Recommendatıons for an Effectıve Constıtutıonal Revıew on the Budget Law

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 195 - 222, 30.06.2024

Zeynep Müftüoğlu

https://doi.org/10.30927/ijpf.1443868

Öz

A budget is a document that contains the estimates of public expenditures to be realized and the public revenues to be collected during the year in a country. The right to a budget is the right of the people to have a say in public revenues and public expenditures and to control them.
One of the requirements for the proper provision of the right to budget is the effective control of the budgetary power exercised by parliaments. The constitutional judiciary, which functions as a check of the constitutionality of laws and is carried out by the Constitutional Court, plays an important role in ensuring that parliament acts in accordance with the principle of supremacy of the constitution.
In the study, the concepts of budget and budget right are revealed, the nature and function of the constitutional judiciary are explained. In the second part of the study, general constitutional jurisdiction problems are spotted and suggestions are made in accordance with budget law. In the last part of the study, particular problems experienced in the constitutional jurisdiction due to the unique features of the budget law are determined and solutions are produced for them.

Anahtar Kelimeler

Budget law, budget right, power of the purse, Constitutional Court, constitutional jurisdiction

Bütçe Kanunu Üzerinde Etkin Bir Anayasaya Uygunluk Denetimi İçin Öneriler

Öz

Bütçe, bir ülkede yıl boyunca gerçekleştirilecek olan kamu harcamalarının ve toplanacak olan kamu gelirlerinin tahminlerinin yer aldığı belgedir. Bütçe hakkı, halkın kamu gelirleri ile kamu giderleri üzerinde söz sahibi olması ve bunları denetleyebilmesidir. Halk, kendine ait olan bütçe hakkını, seçimler aracılığı ile seçtiği temsilcilerin yer aldığı parlamentolar aracılığı ile kullanır.
Bütçe hakkının gereği gibi sağlanmasının koşullarından biri de parlamentoların kullandığı bütçe yetkisinin etkin şekilde denetlenmesidir. Yasama organının işlemlerinin denetlenmesinde en önemli unsurlardan biri yargısal denetimdir. Ülkemizde kanunların anayasaya uygunluğu Anayasa Mahkemesi tarafından gerçekleştirilmektedir. Anayasa Mahkemesi tarafından yerine getirilen anayasa yargısı, parlamentonun anayasanın üstünlüğü ilkesine uygun şekilde hareket etmesinde önemli rol oynamaktadır.
Çalışmada, Anayasa Mahkemesi’nin yürütmekte olduğu anayasaya uygunluk denetimi, bütçe kanunu üzerinden incelenmektedir. İlk bölümde bütçe ve bütçe hakkı kavramları açıklanmakta; bütçe kanunu üzerinde uygulanan anayasaya uygunluk denetiminin önemi ve genel esasları ele alınmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde Anayasa Mahkemesi’nin kanunlar üzerinde gerçekleştirdiği anayasaya uygunluk denetiminde aksayan yönlerin bütçe kanunu ile ilgili olan hususlarına işaret edilmekte ve çözüm önerileri geliştirilmektedir. Çalışmanın son bölümünde ise çalışma ile amaçlanmış olan bütçe kanununun kendine has özellikleri nedeni anayasaya uygunluk denetiminde yaşanan özel sorunlar saptanmakta ve bunlara çözüm üretilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bütçe kanunu, bütçe hakkı, bütçe yetkisi, Anayasa Mahkemesi, anayasa yargısı

