FRANCHİSE GİRİŞİMCİLERİN TECRÜBELERİ İLE SİSTEMİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI: YİYECEK İÇECEK İŞLETMELERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 2, 508 - 527, 30.06.2025

Fatih Serbest , Koray Genç

Öz

Franchising sistemi avantajları sayesinde girişimciliği desteklemekle beraber süreç içerisinde çeşitli dezavantajları da barındırmaktadır. Bu bağlamda sistemin avantaj ve dezavantajlarının değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Bu araştırma ile franchise konumundaki yirmi işletme temsilcisiyle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme verileri öncelikle içerik analizine tabi tutulmuş ve avantaj ve dezavantaj temaları üzerinden betimsel analiz yöntemiyle bulgular sunulmuştur. Avantaj yönünde on görüş belirtilmişken dezavantaj yönünde yedi görüş paylaşılmıştır. Ancak görüşmeciler dezavantajlar üzerinde kısmen daha yoğun olarak durmuştur. Sıklık değerleri bakımından tüm görüşler içerisinde ilk sırada dezavantaj olarak zorlayıcı sözleşme şartları yer alırken onu avantaj teması altında yer alan hazır müşteri kitlesi ve marka bilinirliği takip etmiştir. Elde edilen bir diğer önemli sonuç franchising sistemiyle uzun dönemli tecrübesi bulunanların daha olumlu bakış açısına sahip olduğudur. Nihai olarak franchising, risk almayı sevmeyen girişimciler için ideal bir tercih olarak durmaktadır. Ancak süreç içerisinde zorlayıcı dezavantajların gündeme gelebileceği de açıktır. Bu araştırma ile elde edilen sonuçların yiyecek içecek sektöründe franchising sistemine dahil olmayı düşünen girişimciler için yol gösterici olduğu düşünülmektedir. Ancak sistemle ilgili daha genellenebilir sonuçlar için farklı sektörler üzerinden de araştırmalar yürütülmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Girişimcilik , Franchising , Yiyecek-içecek işletmeciliği

ADVANTAGES AND DISADVANTAGES OF THE SYSTEM WITH THE EXPERIENCES OF FRANCHİSE ENTREPRENEURS: AN EVALUATİON ON FOOD AND BEVERAGE BUSİNESSES

Öz

Although the franchising system supports entrepreneurship thanks to its advantages, it also has various disadvantages in the process. In this context, it is important to evaluate the advantages and disadvantages of the system. With this research, semi-structured interviews were conducted with twenty franchise business representatives. The interview data were first subjected to content analysis and findings were presented using the descriptive analysis method based on the themes of advantage and disadvantage. While ten opinions were expressed in terms of advantage, seven opinions were shared in terms of disadvantage. However, the interviewees focused somewhat more heavily on the disadvantages. In terms of frequency values, the first place among all opinions was the challenging contract conditions as a disadvantage, followed by the ready customer base and brand awareness under the advantage theme. Another important result obtained is that those who have long-term experience with the franchising system have a more positive perspective. Ultimately, franchising remains an ideal choice for entrepreneurs who do not like to take risks. However, it is clear that compelling disadvantages may come to the fore in the process. It is thought that the results obtained from this research are guiding for entrepreneurs who are considering participating in the franchising system in the food and beverage industry. However, it is recommended to conduct research across different sectors for more generalizable results about the system.

