Uygur Dil Biliminin Kazakistan’da Ortaya Çıkışı ve Gelişimi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 8, 295 - 304, 31.08.2022

Çevirmen: Hayrettin Sağdıç

Öz

Kazakistan’daki Uygur dil bilimi, Çarlık Rusya’sı ve Sovyet Türkologlarının çalışmaları temelinde ortaya çıkıp şekillenmiştir. Kazakistan, geçtiğimiz yüzyılın ortalarında Uygur dil bilimi çalışmalarının merkezi hâline gelmiştir. Kazakistan’da İlimler Akademisinin kurulmasıyla birlikte Akademi bünyesinde “Uygur-Dungan Kültürü” ana bilim dalı açılmış ve daha sonra “Uygur Dil Bilimi” adıyla Dil Bilimi Enstitüsüne bağlı bir bölüme dönüştürülmüştür. Kazakistan’da Uygur Dil Bilimi’nin oluşumu ve gelişiminde, bu bölümün önde gelen bilim adamları G. Sadvakasov, Ä. Kaydar ve T. Talipov büyük rol oynamıştır. Uygur Dil Bilimi, adı geçen âlimlerin durmak bilmeyen çalışmaları sayesinde ülkedeki Uyguroloji çalışmalarının başta gelen kolu kabul edilegelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uygur Dil Bilimi, Kazakistan, Uyguroloji Bölümü, K. Sadvakasov

