Spor Alanında Yapılmış Mobbing Çalışmalarının Lisansüstü Tezlere Dayalı Analizi: YÖK Veri Tabanı Örneklemi

Yıl 2021, Cilt 10, Sayı 2, 153 - 171, 31.12.2021

Zeynep ONAĞ Emine KAYA

Öz

Mobbing, son yıllarda iş hayatında sıklıkla karşılaşılan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Mobbing kavramının bu denli çok olması yapılan araştırmaları arttırmıştır. Bu çalışmanın amacı, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi’nde bulunan spor alanında yapılan mobbing tezlerini araştırmak, sistematik bir şekilde derlemek ve Türkiye’de spor alanında mobbing konusunun geldiği noktayı incelemektir. Çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda, 2008-2020 yılları arasında Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi’nde bulunan yüksek lisans ve doktora tezleri incelenmiştir. Spor alanında mobbing ile ilgili olan 43 tez incelenerek, araştırmanın amacına uygun doküman sağlanmaya çalışılmıştır. Araştırma sonucunda 34 yüksek lisans ve 9 doktora tezi karşımıza çıkmaktadır. Bu yüksek lisans ve doktora tezlerinde birden fazla değişkenin kullanıldığı görülmüştür. Yazılan tezlerde en çok çalışılan örneklem grubunun beden eğitimi ve spor öğretmenleri ile akademisyenler olduğu tespit edilmiştir. Yüksek lisans tezlerinde örneklem sayıları en az 80, en fazla 566 kişi iken, doktora tezlerinde en az 149, en yüksek 1014 kişi olduğu tespit edilmiştir. Araştırma yöntemi olarak 34 yüksek lisans tezinde nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Doktora tezlerinin 8 tanesi nicel araştırma yöntemi ve 1 tanesi karma araştırma yöntemi ile yazıldığı tespit edilmiştir. Mobbing alanında en çok kullanılan ölçeğin, Cemaloğlu’nun (2007) Türkçeye uyarladığı “Olumsuz Davranışlar Anketi (NAQ)” olduğu görülmektedir. Bununla beraber farklı mobbing ölçeklerinin de kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Sporda Mobbing, Lisansüstü tez

An Analysis of Mobbing Studies in Sports Based on Graduate Theses: Samples from The Council Of Higher Education Database

Öz

Mobbing is a concept which is frequently encountered in business life. The frequency of mobbing incidents has increased the number of studies on it. The purpose of this study is to analyze the theses on mobbing in the Council of Higher Education National Thesis Center, systemically compile them and study the amount of mobbing in sports in Turkey. The document analysis method was used for this research. Within this scope, master’s theses and doctoral dissertations submitted to the Council of Higher Education National Thesis Center between 2008-2020 were analyzed. By analyzing 43 theses about mobbing in sports, documents that will serve the purpose of the research were obtained. The research yielded 34 master’s theses and 9 doctoral dissertations. The use of more than one variable was seen in these master’s theses and doctoral dissertations. It was found that the most common sample group in the theses was physical education and sport teachers as well as academics. While the number of people in the sample group is between 80 and 566 in master’s theses, the number is between 149 and 1014 in doctoral dissertations. The research method in 34 master’s theses was the quantitative research method. 8 of the doctoral dissertations used the quantitative research method while 1 doctoral dissertation was a mixed methods research. The most commonly used scale for mobbing was the “Negative Acts Questionnaire (NAQ)” adapted to Turkish by Cemaloğlu (2007). In addition, the use of other mobbing scales was detected.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, mobbing in sports, graduate thesis

