Öz
The fact that participles have features pertaining both to nouns and verbs has caused disputes among researchers. However, most studies have investigated participles in the same grammatical category as verbs. At the same time, it is still uncertain whether participles relate to tense categories. Almost all Turkish languages now utilize -gan/-gen suffixes in various phonetic forms. Some scientists claim that –gan/-gen suffixes appeared in Middle Turkic period basing their opinion on the fact that these suffixes were not included in the language of Orhon monuments and rarely appear in the writings of Old Uygur Turkic and Kutadgu Bilig. Nevertheless, it can be stated that these suffixes have their origins in long history regarding the fact that most languages in Altay language family make use of similar structures. Thus, the current paper studies the form, meaning and functions of –gan/-gen participles in Memluk Kypchak Turkic languages, making a brief ethimological analysis as well.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akar, Ali. –Gan Sıfat Fiil Eki. TÜBAR, 14, Güz 2003, 103-115.
- Andreev, İ.A. Priçastie v çuvaşskom yazıyke. Çeboksarı, 1961.
- Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. Ankara: TDK yayınları, 1979.
- Ergin, Muarrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul, 2001.
- Haciyeva, N.Z. Priçastiye. Sravnitel’no-istoriçeskaya grammatika tyurkskih yazıykov. Morfologiya. Мoskva, 1988.
- Hociyev, А. “Uzbek tilida sifottaşlar” Uzbek tili va adabiyatı, №4. 1961.
- Kaşgari, Mahmud. Devanu Lugat’it Turk I. Тошкент, 1960.
- Kononov, А.N. O fuzii v tyurkskih yazıykah. – Struktura i istoriya tyurkskih yazıykov. Мoskva, 1971.
- Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları, 2007.
- Orazov, Мeyirbek. Etistik. Almatı, 2001.
- Ramstedt, G.J. Vvedeniye v altayskoe yazıykoznanie. Moskva, 1957.
- Şerbak, А.М. Grammatiçeskiy oçerk yazıyka tyurkskih tekstov X-XIII vekov iz Vostoçnogo Turkestana. Мoskova-Leningrad, 1962.
- Şerbak, А.М. Oçerk po sravnitel’noy morfologii tyurkskih yazıykov. Leningrad, 1977.
- Turan, Sevgi. Kıpçak Türkçesinde kelime yapımı ve çekimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kayseri, 2006.
- Zajaczkowskı, Ananiasz. Le traite arabe Mukaddima D’Abou-l-Lait As-Samarkandi. Warszawa, 1962.
- Zülfikar, Hamza. “–agan (ağan), -egen (eğen) Ekinin Türkçedeki İşlevi” Turkısh Stadies. Volume 5/1. Winter 2010. 42-56.
Öz
Sıfat fiillerin hem isimlere hem fiillere has özelliklerinin olması Türkologlar arasında tartışmaya sebep olmuştur. Aynı zamanda sıfat fiillerin zaman kategorileriyle bağlantılı olup olmadığı meselesi de henüz bir sonuca bağlanmamaktadır. –ğan/–gen sıfat fiil ekleri çağdaş Türk lehçelerinin hemen hemen hepsinde çeşitli fonetik şekillerde kullanılmaktadır. Bazı araştırmacılar, bu ekin Orhun Türkçesinde bulunmamasına ve Eski Uygur Türkçesi ile Kudatgu Bilig’de ender olarak rastlanmasına dayanarak Orta Türkçe döneminin başlarında ortaya çıktığını öne sürmüşlerdir. Türk yazı dili tarihinde Kaşgarlı Mahmut’un Divan’ından itibaren kullanılmaya başladığı sanılan bu ekin etkin bir şekilde kullanılması Memlük Kıpçak Türkçesi eserlerinde görülmektedir. Memlük Kıpçak Türkçesinin orta dönemlerinde eski –miş şekli ile aynı seviyede kullanılan bu ek, son dönemlerinde, yani XV. yy’ın sonlarına doğru eski –miş şeklinin fonksiyonlarını tamamen üstlenerek, onun yerine geçmektedir. Makalede Orta Türkçe döneminde Memlük Kıpçak Türkçesiyle yazılmış eserlerin dilindeki -ğan/-gen sıfat fiil eklerinin şekil ve anlam özellikleri, fonksiyonları incelenmiş ve ekin kısaca etimolojisi üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akar, Ali. –Gan Sıfat Fiil Eki. TÜBAR, 14, Güz 2003, 103-115.
- Andreev, İ.A. Priçastie v çuvaşskom yazıyke. Çeboksarı, 1961.
- Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. Ankara: TDK yayınları, 1979.
- Ergin, Muarrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul, 2001.
- Haciyeva, N.Z. Priçastiye. Sravnitel’no-istoriçeskaya grammatika tyurkskih yazıykov. Morfologiya. Мoskva, 1988.
- Hociyev, А. “Uzbek tilida sifottaşlar” Uzbek tili va adabiyatı, №4. 1961.
- Kaşgari, Mahmud. Devanu Lugat’it Turk I. Тошкент, 1960.
- Kononov, А.N. O fuzii v tyurkskih yazıykah. – Struktura i istoriya tyurkskih yazıykov. Мoskva, 1971.
- Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları, 2007.
- Orazov, Мeyirbek. Etistik. Almatı, 2001.
- Ramstedt, G.J. Vvedeniye v altayskoe yazıykoznanie. Moskva, 1957.
- Şerbak, А.М. Grammatiçeskiy oçerk yazıyka tyurkskih tekstov X-XIII vekov iz Vostoçnogo Turkestana. Мoskova-Leningrad, 1962.
- Şerbak, А.М. Oçerk po sravnitel’noy morfologii tyurkskih yazıykov. Leningrad, 1977.
- Turan, Sevgi. Kıpçak Türkçesinde kelime yapımı ve çekimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kayseri, 2006.
- Zajaczkowskı, Ananiasz. Le traite arabe Mukaddima D’Abou-l-Lait As-Samarkandi. Warszawa, 1962.
- Zülfikar, Hamza. “–agan (ağan), -egen (eğen) Ekinin Türkçedeki İşlevi” Turkısh Stadies. Volume 5/1. Winter 2010. 42-56.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkçe Eğitimi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 2 Sayı: 1 |