Kaynakça

• Arziyev, R. (1996). Kutadgu Bilik ve Uning Leksika-Stilistikiliq Alahidilikliri, Almuta.
• Arziyev, R. (2006). Uyğur Tili, Hazirqi Zaman Uyğur Tili, Almuta.
• Avakova, R. (1991). Semantiko-Morfologiçeskaya Harakteristika Glagol’nıh Frazeologizmov Sovremennogo Uygurskogo Yazıka, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Alma-Ata.
• Ayupov, Ş. (1998). Uyğır Kolönerіnіng Leksikası (Zergerlіk, Yetіkşіlіk Jäne Temіrşіlіk Atauları Negіzіnde), Filol. Ğılımd. Kand. Dis. Avtoreferatı, Almatı.
• Bahamova, A. (2004) Uygurskiye Prozvişça i ih Etnolingvistiçeskaya Harakteristika, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Almatı.
• Baratov, Ş. (1975). Uyğur Tilining Käspiy Leksikisi, Almuta.
• Bavdinov, R. (2006) Lingvokul'turologiçeskoye Pole “Zemlya-Zemledeliye” v Drevneuygurskom i Sovremennom Uygurskom Yazıke, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Almatı.
• Borovkov, A. (1935). Uçebnik Uygurskogo Yazıka, Leningrad.
• Hevullayeva, Z. (1997) Uyğur Tili Sinonimlirining Luğiti, Almuta.
• İslamova, Z. (2000). Uyğur Tilining Aşpäzlik Leksikisi, Almuta.
• Jamaldinov, O. (1993). Uyğur Tili Frazeologiyasining İzahliq Luğiti, Almuta.
• Kasımova, D. (1995). Funktsionirovaniye Uygurskogo Yazıka i Formı ego Suşçestvovaniya, Sotsio-lingvistiçeskoye İssledovaniye Rayonov Kompaktnogo Projivaniya Uygurov v Kazahstane, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1966). Çastitsı Kak Stilistiçeskoye Sredstvo Vırajeniya Ekspressivno-Emotsional’nıh Ottenkov Reçi v Uygurskom Literaturnom Yazıke, Razvitiye Stilistiçeskih Sistem Literaturnıh Yazıkov Narodov SSSR, Aşhabad.
• Kaydarov, A. (1972). Etnolingvistiçeskiye Ob'yasneniya Prozvişç u Uygurov, Tez. Dokl. na 11 Kongresse Onomastov, Comite National Bulgare des Sciences Onomastigues: 11-e Congress Internatsional des Sciences Onomastigues, Sjfia, 28 Juin – 4 Juillet, Rezumes des Communications, Sofia.
• Kaydarov, A. (1998). K Probleme Uygursko-Mongol’skih Yazıkovıh Kontaktov, İssledovaniya po Uygurskomu Yazıku, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1973). Nekotorıye Aspektı Vzaimodeystviya Uygurskogo Yazıka s Kazahskim, Mestnıye Osobennosti v Kazahskom Yazıke, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1994). Materialı Bibliografii Uçënıh Kazahstana, Almatı.
• Kaydarov, A. (1970). O Frazeologiçeskih Variyantah v Uygurskom Yazıke, Sov. Tyurkologiya, №2.
• Kaydarov, A. (1958). Parnıye Slova v Sovremennom Uygurskom Yazıke, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1969). Razvitiye Sovremennogo Uygurskogo Literaturnogo Yazıka, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1970). Uygursko-Mongol’skiye Yazıkovıye Svyazi v Oblasti Fonetiki, İssledovaniya po Uygurskomu Yazıku, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1965). Uygurskiy Literaturnıy Yazık i Voprosı Razrabotki Nauçnıh Printsipov Terminotvorçestva, İssledovaniya po Uygurskomu Yazıku, Alma-Ata.
• Kaydarov, A. (1961). Uygurskiye İmena, Uygursko-Russkiy Slovar’, Alma-Ata.
• Kurvanbakiyeva, A. (2009). Mezurativnıye Frazeologiçeskiye Edinitsı v Russkom i Uygurskom Yazıkah, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Almatı.
• Malov, S.E. (1951). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti, Tekstı i İssledovaniya, Moskva-Leningrad.
• Malov, S.E. (1956). Uygurskiy Yazık, Hamiyskoye Nareçiye: Tekstı, Per., Slov., Frunze.
• Malov, S.E. (1961). Uygurskiye Nareçiya Sin’tszyana, Tekstı, Per., Slov., Moskva.
• Malov, S.E. (1957). Yazık Jëltıh Uygurov, Slov. i Grammatika, Alma-Ata.
• Malov, S.E. (1967). Yazık Jëltıh Uygurov, Tekstı i Per., Moskvo.
• Masimova, H. (1998). İsmetulla Möjizidіng «Tevarih-i Musiqiyun» Traktatınıng Fonetikalıq Jäne Leksika-Grammatikalıq Erekşelіkterі. Filol. Gılımd. Kand. Dis. Avtoreferatı, Almatı.
• Mahpirov, V. (1990). Drevnetyurkskaya Onomastika, Almatı.
• Mahpirov, V. (1997). İmena Dalekih Predkov, Almatı.
• Nadjip, E.N. (1960). Sovremennıy Uygurskiy Yazık, Moskva.
• Nasilov, V.M. (1963). Drevneuygurskiy Yazık, Moskva.
• Nasilov, D.M. (1940). Grammatika Uygurskogo Yazıka, Moskva.
• Nasilov, D.M. (1972). V.V. Radlov i İzuçeniye Drevneuygurskih Pamyatnikov, Tyurkologiçeskiy Sbornik, Moskva.
• Nazarova, G. (1992). Nazvaniya Lekarstvennıh Rasteniy v Sovremennom Uygurskom Yazıke, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Alma-Ata.
• Sadvakasov, G.S. (1970). Yazık Uygurov Ferganskoy Dolinı, Kn.1, Alma-Ata.
• Sadvakasov, G.S. (1976). Yazık Uygurov Ferganskoy Dolinı, Kn.2, Alma-Ata.
• Sedvaqasov, Ğ.- İliyev, E. (1961). Uyğur Tilining İmla Luğiti, Almuta.
• Sedvaqasov, Ğ.- İliyev, E.- Hevullayeva, Z. (2012). Uyğur Tilining İmla Luğiti, Almuta.
• Semyatova, G. (1988). Formirovaniya Filologiçeskih Terminov v Sovremennom Uygurskom Yazıke, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Alma-Ata.
• Stroy Uygurskogo Yazıka, (1989). Alma-Ata.
• Talipov, T. (1987). Fonetika Uygurskogo Yazıka, Oçerki İstoriçeskogo Razvitiya, Alma-Ata.
• Talipov, T. (1968). Glasnıye Zvuki Uygurskogo i Kazahskogo Yazıkov, Alma-Ata.
• Talipov, T. (1983). K Voprosu o Tendentsii Sonorizatsii Anlauta v İstorii Tyurkskih Yazıkov, Aktual’nıye Problemı Sovetskogo Uygurovedeniya, Alma-Ata.
• Talipov, T. (1990). O Genezise Slovoobrazovatelnogo Affiksa /–maç,-maça/ v Tyurkskih Yazıkah, Problemı Etimologii Tyurkskih Yazıkov, Alma-Ata.
• Talipov, T. (1972). Razvitiye Fonetiçeskoy Strukturı Uygurskogo Yazıka, Alma-Ata.
• Talipov, T. (1986). Strukturno-Fonetiçeskaya Modifikatsiya Drevnetyurkskogo Affiksa /-ığ/ v İstorii Tyurkskih Yazıkov, Fonetika Yazıkov Sibiri i Soprdel’nıh Regionov, Novosibirsk.
• Talipov, T. (1984). Uyğur Tili Fonetikisi, Almuta.
• Turdieva, D. (2010). Gendernıye Otnoşeniya vo Frazeologiçeskih Sistemah Frantsuzskogo i Uygurskogo Yazıkov, Avtoref. Dis. Kand. Filol. Nauk, Almatı.
• Uyğur Tili. (1963). Hazirqi Zaman Uyğur Tili, 1. Qisim: Fonetika ve Leksikologiya, Almuta.
• Uyğur Tili. (1966) Hazirqi Zaman Uyğur Tili, 2. Qisim: Morfologiya ve Sintaksis, Almuta.
• Yunusova, M. (1998). Uyğır Ädebiy Tіlіnіng Orfoepiyası, Filol. Ğılımd. Kand. Dis. Avtoreferatı, Almatı.