Anahtar Kelimeler

Entrepreneurship , Franchising , Food and beverage businesses

Kaynakça

• Abdullaev, B. (2011). Franchising uygulamalarında franchise alanların memnuniyetine yönelik bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 05.04.2024
• Acar, A. (2016). Yerli ve yabancı fastfood ürünlerinin gençlerin tercih nedenlerinin belirlenmesi üzerine bir alan çalışması: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(38), 1-24.
• Açıkgöz, S. (2020). Franchising sisteminde franchisee performansını etkileyen faktörler: İletişim, güven ve tatmin ilişkisi; İstanbulda bulunan franchising sisteminde çalışan eğitim kurumları örneği (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 17.04.2024
• Akar, S. (2019). Durumsallık teorisi açısından yeni ekonomi ve yeşil ekonomi: Franchising stratejisi üzerine bir inceleme. Ekonomi, İşletme ve Yönetim Dergisi, 3(2), 195-197.
• Akman Dömbekci, H., & Erişen, M. A. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme tekniği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 141-160.
• Akın, F. (2012). Gıda ürünleri ve yiyecek sanayinin ekonomik özellikleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 17-70.
• Alan, A. K., & Kabadayı, T. E. (2014). Quality antecedents of brand trust and behavioral intention. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 619-627.
• Alkan, P. (2015). Türkiye gıda sektöründe franchising uygulamaları (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 05.04.2024
• Alnassar, F. (2017). Franchising and the internationalization of businesses: The case of fast food chains. Przedsiębiorczość Międzynarodowa, 3(2), 23-36.
• Alon I., Apriliyanti I. D., & Henríquez Parodi M. C. (2021). A systematic review of international franchising. Multinational Business Review, 29(1), 43–69.
• Anış, E. (2021). Restoran işletmelerinde marka kişiliğinin tüketici satın alma motivasyonları (güdüleri) üzerine etkisi: Franchise işletmesinde bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 22.04.2024
• Arastaman, G., Fidan, İ. Ö., & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir inceleme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37-75.
• Aslanoğlu, S. (2007). Bir büyüme stratejisi olarak franchising sistemi; Firmalar açısından önemi mevzuat boyutu ve muhasebe uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 9(1), 74-85.
• Baki, B. (1998). Pazarlama yönetiminde yeni bir yaklaşım: Franchising. Öneri Dergisi, 2(9), 303-310.
• Barış, G. (1997). Franchising sistemi ve sözleşmesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdaribilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 329-344.
• Bekar, A., & Yüksel, F. (2018). Küçük ve orta ölçekli yiyecek-içecek işletmesi sahiplerinin girişimci kişilik özellikleri ve girişimcilik motivasyonları. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(2), 1-16.
• Bordonaba-Juste, V., & Polo-Redondo, Y. (2008). The effect of relationship marketing strategy on franchise channels. Journal of Marketing Channels, 15(1), 71-91.
• Boulay, J., Caemmerer, B., Chanut, B., Magali, C., & Fadairo, M. (2023). It takes two to tango: A taxonomy of franchise success determinants. International Journal of Retail & Distribution Management, 51(6), 807-825.
• Burcuoğlu, M. & Akyüz, S. (2022). Marka özgünlüğü, marka sadakati, marka güveni ve ağızdan ağıza iletişim arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Kahve işletmeleri örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmalar Dergisi, 12(3), 2365-2392.
• Burgu, A. (2008). Franchising sisteminde güç ve çatışma ilişkileri (yiyecek sektöründe bir saha araştırması) (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 15.04.2024
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, H., & Güney, S. (2007). Genel işletme. Ankara: Arıkan Yayıncılık.
• Canbolat, C. (2021). Franchise yiyecek içecek işletmelerinde tedarik zinciri performansı (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 25.03.22024
• Cebeci, R. (2005). Franchising rehberi. Ankara: KOSGEB Girişimciliği Geliştirme Merkezi.
• Chang, K. C. (2013). How reputation creates loyalty in the restaurant sector. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 25(4), 536-557.
• Chiou, J. S., & Droge, C. (2015). The effects of standardization and trust on franchisee's performance and satisfaction: A study on franchise systems in the growth stage. Journal of Small Business Management, 53(1), 129-144.
• Chiou, J. S., Hsieh, C. H., & Yang, C. H. (2004). The effect of franchisors’ communication, service assistance, and competitive advantage on franchisees’ intentions to remain in the franchise system. Journal of small business management, 42(1), 19-36.
• Combs, J. G., Ketchen Jr, D. J., Shook, C. L., & Short, J. C. (2011). Antecedents and consequences of franchising: Past accomplishments and future challenges. Journal of management, 37(1), 99-126.
• Davies, M. A. P., Lassar, W., Manolis, C., Prince, M., & Winsor, D. R. (2011). A model of trust and compliance in franchise relationships. Journal of Business Venturing, 26(3), 321-340.
• Demir, F. O., & Kırdar, Y. (2007). Müşteri ilişkileri yönetimi: CRM. Review of Social, Economic & Business Studies, 7/8, 293-308.
• Gillis, W. E., Combs, J. G., & Yin, X. (2020). Franchise management capabilities and franchisor performance under alternative franchise ownership strategies. Journal of business venturing, 35(1).
• Görgülü, M. (2011). Yiyecek içecek sektöründe fast food uygulamaları ve franchising sisteminin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 11.03.2024
• Gözüaçık, S., & Demir, Ö. (2019). Franchising’in girişimcilik üzerindeki etkileri üzerine Elazığ-Malatya illerinde bir çalışma. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 6(12), 121-144.
• Hacıefendioğlu, Ş., & Koç, Ü. (2009). Hizmet kalitesi algılamalarının müşteri bağlılığına etkisi ve fast-food sektöründe bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 146-167.
