Türkiye’de Kentlerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 85 - 106, 30.06.2023

Aslı Dolu , Umit Kuvvetli

https://doi.org/10.30927/ijpf.1177630

Cited By: 2

Öz

Ülkelerin kalkınmasındaki en temel unsur bölgesel ve kentsel farklılıkların azaltılması ile ülkede yaşayan her kesime aynı yaşam kalitesinin sunulmasıdır. Bu kapsamda kentlerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin ortaya konularak, kentler arasındaki eşitsizliklerin giderilmesine yönelik politikalar uygulanması sürdürülebilir kalkınma açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Türkiye’deki kentlerin genel sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleri ile adalet, çevre, sağlık, demografi, ekonomi ve finans, kültür, tarım, nüfus ve göç ile turizm alt başlıklarındaki gelişmişlik düzeylerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, ilgili başlıklara ait 60 değişkene ait güncel veriler Temel Bileşenler Analizi kullanılarak analiz edilmiş, elde edilen bulgulara göre kentlerin karşılaştırılması yapılmış ve iyileştirilmesi gereken başlıklar özetlenerek kentler arasındaki eşitsizliklerin azaltılmasına yönelik geliştirilecek politikalara yol göstermesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

bölgesel kalkınma, sosyo-ekonomik gelişmişlik, eğitim, sağlık, temel bileşenler analizi, kamu politikası

Comparison of Socio-Economic Development Levels of Provinces in Turkiye

Öz

The most important factor for the development of countries is to reduce urban and regional disparities and ensure local development first. In this context, it is essential to implement policies to eliminate inequalities between provinces by revealing the socio-economic development levels of the provinces. It is seen that the socio-economic development level of our country differs at the level of regions and even provinces. For this purpose, this study aims to reveal the regional differences between the provinces in Turkey. Using socio-economic indicators for 81 provinces, the province's development ranking was obtained by Principal Components Analysis (PCA). The obtained development rankings are expressed not only under a single socio-economic indicator heading but also under the subheadings of justice, environment, education, health, demography, economy and finance, culture, agriculture, population and migration, and tourism. Thus, it is expected to determine regional policies that reduce inequalities between provinces by comparing cities in terms of different socio-economic factors.

Anahtar Kelimeler

regional development, socio-economic development, education, health, principal components analysis, public policy

Kaynakça

• Akyüz B.E., Çetin E.İ. (2022). “İnsani Gelişme Endeksi ve VIKOR Yöntemine Göre Türkiye’deki İllerin Sıralanması”, Verimlilik Dergisi, 1, 60-77.
• Albayrak, A.S. (2005). “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 153-177.
• Albayrak, A. S., Karamustafa, O., Savaş, F., & Baki, G. R. (2013). Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin En Önemli Belirleyicileri ve İllerin 2012 Yılı Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi, Rize.
• Alpaykut S. (2017). “Türkiye’de İllerin Yaşam Memnuniyetinin Temel Bileşenler Analizi ve Topsis Yöntemiyle Ölçümü Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü Dergisi, 29, 367-395.
• Antony, G. M. & Rao, K. V. (2007). “A Composite Index to Explain Variations in Poverty, Health, Nutritional Status and Standard of Living: Use of Multivariate Statistical Methods”, Public Health, 121, 578-587.
• Boelhouwer, J. & Stoop, I. (1999). “Measuring Well-Being in the Netherlands: The SCP Index from 1974 to 1997”, Social Indicators Research, 48(1), 51-75.
• Erilli, N. A. (2015). “Socioeconomic Development Index Ranking Calculations of Cities with Fuzzy Clustering Method: Case of Turkey”, Theoretical & Applied Economics, 22(1), 215-226.
• Ersungur, Ş. M., Kızıltan, A., & Polat, Ö. (2007). “Türkiye’de Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması: Temel Bileşenler Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 55-66.
• Fukuda, Y., Nakamura, K., & Takano, T (2007). “Higher Mortality in Areas of Lower Socioeconomic Position Measured by a Single Index of Deprivation in Japan”, Public Health, 121, 163-173.
• Gülel, F. E., Çağlar, A., Uyar, S. G. K., Karadeniz, O., & Yeşilyurt, M. E. (2017). “Türkiye’de illere göre insani gelişme endeksi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 208-216.
• Havard, S., Deguen, S., Bodin, J., Louis, K., & Laurent, O. (2008). “A Small-area Index of Socioeconomic Deprivation to Capture Health Inequalities in France”, Social Science & Medicine, 67, 2007-2016.
• Lai, D. (2003). “Principal Component Analysis on Human Development Indicators of China”, Social Indicators Research, 61(3), 319-330. Manly BFJ. (1994). Multivariate statistical methods. A primer. 2nd Edition. London: Chapman and Hall.
• Messer, L. C., Vinikoor, L. C., Laraia, B. A., Kaufman, J. S., Eyster, J., Holzman, C., Culhane, J., Elo, I., Burke, J. G., & O’Campo, P. (2008). “Socioeconomic Domains and Associations with Preterm Birth”, Social Science & Medicine, 67, 1247-1257.
• Ohlan, Ramphul (2013). “Pattern of Regional Disparities in Socio-economic Development in India: District Level Analysis”, Social Indicators Research, 114 (3), 841-873.
• Patil, G. R., & Sharma, G. (2020). “Urban Quality of Life: An Assessment and Ranking for Indian cities”. Transport Policy, 124(1),183-191. Rencher, A. C. (2002). Methods of multivariate analysis. John Willey & Sons. Inc. Publications, Canada.
• Rygel, L., O’Sullivan, D. & Yarnal, B. (2006). “A Method for Constructing a Social Vulnerability Index: An Application to Hurricane Storm Surges in a Developed Country”. Migration and Adaptation Strategies for Global Change, 11, 741-764.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2019). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE)-2017, Sayı 3, https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege/il-sege-raporlari
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2022). Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları. https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege
• Tunç T., Öner Y., Alakuş K., Aksoy S. (2012). “Bazı Ekonomik Değişkenler Açısından Ülkelerin Gelişmişlik Sıralamalarındaki Değişimin İncelenmesi”, TÜİK İstatistik Araştırma Dergisi, 9(3) 64-74.
• Vyas, S. & Kumaranayake, L. (2006). “Constructing Socioeconomic Status Indices: How to Use Principal Components Analysis”. Advance Access Publication, 9, 459-468.
• Wang, Xiaolu; (2007). “Who’s in First? A Regional Development Index For The People’s Republic Of China’s Provinces”, ADB Institute Discussion Paper, No. 66.
• Yıldız, E. B., Sivri, U. & Berber, M. (2012). “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010)”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39, 147-167.
• Zorlutuna Ş., Erilli N.A. (2018). “Sosyo-Ekonomik Verilere Göre İllerin Bulanık C-Ortalamalar Yöntemi ile Sınıflandırılması: 2002-2008-2013 Dönemleri Karşılaştırması”, İktisadi Yenilik Dergisi, 5 (2) 13-31.