimde ve daha kârlı ve likit alanlarda değerlendirmek isteyen bireyler için oldukça önemli bir yatırım aracıdır. Şu an yürürlükte olan mevzuata göre Türkiye’de uygulanan yatırım fonlarında yatırımcılar sermayelerini belli bir ücret / komisyon karşılığında yatırım fonu yöneticilerine teslim etmektedirler. Yapılan yatırım sebebiyle oluşacak kâr ve zarar bütünüyle yatırımcılara aittir. Dolayısıyla risk ve getirinin paylaşımı söz konusu olmamaktadır.
Makalemizde, yatırım fonlarının, yapılacak bazı mevzuat değişiklikleri ile yatırım fonu ile yatırımcıların emek-sermaye (mudarabe) veya sermaye (müşarake) ortaklığı yapmak suretiyle kârı ve zararı (riski) âdil bir şekilde paylaşarak işletilmesinin de mümkün, caiz ve ekonomi için faydalı olduğunu göstermeye çalıştık. Mudarabe akdinin esas alınması halinde yatırımcılar sermayedâr (rabbü’l-mâl), yatırım fonu ise işletmeci (mudarib); müşarake sözleşmesinin esas alınması durumunda ise her iki taraf da ortak (müşarik) sıfatıyla kârdan pay almayı hak edeceklerdir.

