Relationship of History and Music: Traces of Historical Events in Kurdish Music and Evdalê Zeynikê

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 175 - 190, 25.08.2022

Tekin Çifçi

https://doi.org/10.21600/ijoks.1090681

Öz

History comes across as a product of the effort to create social memory, written or verbal. It is based on information and documents and avoids emotional biases. Music, on the other hand, is a multifaceted phenomenon and its aim to entertain shapes it. On one hand, it interprets emotions, and on the other hand it bears the social, cultural and historical codes of the society to which it belongs. For this reason, it is possible to discover specific details of historical events in the kilams/songs of dengbêjs, important exponents of the Kurdish music of orality. This study focuses on unveiling traces of historical events in the songs of the dengbêjs, in context of the relationship between history and music. Information and documents dealing with the Kozanoğlu events in kilam/songs are compared. A good example of the importance of the dengbêjs in Kurdish history is taken from when in the 19th century, the Ottoman state established a military unit called Fırka-i Islahiye as a part of its policy of asserting its full dominance in rural areas, and also to carry out compulsory resettlement policies. In order to support the operation, the Kurdish chief Sürmeli Memed Pasha set out, taking with him under his auspices Evdale Zeynikê, a dengbej singer. However, the Kurdish troops reaching Kozan were defeated due to the climatic conditions and the cholera epidemic. Witnessing all the events, Evdale Zeynikê sang kilam/songs for every stop on the route and on the death of the Pasha. Throughout this account, which is based in Kurdish culture and immured with a strong dengbêj tradition, it is possible to find details of Kurdish history in the kilams/songs of the dengbêjs.