• Hall, P., & Dixon, P. H. (1988). Franchising. London: Pitman Publishing.
• Hing, N. (1996). An empirical analysis of the benefits and limitations for restaurant franchisees. International Journal of Hospitality Management, 15(2), 177-187.
• Işkın, M., Ümit Ş., & Genç, K. (2017, Eylül). Gastronomi turizminin Türkiye ulusal literatürü üzerine bir araştırma. Alaeddinoğlu, F., Cihangir, E., & Şeremet, M. (Ed.), 2. Uluslararası Batı Asya Turizm Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 316-323), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Kalargyrou, V., Aliouche, E. H., & Schlentrich, U. (2018). Antecedents and consequences of franchisee satisfaction in the US restaurant industry. Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 17(1), 60-79.
• Kaplan, M. (2019). Sosyal statü arayışında elit mekânların rolü: Diyarbakır 75 metre yol güzergâhındaki kafeler örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 136-161.
• Karademir, Ö., Karakulle, M. İ., & Armağan, V. (2019). Girişimcilerin başarısızlık nedenleri: Yiyecek ve içecek sektöründe bir örnek olay çalışması. Social Science Studies, 7(2), 115-131.
• Karadeniz, E., & Beyaz, F. S. (2018). Yiyecek içecek endüstrisinin finansal performansının analizi: Türkiye ve Avrupa ülkeleri karşılaştırması. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(3), 639-656.
• Karahan, S., Uca, S. & Güdük, T. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme türleri ve görüşme tekniklerinin uygulanma süreci. Nitel Sosyal Bilimler, 4(1), 78-101.
• Koçak Alan, A., & Tümer Kabadayı, E. (2014). Quality antecedents of brand trust and behavioral intention. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 619-627.
• Korkmaz, S. (2005). Fast food hızlı yemek pazarında rekabetçi stratejilerin etkinliği: Üniversite gençliğinin tercihlerinin analizi. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 22-39.
• Kurnaz, A. (2011). Yiyecek içecek işletmelerinde hizmet kalitesinin ölçümü: Marmaris örneği (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 11.03.2024
• Küçük, B. (2011). Uluslararası giriş stratejilerinde franchising sistemi ve bir uygulama. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 17-29.
• Lee, Y. K., Kim, S. H., Seo, M. K., & Hight, S. K. (2015). Market orientation and business performance: Evidence from franchising industry. International journal of hospitality management, 44, 28-37.
• Mendelsohn, M. (2004). Franchising law. United Kingdom: Richmond.
• Mendelsohn, M. (2005). The guide to franchising. Cengage Learning EMEA.
• Nart, S. (2005). Türkiye’de franchising sisteminin gelişimi ve franchise alan girişimcilerin iş memnuniyeti belirleyicilerinin analizi üzerine bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 123-149.
• Norton, S. W. (1988). Franchising, brand name capital, and the entrepreneurial capacity problem. Strategic Management Journal, 9, 105–114.
• Özulucan, A. (2002). Türkiye muhasebe standardı ve tekdüzen hesap planı çerçevesinde, franchising işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3-4), 149-164.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods. (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Salar, M., & Salar, O. (2014). Determining pros and cons of franchising by using swot analysis. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 515-519.
• Seven, S. (2007). Franchising uygulamalarında franchise alan firmaları motive eden faktörlerin belirlenmesi: Gıda ve giyim sektöründe bir uygulama (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
• Somel, N. (2024). Nitel araştırmada görüşme ve görüşme soruları: Eğitim sosyolojisinden ampirik örnekler. Bogazici University Journal of Education, 41(2), 141-156.
• Starbucks (2023). Company timeline. https://about.starbucks.com/press/2019/company-timeline/ adresinden erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• Tekin, H. H. (2006). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(13), 101-116.
• Tokgöz, S. (2020). Franchising sistemlerinde yönetim bilgi sistemi uygulamaları: Yiyecek ağırlıklı hizmet sektöründe bir uygulama (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• Tutar, H. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlilik ve güvenilirlik: Bir model önerisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 117-140.
• Uca, S., Bilgili, B., & Uzun, M. (2019, Kasım). Hizmet kalitesi, marka adı, marka güveni ve marka imajı ölçeklerinin zincir yiyecek-içecek işletmelerinde uygulanabilirliği üzerine bir araştırma. Gökkaya, Ö., Kılıcaslan, İ., Demir, B., & Kahraman, K. (Ed.), International Marmara Social Sciences Congress (Autumn) Proceedings Book içinde (s. 523-531), Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• UFRAD (2023a). Franchise dünyası. https://franchisedunyasi.com/upload/fr54. adresinden erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• UFRAD (2023b). 2023 Franchise rehberi. https://franchisedunyasi.com/upload/rehber23. adresinden erişilmştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• Ulaş, D. (2006). İmtiyaz sisteminin girişimcilik açısından değerlendirilmesi. İİBF Dergisi, 8(3), 133-151.
• Ulaş, D. (2015). Franchising sistemi. Ankara: Nobel Yayın Dagıtım.
• Üner, M. M., & Karatepe, O. M. (1996). Hizmet pazarlaması sorunlarına "franchising" çözümleri. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 194-195.
• Wang, J. J., Grünhagen, M., Ji, L. J., & Zheng, X. V. (2020). Conflict aftermath: Dispute resolution and financial performance in franchising. Journal of Retailing, 96(4), 548-562.
• Wu, C. H., Ho, G. T., Lam, C. H., & Ip, W. H. (2015). Franchising decision support system for formulating a center positioning strategy. Industrial Management & Data Systems, 115(5), 853-882.
• Yurdakul, M. (2015). Franchising sisteminin kobi’lerde pazarlama işlevi bakımından değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 1-12.