Heikki Paasonen ve Çuvaşça Masal Derlemeleri

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 231 - 336, 28.02.2020

Beytullah Kocabaş

Öz

Genel olarak esmer, orta boylu, yuvarlak kafalı, saçları, sakalları ve gözleri siyah olan Çuvaşlar ticaret, zanaat ve ziraat konusunda oldukça ustalaşmışlardır. Özellikle ormanlarla kaplı olan ülkelerinde ağaç sanayi gelişmiş, bunun yanında tarım ve hayvancılık ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Savaştan hoşlanmayan bir yapıları vardır. İsimlerinin de bu sebeple Tatarca’da “yavaş, sessiz, alçak gönüllü, barışsever” anlamına gelen Çıvaş (Cevaş) kelimesinden geldiği düşünülebilir (Yüce, 1994: 207; Gülensoy, 2000: 27). Kendilerine Çavaş, ülke topraklarına ise Çavaşyen “Çuvaş ülkesi” adını veren Çuvaşlar’ın etnik oluşumlarını üç dönem hâlinde açıklanmaktadır. Çuvaşlar Türk-Tatar kimliğinden uzaklaşmak düşüncesiyle Ruslarla iyi ilişkiler içerisinde olmuşlar. Bu durum XVIII. yüzyıldan itibaren değişmiştir. Ruslar diğer Türk topluluklarına uyguladığı gibi Çuvaşlar’ı da zorla Hristiyanlaştırma politikasını uygulamıştır. Çuvaşlar, Yukarı Çuvaşlar ve Aşağı Çuvaşlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar. Viryal da denen Yukarı Çuvaşlar, Çuvaşistan’ın kuzeybatı bölgesinde yer alan Kozmodem’yansk, Çeboksarı, Yadrin, Kurmış ve Tsivil’sk topraklarında Fin kavimleri ile bir arada yaşayanların bölgesidir. Anatri de Aşağı Çuvaşlar ise ülkenin güney bölgesinde yer alan Tsivil’sk bölgesinin güneyinden başlayarak Tetyuşi bölgesinden Ulyanovsk iline kadar olan bölgelerde yer alır (Yüce, 1994: 208; Özkan, 2014: 217-218). Çuvaşistan önceki dönemlerde Kazan ve Ulyanovsk eyaletlerine bağlı iken, 1920 yılında Sovyet Birliği içerisinde Çuvaş Muhtar Bölgesi, 1925 yılında ise Rusya Federasyonu’na bağlı Çuvaş Muhtar Cumhuriyeti hâline getirilmiştir. 24 Ekim 1990 yılında egemenliklerini ilan etmiş olmalarına rağmen Rus egemenliği altında olmaktan kurtulamamışlardır. İlk başkanlık seçimleri 1993 yılında yapılmıştır. Çuvaşların ataları olarak kabul edilen İdil Bulgar Devleti Müslümanlığı kabul eden ilk Türk Devleti olmasına rağmen Çuvaş halkının büyük bir çoğunluğu Ortodoks Hristiyan’dır. Çuvaşistan’da az sayıda Müslüman nüfusu da vardır (Ersoy, 2007: 1287-1288).

Anahtar Kelimeler

Çuvaş Türkçesi, Çuvaş Masalları, Heikki Paasonen

Heikki Paasonen ve Çuvaşça Masal Derlemeleri

Öz

Genel olarak esmer, orta boylu, yuvarlak kafalı, saçları, sakalları ve gözleri siyah olan Çuvaşlar ticaret, zanaat ve ziraat konusunda oldukça ustalaşmışlardır. Özellikle ormanlarla kaplı olan ülkelerinde ağaç sanayi gelişmiş, bunun yanında tarım ve hayvancılık ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Savaştan hoşlanmayan bir yapıları vardır. İsimlerinin de bu sebeple Tatarca’da “yavaş, sessiz, alçak gönüllü, barışsever” anlamına gelen Çıvaş (Cevaş) kelimesinden geldiği düşünülebilir (Yüce, 1994: 207; Gülensoy, 2000: 27). Kendilerine Çavaş, ülke topraklarına ise Çavaşyen “Çuvaş ülkesi” adını veren Çuvaşlar’ın etnik oluşumlarını üç dönem hâlinde açıklanmaktadır. Çuvaşistan önceki dönemlerde Kazan ve Ulyanovsk eyaletlerine bağlı iken, 1920 yılında Sovyet Birliği içerisinde Çuvaş Muhtar Bölgesi, 1925 yılında ise Rusya Federasyonu’na bağlı Çuvaş Muhtar Cumhuriyeti hâline getirilmiştir. 24 Ekim 1990 yılında egemenliklerini ilan etmiş olmalarına rağmen Rus egemenliği altında olmaktan kurtulamamışlardır. İlk başkanlık seçimleri 1993 yılında yapılmıştır. Çuvaşların ataları olarak kabul edilen İdil Bulgar Devleti Müslümanlığı kabul eden ilk Türk Devleti olmasına rağmen Çuvaş halkının büyük bir çoğunluğu Ortodoks Hristiyan’dır. Çuvaşistan’da az sayıda Müslüman nüfusu da vardır (Ersoy, 2007: 1287-1288).

Anahtar Kelimeler

Çuvaş Türkçesi, Çuvaş Masalları, Heikki Paasonen

Kaynakça

• Referans 1: ERSOY, Feyzi (2007). “Çuvaş Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet Bican Ercilasun), ss. 1285-1340, Akçağ Yayınları, Ankara. Referans 2: GÜLENSOY, Tuncer (2000). Türkçe El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara. Referans 3: ÖZKAN, Nevzat (2014). Türk Dilinin Yurtları, Akçağ Yayınları, Ankara. Referans 4: YÜCE, Nuri (1994). “Coğrafya, Tarih, Halk Bilgisi, Dil ve Edebiyat Bakımından Çuvaşlar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, ss. 205-229.