Kaynakça

• Blick, A. (2016). The Codes of the Constitution, North America: Hart Publishing.
• Blick, A. (2015). Beyond Magna Carta, A Constitution for the United Kingdom, Oxford: Hart Publishing.
• Çağan, N. (2008). Modern Bütçe Sürecinde Parlamentonun Rolü. Bütçe Sürecinde Parlamentonun Değişen Rolü, içinde Uluslararası Sempozyum Bildiriler ve Makaleler (183-192). Ankara: TBMM Basımevi.
• Çağan, N. (1986). “Anayasa Çerçevesinde Kamu Maliyesinin Parlamenter Kontrolü”. Anayasa Yargısı Dergisi, 2, 107-224.
• Edizdoğan, N. ve Çetinkaya, Ö. (2016). Kamu Bütçesi. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Elliot, M. (1989). “The Control of Public Expenditure” İçinde. Jeffrey J. ve Dawn O. (Ed), The Changing Constitution, Oxford: Clarendon Press.
• Erginay, A. (2010). Kamu Maliyesi. Ankara: Savaş Yayınları.
• Ergül, O., Yüksel, İ., Bakırcı, F., Kılıç, A., Aslan, G. A. ve Gençkaya, Ö. F. (2022). Parlamento Hukukuna Giriş. Ankara: Lykeion Yayıncılık.
• Feyzioğlu, .B. N. (1984). Nazari Tatbiki Mukayeseli Bütçe. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Gönül, H.H. (2022). Bütçe Kanunlarının Anayasal Denetiminde Süre Sorunu. Vergi Algı. https://vergialgi.com/butce-kanunlarinin-anayasal-denetiminde-sure-sorunu. (Erişim: 10.02.2024).
• Gözler, K. (2021). Türk Anayasa Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gözler, K. (2020). Anayasa Hukukunun Genel Esasları. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gözler, K. (2009). “İngiltere’de Parlamento Neden ve Nasıl Ortaya Çıktı: Malî Hukukun Anayasa Hukukundan Eskiliği Üzerine Bir Deneme”. İçinde Prof. Dr. Mualla Öncel’e Armağan (365-374). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Gürsoy, B. (1980). Kamusal Maliye, Bütçe. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları No. 436.
• Harding, A. (2005). Medieval Law and the Foundations of the State, Oxford: Oxford University Press.
• Inter-Parliamentary Union (1962). Parliaments, London: Casell and Company Ltd.
• İba, Ş. ve Kılıç, A. (2022). Anayasa Yargısı Dersleri. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Kaboğlu, İ. (2020). Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar). İstanbul: Legal Yayınları.
• Kaboğlu, İ. (2007). Anayasa Yargısı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Maddicott, J. R. (2012). The Origins of the English Parliament 924-1327, Oxford: Oxford University Press.
• Mutluer, K., Öner, E. ve Kesik, A. (2018). Bütçe Hukuku. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Müftüoğlu, Z. (2021). “Yetki Devri Kurumunun İdare Hukuku ve Bütçe Hakkı Bakımından Karşılaştırmalı Analizi”. İçinde Prof. Dr. Metin Günday Armağanı içinde (901-916). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları. (2021a)
• Müftüoğlu, Z. (2021). “Bütçenin Düzenleyici İşlem ile Yapılması Durumunda Rızasız Vergi Olmaz İlkesinin Akıbetine Dair Bir Tartışma”. İçinde X. Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu Bildiri Kitabı (229-251). İstanbul: Altınbaş Üniversitesi Yayınları (2021b)
• Müftüoğlu, Z. (2020). “1982 Anayasanın 161. Maddesinde Öngörülen “Bir Önceki Yılın Bütçesinin Yeniden Değerleme Oranına Göre Artırılarak Uygulanacağı Bütçe” Türünün Hukuki Niteliği Üzerine Değerlendirme”. İçinde Prof. Dr. Nami Çağan Anısına Armağan, (405-428) Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları. (2020a)
• Müftüoğlu, Z. (2020). “Anayasası’nın 161. Maddesinde Yer Alan Bütçe Uygulamalarının Bütçe Hakkı Bakımından Değerlendirilmesi”. İçinde IX. Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu Bildiri Kitabı (89-107). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları. (2020b)
• Müftüoğlu, Z. (2020). Kamu Harcamalarında Yetki, Sorumluluk ve Denetim, Ankara: Adalet Yayınevi. (2020c)
• Öner, C. (2009). Bütçe Dışı Hükümler. Ankara Barosu Dergisi, 67(4), 65-74.
• Özbudun, E. (2008). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Przeworski, A., Asadurian, T. & Bohlken, A. T. (2012). “The Origins of Parliamentary Responsibility”. İçinde Tom Ginsburg (Ed), Comparative Constitutional Design, USA: Cambridge University Press.
• Sayar, N. (1954). Amme Maliyesi Devlet Bütçe Prensipleri ve Tatbikatı. İstanbul: Sermet Matbaası.
• Silk, P. (1993). Financial Control and Accountability, How Parliament Works, New York: Longman.
• Tanör, B. ve Yüzbaşıoğlu, N. (2018). 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Uluatam, Ö. (1988). Kamu Maliyesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Yılmaz, H. ve Biçer Mustafa (2010). “Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Maliye Dergisi, 158, 201-225.
• 27. Dönem Milletvekilleri Sandalye Dağılımı, https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi, E.T. 27.03.2023.
• 28. Dönem Milletvekilleri Sandalye Dağılımı, https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi, E.T. 04.08.2023.