Kaynakça

• Aktop, G. (2006). Anadolu Üniversitesi öğretim elemanlarının duygusal tacize ilişkin görüşleri ve deneyimleri. Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Allen, Natalie J., Meyer, John P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal Of Occupational Psychology. 63, 1-18.
• Alparslan, A. M. ve Tunç, H. (2009). Mobbing olgusu ve mobbing davranışlarında duygusal zekâ etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 1(1), 146-159.
• Arslan, F. (2007). İşletmelerde duygusal zorbalık ve Ankara'da bankacılık sektöründe duygusal zorbalığın varlığına ilişkin bir uygulama. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Arsan, T. (2008). İşyerinde psikolojik taciz olgusu (Tacizcilerin kişilik özellikleri üzerine bir çalışma). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Atalay, İ (2010). Mobbing’in örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi “kamu sektöründen bir örnek”. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Atman, Ü. (2012). İşyerinde psikolojik terör: Mobbing. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3(1), 157-174.
• Avcı, A. S. (2020). Mobbing ve tükenmişliğin sinizm üzerine etkisi: Doğubayazıt örneği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, O. ve Öcel, H., (2009). İş yeri zorbalığı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 12 (24), 94-103.
• Balay, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı (Ankara ili örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Ankara.,
• Baykal, A. N. (2005). Yutucu rekabet kanuni devrindeki Mobbing’den günümüze. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Buğdaycı, S. ve Demirel, H. (2019). Ferdi ve takım sporcularında mobbing yaşama durumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 86-92.
• Çakır, B. (2006). İş yerindeki yıldırma eylemlerinin (mobbıng) işten ayrılmalara etkisi üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çalışkan, O. (2005). Turizm işletmelerinde çalışanlara yapılan yıldırma davranışları. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Çelik, B. (2014). İlkokul ortamında öğretmenler tarafından algılanan duygusal bezdirme üzerine bir çalışma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Cemaloğlu, N. (2007). Akademik ortamda öğretim üye ve yardımcılarına yönelik “Mobbing (yıldırma)” ve baş etme yolları. Hacettepe üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü Öğrenci Temsilciler Konseyi.
• Cemaloğlu, N. ve Ertürk, A. (2007). Öğretmenlerin okullarda maruz kaldıkları yıldırma eylemlerinin cinsiyet yönünden incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2),345–362.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). Mobbing iş Yerinde Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Çopur, F. (2017). Mobbingin çalışanlar üzerindeki etkileri: Türk hukuk sisteminde mobbing. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Çögenli, M. Z. ve Asunakutlu, T. (2016). Akademide mobbing: ADIM üniversiteleri örneği. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 17-32.
• Çögenli, M. Z. ve Döner, E. (2015). Türkiye’de akademisyenler üzerine gerçekleştirilen mobbing konulu lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 27-46.
• Dağlı, A., Elçiçek, Z. ve Han, B. (2018). Örgütsel bağlılık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1765-1777.
• Davenport, N., Schwartz, R.D.ve Elliott, G.P. (2003). Mobbing İşyerinde Duygusal Taciz. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Einarsen, S., Hoelb, H. ve Notelaersa, G. (2009). Measuring exposure to bullying and harassment at work: Validity, factor structure and psychometric properties of the Negative Acts Questionnaire Revised. Work & Stress, 23(1), 24-44.
• Erdemir, B. (2019). Türkiye'de akademide mobbing ve çözüm önerileri: lisansüstü tezlerin içerik analizi. Yükseköğretim Dergisi, 9(2), 213-233.
• Eroğlu, O. (2015). Türk yönetim ve organizasyon yazınında mobbing: Yönetim ve organizasyon kongresi bildirileri ve lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(1), 269-286.
• Eser, O. (2009). Mobbing kavramının Türkçe serüveni. Önce Kalite Dergisi, 127, 56-58.
• Filiz, D., Kemeç, G. ve Ataşoğlu, İ. (2019). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin mobbing algılama düzeyleri. Uluslararası Bilim ve Eğitim Kongresi 2019 (UBEK2019).
• Gökçe, A.T. (2006). İş yerinde yıldırma: özel ve resmi ilköğretim okulu öğretme ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. A.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi, Ankara.
• Göktürk, G. Y. ve Bulut, S. (2012). Mobbing: İşyerinde psikolojik taciz. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 53-70.
• Gücenmez, S. (2007). Psikolojik şiddet ve psikolojik şiddetle bir mücadele aracı olarak çalışan ilişkileri yönetimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Hacıcaferoğlu, S. (2014). Salon sporları hakemlerine yönelik mobbing ölçeğinin geçerlilik ve güvenirliğin belirlenmesi. International Journal of Sciense Culture and Sport, Özel sayı:1, 789-797.
• Hacıcaferoğlu, S. ve Çoban, B. (2011). Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü personelinin çalışma ortamında maruz kaldığı yıldırma davranışlarının incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 2(2), 38-50.
• İyem, C. (2007). Futbolda mobbing: Sakaryaspor A.Ş. örneği. XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Sakarya, 919-938.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Karaahmet, E., Kıran, S., Atik, L., Atasoy, N., Saraçlı, Ö., Ankaralı, H. ve Konuk, N. (2013). The reliability of the Turkish version of the Negative Act Questionnaire (NAQ-TR) for measuring to mobbing at work.. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14(3),275- 282.
• Karabacak, B. ve Hacıcaferoğlu, S. (2020). Antrenörlerin çalışma ortamlarında maruz kaldıkları yıldırma (mobbing) davranışlarının incelenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(58), 2443-2450.
