Sovyet Türkmenistan’ında Eğitimin Genel Durumu (1930-1940)

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 68 - 82, 07.03.2019

Ercan Çelebi

Öz

Çarlık Rusya’sının yıkılmasından sonra Bolşevikler çok milletli, çok dilli ve çok dinli bir görünüm sergileyen Sovyetler İttifakı içerisinde yer alan uluslara ilk aşamada “saygılı” davranmışlar, fakat çok geçmeden ulusal politikalarını“Sovyetleştirme” siyaseti üzerine inşa etmişlerdir. Bu durum sosyal hayatta kendisini bir “Sovyet halkı oluşturmak” şeklinde göstermiştir. Birlik içerisindeki söz konusu farklılıkların ortadan kaldırılarak “tek tip Sovyet insanı modeli” oluşturmak ana hedef haline getirilmiştir. Bu politikanın alt yapısını oluşturmak için gayri Rus halkların eğitim sistemine el atılmış; yerli mektepler kapatılarak, tek tip Sovyet mektepleri kurulmuş ve eğitim sistemi merkezileştirilmiştir. Eğitimin üst yönetimlerine Ruslar yerleştirilmiş ve eğitim, Rus diline dayandırılmıştır. Sovyet Eğitim Sistemi’nde 1933 yılına kadar her mektep, her muallim kendi tecrübesini uygulamış, dünyada ortaya konulan öğretim metotlarının tamamı, yarı okur-yazar Sovyet muallimleri tarafından tatbik edilmiştir. 1935 yılında Stalin ve Molotof’un imzasıyla çıkarılan bir emirnâme ile eğitimde görülen bu plânsızlık ortadan kaldırılmaya ve mekteplerde temin edilemeyen nizâm, talim ve terbiyenin gerçekleştirilmesine çalışılmıştır. Bu çalışmada Sovyet Türkmenistan’ında 1930-1940 yılları arasındaki eğitimin genel durumu ele alınmış ve Sovyet eğitim sisteminin Türkmenistan’daki uygulamalarına yer verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Türkmenistan, Sovyet Eğitim Sistemi, Sovyet Rusya, Mektep

General Situation Of Educatıon In Soviet Turkmenistan (1930-1940)

Öz

After the collapse of Tsarist Russia, the Bolsheviks
respected nations in the Soviet Union, which were multinational, multilingual
and multi-religious. But they soon built their national policies on a policy of
Sovietization in all areas. This manifested itself in the social life as the
creation of a new Soviet people. In order to establish the infrastructure of
this policy, the education system of the non-Russian peoples was taken up; by
closing local schools, one type of Soviet schools were established and the
education system was centralized. The Russians were placed at the top of the
training and the training was based on the Russian language. In this study, the
general situation of education in Soviet Turkmenistan was discussed and the
practices of the system of Soviet education in Turkmenistan were covered.

