Öz
Istihdam which took its place among the meaning arts as a elequence term is one of the arts that is discussed rarely and in a different shape in eloquence books. Istihdam which is lost among meaning arts as pun, connotation, müsakhele, tavcih, mugâlata-i maneviyye and cinâs-ı manevî could sometimes be used instead of these arts. In the art, beside being used different words in the same phrase for a word with two meanings; there’s imlied a meaning with itself and the other meaning with its pronoun or there’s explained different meanings with each both pronouns.In the art, other words are served to an ambiguous word and words which are convenient to the meanings are selected. This one of the literary art which is based on word repeatings, did not take its place among many rhetoric books, and it is given in a different shape in some rhetoric books. Some arts like tevriye, musakhele and tavcih which are about some words that has many meanings, took their place in an unity in rhetoric books but istihdam took its place in a few books because this art is not accepted as a fundamental art. There’s no unity about this subject among books and while not placing in one of the first rhetoric book Miftâhu’l-ulûm ,it’s placed in detailed explainer Kazvinî’s el-Îzâh. In rhetoric books after Tanzimat, its placed in some books and there’s mentioned as an another name of another art. In this article, this art is researched from rhetoric books and put forth in a comparative way.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-i Osmâniyye, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1323.
- Ahmed Reşid (Rey), Nazariyyât-ı Edebiyye, İstanbul 1328.
- Ankaravi, İsmâîl Rusûhî, Miftâh-ül-Belâga ve Misbâhu’l-fesâha, Tasvîr-i Efkâr Matbaası, İstanbul 1284.
- Coşkun, Menderes, Tevriye ve Çeşitleri Üzerine Düşünceler, Turkish Studies, V. 2/4 Fall 2007, s.248-261.
- Kazvinî, Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân, el-Îzâh fî-Ulûmi’l-Belâga (nşr. M. Abdülmün‘im el- Hafâcî), Kahire 1400/1980.
- Olgun, Tahir (el-Mevlevî), Edebiyat Lügati, Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı, İstanbul 1936.
- Mekmed Rif’at, Mecâmiü’l-edeb, İstanbul 1308.
Öz
Bir belâgat terimi olarak mana sanatları arasında yer alan istihdâm, belâgat kitaplarında seyrek ve farklı biçimde ele alınan sanatlardandır. Mana sanatlarından tevriye, iham, müşakele, tevcih, mugâlata-i maneviyye, cinâs-ı manevî gibi sanatların arasında adeta kaybolan istihdam, bazen bu sanatlardan birinin yerine de kullanılabilmiştir. Bu sanatta, iki anlamı bulunan bir kelimenin her iki anlamı için aynı ifade içinde ayrı ayrı kelimeler kullanıldığı gibi; kendisiyle bir anlamı, zamiriyle de diğer anlamı kastedilmekte veya kelimenin iki zamirinden her biriyle başka anlamları anlatılmaktadır. Bu sanatta, iki anlamı bulunan bir kelimeye diğer sözcükler bir nevi hizmet ettirilmekte ve farklı anlamlarına uygun gelen kelimeler seçilmektedir. Söz tekrarına dayalı edebî sanatlardan olan bu sanat, belâgat kitaplarının çoğunda yer almamış, alanlarda ise farklı biçimde verilmiştir. Birden çok anlamı bulunan kelimelerle ilgili olan tevriye, tevcih, müşakele gibi sanatlar belâgat kitaplarının çoğunda bir birlik içinde yer alırken istihdam sanatının çok az kitapta yer alması bu sanatın temel bir sanat olarak görülmemesi ile ilgilidir. Kitaplarda bu konuda bir birlik olmayıp ilk belâgat kitaplarından Miftâhu’l-ulûm’da bu sanatın adı geçmezken onu şerheden Kazvinî’nin el-Îzâh’ında geçmektedir. Tanzimat sonrası belâgat kitaplarında ise sadece birkaç kitapta geçmekte, bazılarında da başka bir sanatın diğer bir adı olarak değinilmektedir. Bu makalede bu sanat belâgat kitaplarından araştırılarak mukayeseli biçimde ortaya konulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-i Osmâniyye, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1323.
- Ahmed Reşid (Rey), Nazariyyât-ı Edebiyye, İstanbul 1328.
- Ankaravi, İsmâîl Rusûhî, Miftâh-ül-Belâga ve Misbâhu’l-fesâha, Tasvîr-i Efkâr Matbaası, İstanbul 1284.
- Coşkun, Menderes, Tevriye ve Çeşitleri Üzerine Düşünceler, Turkish Studies, V. 2/4 Fall 2007, s.248-261.
- Kazvinî, Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân, el-Îzâh fî-Ulûmi’l-Belâga (nşr. M. Abdülmün‘im el- Hafâcî), Kahire 1400/1980.
- Olgun, Tahir (el-Mevlevî), Edebiyat Lügati, Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı, İstanbul 1936.
- Mekmed Rif’at, Mecâmiü’l-edeb, İstanbul 1308.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 2 Sayı: 3 |