Anahtar Kelimeler

Kurdish history, Music, Dengbêjs, Evdalê Zeynikê

Kaynakça

• Altunay Şam, E. (2010). Adana Eyaleti'ne Bağlı Kozandağı Eşkıyalık Olayları ve Alınan Tedbirler (1864-1865). Perspectives on Ottoman studies, E. Causevic, N. Moacanin, V. Kursar (Ed.) Berlin: Lit Verlag (pp.65-80).
• Aras, A. (2013). Şairê Kurda yê efsanevî Evdalê Zeynikê. İstanbul: AKYAD Yayınları.
• Assmann, J.(2001). Kültürel bellek. Ayşe Tekin (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayazıt, B. S(2008). 1865-1866 Kürt Dağı, Cebel-i Bereket Kozanoğulları isyanı ve güneydeki aşiretlerin iskânları.Kahramanmaraş: Ukde Yayınevi.
• Babayiğit, M. V. (2020). Kürtçe, Türkçe ve İngilizce Atasözlerinde Azim, Başarı, Çalışkanlık, Kararlılık ve Tembellik İfadeleri. International Journal of Kurdish Studies, 6(2), 245-257.
• Babayiğit, M. V. (2021). Semantic and Modal Analysis of Some Verbs in Kurdish, Turkish and English. International Journal of Kurdish Studies, 7(1), 123-139
• Cîhanî, P. (2013). Şîroveya Mem û Zîna Ehmedê Xanî. Çapa 2. Stenbol: Weş. Nûbihar.
• Cindî, H., Evdal, E.(2008). Folklora Kurmanca. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Çifçi,T., Öztürk, S. (2020).Guhertin û tehrîfat di kilamên dengbêjan de: Mînaka “Ez gul im gula di zinêr de, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (UMS'20), 35-41.
• Dengbêj Teyibo, “Şerrê Çerkeza û Mîreka Zarê Sûrmelî Memed Paşa û Mala Çerkez Omer”, https://www.youtube.com/watch?v=FuoL-iDJz8E Erişim tarihi: 18.03.2022.
• Eleşkirt Tarihi Bilgileri, http://www.eleskirt.gov.tr/eleskirt-ilcemiz (10.10.2021)
• Falay, N. (2020). Adana’nın 18. Yüzyıl ve sonrasında sosyoekonomik yapısı, Journal of Applied and Theoretical Social Sciences, 2(2), 43-65.
• Güneş, Ö.; Şahin, İ. (2019). Antolojiya dengbêjan 1 Dengbêj Reso. 2. Baskı. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• Gürür, Z. (2014). Dengbêjî di peywenda patronajê de. (Teza Lisansa Bilind). Zanîngeha Mardin Artuklu Enstitûya Zimanên Zindî Makezanista Ziman û Kultura Kurdî. Mêrdîn.
• Halaçoğlu, Y. (1996). “Fırka-i Islahiyye”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 13.https://islamansiklopedisi.org.tr/firka-i-islahiyye . Erişim Tarihi: 12.01.2022.
• Hamelink, W., Barış, H.(2020). Kürt halk ozanları dengbêjlerin gözünden sınırlar ve devlet. Kürt Çalışmaları Bahar Akademisi (içinde). Güllistan Yarkın (Haz.). İstanbul: İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları. https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=KOZAN
• Işık, A. (2009). Sözlü tarih ve Kürtlerde sözlü tarih çalışma örnekleri, Toplum ve Kuram, 2, 175-194.
• Izady, M.R. (2011). Kürtler, bir el kitabı. Cemal Atila (çev.). 3. Baskı. İstanbul: Doz Yayıncılık.
• İhsanê Muşî, “Wey Xozanê”, Kilamên Evdalê Zeynikê, https://www.dailymotion.com/video/x5efeoc Erişim tarihi: 15.12.2021.
• Karacan, H., Başar, R. (2015). Di kilamên Evdalê Zeynikê de “hezkirina jîyanê û daxwaza mirinê”, International Journal of Kurdish Studies, 1(2), 56-69. https://doi.org/10.21600/ijoks.106017
• Kasarcıyan, A. "Sisli [Kozanlı] Sahak Mnatsagan Kasarcıyan’ın (1840-1912) Biyografisi",https://www.houshamadyan.org/tur/haritalar/adana-vilayeti/siskozan-sancagi/sesler/asodkasarciyan2kisim.html (Erişim Tarihi: 10.10.2021)
• Kevirbirî, S. (2009). Filîtê Quto: 20 kilam 20 qewimîn. İstanbul: Weşanên Do.
• Ong, W. J. (2010). Sözlü ve yazılı kültür. Sema Postacıoğlu Banon (Çev.). 5. Basım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Parıltı, A. (2006). Dengbêjler: Sözün yazgısı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1986). Dadaloğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Shiloah, A. (2002). Kürt Müziği. Kürt müziği, dansları ve şarkıları (içinde). Mehmet Bayrak (Haz.). Cilt 1. Ankara: Özge Yayınları.
• Sokolov, Y. M. (2009). Folklor: Tarih ve kuram. Yetke Özer (Çev.). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Şakiro, “Mîro-Wey Dil”, https://www.youtube.com/watch?v=zSRZrDLyEm8&ab_channel=SesMedia. Erişim tarihi: 12.01.2022
• Şakiro, “Wey Dil”, (versiyon 2.), https://www.youtube.com/watch?v=Bld8K6FVMFc&ab_channel=SesMedia,
• Şeroyê Biro, “Dêrsim e Xweş Dêrsim e”, https://www.youtube.com/watch?v=-41mySVNDqk&ab_channel=%C5%9Eeroy%C3%AABiro-Topic Erişim tarihi: 12.01.2022
• Talay, F. (2002). Mezopotamya'da Müzik. Kürt Müziği, Dansları ve Şarkıları (içinde). Cilt 1. Mehmet Bayrak (Haz). Ankara: Özge Yayınları.
• Teyîbo, “Kilamek ji Evdalê Zeynikê: Çiyayê Dêrsim”, (Arşivleyen: Cemal Kılıç), https://www.youtube.com/watch?v=4Gp0f0MawvA 13.03.2022.