Anahtar Kelimeler

Yatırım fonu, İslami Yatırım, Faizsiz Bankacılık ve Finans, İslam Hukuku, Fıkıh

Kaynakça

• AAOIFI, H.-M. ve’l-Mürâcea li’l-Müessesâti’l-Mâliyye el-İslâmiyye. (2002). El-Meâyîru’ş-şer’iyye. AAOIFI.
• Ahmed Cevdet Paşa vd. (1978). Açıklamalı Mecelle; Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. 435.
• Akıncı, G. Y. (2014). Sermaye Piyasaları ve Yatırım Fonları: Teori ve Uygulama. Dora Yayınları.
• Aksoy, A., & Tanrıöven, C. (2013). Sermaye piyasası yatırım araçları ve analizi. Detay Yayıncılık.
• Aktan, H. (1997). Ticaret hukukunun yeni bazı problemleri üzerine İslam hukuku açısından bir değerlendirme. I. İslam ticaret hukukunun günümüzdeki meseleleri kongresi, Konya.
• Ayaydın, A. (1993). Yatırım fonları performans değerlendirmesi. Cem Ofset.
• Aybakan, B. (2013). Vekâlet. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 43, ss. 1-6). TDV Yayınları.
• Aydın, S. (2007). Borsa işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar. M.Ü. Sosyal Bil. Enst.
• Aynî, E. M. M. b. A., (ö. 855/1451). (1980). El-Binâye fî şerhi’l-Hidâye: C. I-X. Dâru’l- Kutubi’l- ʿilmiyye.
• Bardakoğlu, A. (2000). İcâre. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 21, ss. 379-388). TDV Yayınları.
• Bayındır, A. (2007). Ticaret ve faiz. Süleymaniye Vakfı Yayınları.
• Ceylan, A. (2001). İşletmelerde finansal yönetim. Ekin Yayınları.
• Coşkun, M. (2010). Para ve sermaye piyasaları – Kurumlar, araçlar, analiz. Detay Yayıncılık.
• Devvâbe, E. M. (2006). Sanâdîku’l-istismâr fi’l-bünûki’l-İslamiyye. Dâru’s-Selâm.
• Dönmez, İ. K. (2003). Maslahat. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 79-94). TDV Yayınları.
• Ebû Ğudde, A. (t.y.). El-İstismâr fi’l-eshüm ve vehadâti’l-istismâriyye. II(9).
• el-Anzî, A. H. (2004). Sanâdîku’l-istismâri’l-İslamiyye ve’r-rakâbe aleyhâ – Dirase fıkhiyye kânûniyye. Ürdün Üniversitesi.
• el-Hımsî, A. N. (2003). Eş-Şerikâtü’l-müsâhime fî dav’i’l-kânûni’l-vad’î ve’l-fıkhi’l-İslâmî. Müessesetu’l-câmiiyye li’d-dirâsat ve’n-neşr ve’t-tevz’î.
• el-Karî, M. (t.y.). Bey’u’d-deyn ve senedâtü’l-karz. MMFİ, I (11), 242.
• Güngör, E. (2006). Yatırım fonları ve Türkiye’de yatırım fonlarının sermaye yapısında hisse senetlerinin oranını etkileyen faktörlerin hesaplanması. Niğde Üniv. Sos. Bil. Enst.
• Hasen Dâile, H. b. Ğ. b. H. (2010). Es-Sanâdîku’l-istismâr. Muhammed b. Suud Üniversitesi.
• Ḫaṭṭâb, Ş. E. A. M. b M. A. (ö 954/1547). (2003). Mevâhibu’l-celîl. Dâru Âlimi’l-Kütüb.
• Heyet, İ. F. A. (İİT). (t.y.). Karâr bi şe’ni’l-esvâk mâliyye (7/1, 63). İslam Fıkıh Akademisi (İİT).
• Hişam Abdülhay, A. (2010). Es-Sanâdîk ve’s-sukûk el-istismâriyye el-İslamiyye. Menşeetü’l-Mearîf.
• Hişam Cabir. (2005). Sanâdîku’l-istismariyye el-İslâmiyye. I. Filistin’de Yatırım ve Finans adlı Kongre.
• Ilîş, M. (1958). Fethu’l-aliyyi’l-Mâlik. Dâru’l-Ma’rife.
• İbn Cüzey, M. b. A. b. C. el-Ğ. el-M. (ö. 741/1340). (1985). Kavânînü’l-ahkâmü’ş-şer’iyye ve mesâilü’l-fürû’ı’l-fıkhiyye. Dâru’l-Fikr.
• İbn Ḳudâme, el-M. (1968). El-Muġnî (C. 10). Mektebetu’l-Kâhire.
• İbn Māce, E. ʿAbdillāh b Y. el-Ḳazvīnī. (ts.). Sünen-i İbn Māce (1. bs, C. 5). Dāru’r risāleti’l-ʿālemiyye.
• İbn Münzir, M. b. İ. (ö. 318). (1986). El-İcmâ’. Dâru’l-Müslim.
• İbn Şâs, C. A. b. N. (ö. 616/1219). (1995). Ikdü’l-Cevâhiru’s-Semîne. Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
• İbn Teymiyye, T. A. b. A. (ö. 728/1328). (1994). El-Kavâidü’n-nûrâniyye el-fıkhiyye. Dâru İbnü’l-Cevzî.
• İbn ʿÂbidîn, M. E. b. Ö. b. A. (ö. 1252/1836). (2000). Ḥâşiyetu Reddu’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. Dâru’l-Fikr.
• İmām Müslim b. Ḥaccāc, E. Ḥuseyn. (ts.). El-Musnedi’ṣ-ṣaḥīḥi’l-muḫtaṣar bi naḳli’l-ʿadli ʿani’l-ʿadli ilā Rasūlillah sallallāhu ʿaleyhi ve sellem (C. 5). Dāru iḥyâʾi’t-turās̱i’l-ʿarabī.
• İmrânî, A. İ. M. (1424). El-Menfaatü fi’l-karz. Racihi Bankası Yayınları.
• İpekten, O. B. (1992). Menkul kıymetler yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının sermaye piyasasının gelişimine katkıları. Atatürk Üniv. Sos. Bil. Enst.
• Kallek, C. (2005). Mudârebe. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 30, ss. 359-363). TDV Yayınları.
• Karadâğî, A. M. (t.y.). El-İstismâr fi’l-eshüm. MMFİ, II(9).
• Kâsânî, E. B. b. M. el-. (1986). Bedâʾiʿu’s-ṣanâʾiʿ fî tertibi’ş-şerâʾiʿ. Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Muḥammed b. Aḥmed b. ʿArefe ed-Desûḳı̄. (ts.). Ḥâşiyetu’d-Desûḳî ʿala’ş-Şerḥi’l-kebîr. Dâru’l-fikr.
• Nevevî, E. Z. Y. b. Ş. (1991). Ravḍatu’ṭ-ṭâlibîn ve ʿumdetu’l-muttaḳīn (Z. eş-Şâşî, Ed.; C. 12). el Mektebetü’l-İslâmî.
• Nevevî, E. Z. Y. b. Ş. en-. (t.y.). El-Mecmûʿ şerḥu’l-muheẕẕeb. Dâru’l-Fikr.
• Özsoy, İ. (1995). Faiz. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 12, ss. 110-126). TDV Yayınları.
• Serâhsî, M. b A. b E. S. (t.y.). El-Mebsûṭ. Şâmile 3.28.
• Sümer, A. (1998). Türk sermaye piyasası hukuku ve seçilmiş mevzuat. Alfa Yayınları.
• Şâtıbî, E. İ. İ. b M. (t.y.). El-Muvâfakât. Daru’l-ma’rife.
• Şekerci, O. (1997). İslam şirketler hukuku açısından anonim şirketleri. 79-105.
• Şübeylî, Y. (2005). El-Hidematü’l-istismariyye fî’l-masarif ve ahkâmuha fî’l-fıkhi’l-İslâmî.
• Tevfik, G. (1995). Dünyada ve Türkiye’de yatırım fonları – Teori ve uygulama. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• TKYD, T. K. Y. ve Y. D. (2010, Eylül 23). Yatırım fonları klavuzu. http://www.tkyd.org.tr/T/yatirim_fonlari_k.aspx
• Uteybî, A. (2008). El-Mehâfizu’l-mâliyyeti’l-istismâriyye. Dâru’n-Nefâis.
• Yatırım fonları. (2010). http://www.spk.gov.tr
• Yıldırım, M. (2012). Vedîa. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 42, ss. 596-598). TDV Yayınları.