• Karakale, S.B. (2011). Mobbing ve mobbingle başa çıkma yöntemleri: mobbing mağdurlarına yönelik bir araştırma. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karcıoğlu, F. ve Çelik, Ü. (2012). Mobbing (yıldırma) ve örgütsel bağlılığa etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 26(1), 59-75.
• Karık, T. ve Yıldız, S.M. (2015). Mobbing davranışlarının kadın basketbolcuların tükenmişliği üzerine etkisi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 12(2), 430-442.
• Kaya, E. ve Onağ, Z. (2020). Takım sporcularının mobbing ile ilgili görüşleri: nitel bir araştırma. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 127-148.
• Kuzgun, Y., Bacanlı, F. ve Sevim, S.A., (1997). Mesleki doyum ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Rehberlik ve Danışma Dergisi, 2(2), 14-18.
• Laleoğlu, A., ve Özmete, E. (2013). Mobbing ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(31), 9-31.
• Lazarević, S., Krstić, A. ve Sobek, M. (2015). Perceptıon of athletes regarding mobbing in sports clubs. SPORT-Science&Practice, 5(1), 5-17.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European journal of work and organizational psychology, 5(2), 165-184.
• Mansur, F. A. (2008). İşletmelerde uygulanan mobbingin (psikolojik şiddet) örgütsel bağlılığa etkisi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Maslach, C. ve Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Mimaroğlu, H. ve Özgen, H. (2008). Örgütlerde güncel bir sorun: “Mobbing”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 201-226.
• Ocak, S. (2008). Öğretmenlerin duygusal taciz (mobbing)’e ilişkin algları (Edirne ili örneği). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Öcel, H. (2009). Çalışanların örgütsel vatandaşlık ve üretim karşıtı iş davranışlarının nedenlerine ilişkin bir model önerisi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Öntürk, Y. (2018). Spor ortamında mobbing. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Özden, E. (2015). Yönetim kuramları bakımından günümüz okul yöneticilerinin yönetim anlayışları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2016). Örgütsel Davranış. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Özler, D. E., Atalay, C. G. ve Dirican, M. (2008). Mobbing'in örgütsel bağlılık üzerine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 37-60.
• Öztürk, H., Yılmaz, F. ve Hindistan, S. (2007). Hemşireler için mobbing ölçeği ve hemşirelerin yaşadığı mobbing. Hastane Yönetimi, 11 (1-2), 63-69.
• Öztürk, İ. (2019). Türkiye’de mobbing ile ilgili sağlık alanında yazılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (25), 119-136.
• Raedeke, T.D. ve Smith, A.L. (2001). Development and preliminary validation of an athlete burnout measure. Journal of Sport & Exercise Psychology, 23(4), 281- 306.
• Reyhan, S. ve Özgen, C. (2020). Takım sporcularının mobbing algılama düzeylerinin farklı değişkenler bağlamında incelenmesi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 217-228.
• Salman, M. N. ve Yalçındağ, S. (2017). Sporda mobbing uygulamaları ve sporcuların mobbing algılama düzeylerinin tespiti. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2479-2490.
• Şahin, H.N. ve Durak A. (1995). Stresle başa çıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Derneği, 10(34), 56-73.
• Şahin, N. (2006). Duygusal taciz (mobbing) ve organizasyonel sonuçlar üzerindeki etkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tanhan, F. ve Çam, Z. (2011). Öğretmenlere yönelik yıldırma ölçeğinin geçerlik ve güvenirliğinin yeniden belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 80–97.
• Tekin, D. (2016). Psikolojik şiddet üzerine yazılan yüksek lisans tezlerine yönelik bir inceleme. İş ve İnsan Dergisi, 3(1), 31-41.
• Tetik, S. (2010). Mobbing kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(1), 81-89.
• Tınaz, P. (2011). İşyerinde psikolojik taciz. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Tutar, H. (2004). İşyerinde psikolojik şiddet sarmalı: nedenleri ve sonuçları. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 101-128.
• UNESCO (2020). COVID-19: a global crisis for teaching and learning. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000373233.
• Usta, F. N. ve İrge, N. T. (2020). Mobbingin örgütsel adalet algısı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: bir emlak konut şirketi örneği. R&S- Research Studies Anatolia Journal, 3(3), 237-249.
• Üstün, E. ve Pulur, A. (2016). Spor eğitimi veren yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim elemanlarının mobbing algı düzeyleri. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 1-10.
• Vural, İ., Tuna, Y., Birsen, Ö., Erzurum, F., Küçük, M. ve Çolak, F. Ü. (2012). İletişim. Ankara: Pegem Akademi.
• Westhues, K. (2002). The mobbings at medaille college, The Initial Paper 31-52. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, S. M. (2013). Spor ve fiziksel etkinlik işletmelerinde iş yaşam kalitesinin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi. Ege Akademik Bakış, 13(3), 317-324.
• Yıldız, S.M. (2015). The Relationship between bullying and burnout: An empirical investigation of Turkish professional football players. Sport, Business and Management: An International Journal, 5(1), 6-20.
• Yıldız, S.M. (2016). İşyerinde mobbing davranışlarının spor ve fiziksel etkinlik işletmeleri çalışanlarının örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 165-180.
• Yıldız, S. M., Yıldız, B. S. ve Kepoğlu, A. (2018). Mobbing davranışlarının amatör futbolcuların tükenmişliğine etkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(2), 231-246.
• Yılmaz, K. (2006). Güven ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 69-80.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2013). Örgütsel iklim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-11.
• Yiğit, B. (2018). Türkiye’de mobbing üzerine yazılmış doktora tezlerinin içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmesi. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 4(2), 26-31.
• Yorulmaz, M. (2019). Türkiye'de mobbing konusunda yapılan tez çalışmaları: meta analizi. Journal of International Social Research, 12(62), 1636-1644.