NEV’Î’DE ŞAİR VE ŞAİRLİK ANLAYIŞI

Yıl 2020, Sayı: 3, 37 - 54, 30.06.2020

Veysi Turan

Öz

Bu çalışmada, Nev’î Divanı’ndan bulunan şair anlayışı ile ilgili beyitlerden yola çıkarak Nev’î’nin şair karşılığında kullandığı kelimeler, şairlik anlayışı, şairde olması gereken şairlik özellikleri, şairlik ile ilgili benzetmeler, döneminin şiir ortamı ve bu ortam hakkındaki eleştirileri, döneminin diğer şairleriyle ilgili görüşleri belirlenmeye çalışılmıştır.
Nev’î, şair ve şairlik ile ilgili görüşlerini Divanında kasidelerin fahriye bölümlerinde ve gazellerin mahlas beyitlerinde dile getirmiştir. Nev’î Divan’ında en çok şair kelimesini tercih etmiştir. Bununla birlikte şair kavramı yerine en çok “erbâb-ı hüner, ehl-i nazm, ehl-i hüner, ehl-i tab’, suhan-dân” vb. kelime ve tamlamaları kullanmıştır.
Ona göre şair; şiir bilgisine, tatlı dile, mucizevi bir söyleyişe sahip olmalıdır. Aynı zamanda şairin sözü açık olmalı ve durumun gereğine uygun bir tarzda şiir söylemesi gerekmektedir. Bununla birlikte şairin dünya hayatına aldırış etmeyen rint biri ve irfan sahibi olması gerekmektedir. Nev’î, kendi şairliğini cevher, sümbül, at, papağan, padişah, yüzücü, Hz. İsa, Hz. Yusuf, Hz. Süleyman vb. unsurlara benzetmiştir. Özellikle beğendiği ve değer verdiği şairleri hem ismen anar hem de özelliklerine değinir. Aynı zamanda kendisi ile beğendiği şair arasında çeşitli yönlerden benzerlik ilgisi kurar.
XVI. yüzyıl, Klasik Türk şiirinin zirveye ulaştığı, İran etkisinden kurtulup kendi benliğine kavuştuğu bir dönemdir. Nev’î de bu yüzyılın önemli bir şairidir. Bu durum, Nev’î’nin şair ve şairlik üzerine yaptığı değerlendirme ve eleştirileri daha da önemli kılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, Nev’î, şiir, şair, şair anlayışı

Kaynakça

• Coşkun, Menderes (2011). Klasik Türk Şairinin Poetikası Üzerine, Bilig Dergisi, 56, 57-80. Çalka, Mehmet Sait (2008). Nev’î Divanında Musiki Terimleri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/2 Spring. Doğan, Muhammed Nur (1996). Fuzuli’nin Poetikası, İlmi Araştırmalar 2, İstanbul, s. 47-72. Erkal, Abdulkadir (2009). Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl), Birleşik Yayınevi, Ankara. Ekici, Hasan (2017). Nev’î Divanında Aşk Üzerine Teşbihler, Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, Sayı 1. Güleç, İsmail (2008). Osmanlı Müellifleri’nde Şair ve Şiir Değerlendirmeleri, İlmî Araştırmalar Dergisi, 25, 69-83. Güler, Zülfi (2014). Divan Şiirinde Papağan, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/1, 61-71. İpekten, Haluk (1996). Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul. İpekten, Haluk (2013). Baki, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Akçağ Yayınları, Ankara. KAPLAN, Mahmut (2007). Şeyh Gâlib’in Şiir Anlayışı / Şeyh Galib’s Poetic Mentality. Turkish Studies, -International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- Volume 2/4, p. 455-465. Kaya, Bayram Ali (2016). Necâtî Bey’in Şair Anlayışı, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 34, 149-214. Macit, Muhsin (2010). Söz Meydanının Usta Binicisi: Nef‘î, Dil ve Edebiyat Dergisi, 21,14-27. Macit, Muhsin (2011). XVII. Yüzyılda Yenilik Arayışları ve Nef‘î, (Ed: Y. Saraç, M. Macit) XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2011, 38-59. Mengi, Mine (1997). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara. Onay, Ahmet Talat (2013). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Berikan Yayıncılık, Ankara. Öztoprak, Nihat (2006). Rûhî’nin Şair Anlayışı, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 28, 94-120. Pala, İskender (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, LM Yayınları, İstanbul. Tılfarlıoğlu, Musa (2016). Edirneli Şevkî’nin Şair Anlayışı, Asia Minor Studies- International Of Social Sciences, Cilt: 4 Sayı: 7 Ocak 2016 / Volume: 4 Issue: 7. Toprak, Zafer (2017). Seyyid Vehbi’nin Şair Anlayışı, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/7, p. 403-428. Tulum, Mertol, M. A. Tanyeri (1977). Nev'î Divanı (Tenkidli Basım). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul. Yekbaş, Hakan (2009). Divan Şairinin Penceresinden Acem Şairleri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/2, p.1126-1155. Zebîhullâh-İ Safâ (2002). İran Edebiyatı Tarihi, 1. Cilt, (Çev. Hasan Almaz), Nusha Yayınları, Ankara.
• Zebîhullâh-İ Safâ (2005), İran Edebiyatı Tarihi, 2. Cilt, (Çev. Hasan Almaz), Nusha Yayınları, Ankara.