Anahtar Kelimeler

Turkmenistan, Soviet Education System, Soviet Russia

Kaynakça

• Kaynakçaİnceleme-Araştırma EserlerBAL İdris (2002). “Sovyetlerin Ulusları Kontrol Yöntemleri: Türk Kökenli Veya Müslüman Uluslara Özel Referanslar”. Türkler, Cilt. 18.ÇELEBİ Ercan (2018). Türkistan Millî Mücadelesi (Yaş Türkistan Dergisine Göre). İstanbul: Hiperlink Yayınları.ÇELEBİ Ercan (2002). “Gayr-i Rus Halkların Devlet İdarelerine İştiraki Ve Yerlileştirme Meselesi”. Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 41. DEVLET Nadir (1985). Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihleri (1905-1917). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. HENZE Paul B. (1988). “Ulusal İç Muhalefetin Görünümü Ve Yarattığı Sorunlar”, Stratejik Açıdan Sovyet Müslümanları Ve Diğer Azınlıklar, (Edit. S. Enders Wimbush-Çev. Y. Tekin Kurat), Ankara: Yeni Forum Yayınları. SARAY Mehmet (1993a). Türkmen Tarihi. İstanbul: Nesil Yayıncılık.SARAY Mehmet (1993b). Özbek Türkleri Tarihi. İstanbul: Nesil Yayıncılık.TEKİNER Süleyman (1966). “Türkistan Cedidizmi Komünist Propagandasının Dikkat Merkezinde”. Dergi, Sayı: 45.VORONİTSİN S. (1964). “Sovyet Türkistan’ında Okul ve Bilim”. Dergi, Sayı: 55. Süreli YayınlarYaş Türkistan DergisiAbdulvahab (Eylül 1937). “Maarif Cebhesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 94. Abdulvahab (Ekim 1938a). “Maarif Cephesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 107. Abdulvahab (Kasım 1938b). “Maarif Cephesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 108. Abdulvahab (Mayıs 1939). “Maarif Cebhesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 114.Abdulvahab (Haziran 1938c). “Türkistan’da 1937/1938’inçi Oku Yılı Kanday Ötkezile Yatır?”. Yaş Türkistan, Sayı: 103.“Ders Kuralsız Sovyet Mektebi” (Mart 1937). Yaş Türkistan, Sayı: 88.İsen Tursun (Nisan 1934). “Bolşeviklernin Türkistan’da Medeniyet Sahasındagi Yutuklarından”. Yaş Türkistan, Sayı: 53.“Maarif Cebhesinde” (Ocak 1932). Yaş Türkistan, Sayı: 26.“Ruslaştırma Siyaseti Küçeymekte” (Ocak 1935). Yaş Türkistan, Sayı: 74.“Şu Yıl Salınacak Mektep Binaları” (Nisan 1936). Yaş Türkistan, Sayı: 77.T. (Şubat 1936). “Maarif Cebhesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 75.Taşbalta (Ekim 1935). “Maarif Cebhesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 71.Taşbalta (Haziran 1938). “Maarif Cebhesinde”. Yaş Türkistan, Sayı: 103.Tahir (Aralık 1934). “Türkistan’da Birinçi Biş Yıllık Yekünü”. Yaş Türkistan, Sayı: 61.Timuroğlu (Ocak 1930). “Türkistan’da Mekteb Meselesi”. Yaş Türkistan, Sayı: 2.Timuroğlu (Kasım 1932). “Türkistan’da Sovyet Maarifinin Kemiyet ve Keyfiyeti”. Yaş Türkistan, Sayı: 36. Timuroğlu (Temmuz 1933). “Türkistan'da Maarif İşlerinin Barışı”. Yaş Türkistan, Sayı: 44, “Türkistan’a Dair Bazı Rakamlar” (Ocak 1938). Yaş Türkistan, Sayı: 98.“Türkistan Haberleri” (Ocak 1933). Yaş Türkistan, Sayı: 38. “Türkistan Haberleri: Maarif Cebhesinde” (Ağustos 1934). Yaş Türkistan, Sayı: 57. “Türkistan Haberleri: Maarif İşleri” (Ağustos 1935). Yaş Türkistan, Sayı: 69.“Türkistan Haberleri: Türkistan'da Maarif Cephesinde” (Mayıs 1936). Yaş Türkistan, Sayı: 78.“Türkistan Haberleri: Muallimler Bilimi Teftiş Neticesi”, Yaş Türkistan, Sayı: 86, Ocak 1937. “Türkmenistan Maarif İşçileri Kurultayı”, Yaş Türkistan, Sayı: 11, Ekim 1930.“Türkistan Mekteplerinde”, Yaş Türkistan, Sayı: 98, Ocak 1938.“Türkistanga Tiğişli Bazı Rakamlar”, Yaş Türkistan, Sayı: 112, Mart 1939.“Türkmen 1. Yıllık Mektebinin İlk mezunları”, Yaş Türkistan, Sayı: 116-117, Temmuz-Ağustos 1939.Y., “Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri İttifakı (XII. 1922–30.1937)”, Yaş Türkistan, Sayı: 99, Şubat 1938.Yaş Türkistanlı, “Gaspıralı İsmail Bik”, Yaş Türkistan, Sayı: 57, Temmuz 1934.Yaş Türkistanlı, “Sovyet Mektepleri ve Türkistan Yaşları”, Yaş Türkistan, Sayı: 25, Aralık 1931.“Yeni Mekteb Binası Faidelenile Almaydır”, Yaş Türkistan, Sayı: 73, Aralık 1935.“1920 nçi Yıl Sintabr Aynın Başında Buhara Cumhuriyetinin Tüzülüşi Münasebetiyle”, Yaş Türkistan, Sayı: 22, Eylül 1931.