Şor Lehçelerinde Odaksıl İntraterminallik Zaman Kipi Biçimlerinin Yenilenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 8, 305 - 315, 31.08.2022

Çevirmen: Hicret Daşdemir

Öz

Türk dilleri, odaksıl ve odaksıl olmayan zaman kipi biçimlerinin karşıtlığına durmaksızın canlılık kazandırmıştır. Bu makale, Şor intraterminallik zaman kipi biçimleri ile ilgilidir (olayı sınırları içerisinde tasarlama olarak açıklanır). İleride de belirtilmek üzere, edebi Şor dili odaksıl ve odaksıl olmayan intraterminallik biçimlerinin karşıtlığını kaybetmiştir. Şor lehçelerinde bu karşıtlık, belirli eylemsel (Aktionsart) biçimlerin dilbilgiselleştirilmesi sayesinde restore edilmiştir. Edebi Şor söz konusu olduğunda, varoluşsal yardımcı fiiller ile dönüştürücü olmayan eylem formları (-p odur/tur/cör) ve şimdiki zaman belirteci -(p)ca odaksıl intraterminal duruma gelirler, ancak yoğun olmayan/yoğun olan eylemin eylemsel anlamını hala sürdürürler. Bu komplekslerin birinin yeni bir odaksıl intraterminallik biçimde birleşip birleşmeyeceği kesin değildir.

Anahtar Kelimeler

Şor, görünüş, Şimdiki zaman

Kaynakça

• Babuskin, G. F. & Donidze, G. I. 1966. Sorskij jazyk. In: Baskakov, N. A. et al. (eds.) Jazyki narodov SSSR. Tjurkskie jazyki. Moskva: Nauka. 467-482.
• Ğispijakov, E. F. 1992. Ucebnik sorskogo jazyka. Kemerovo: Kemerovskoe knižnoe izdatel’stvo.
• Corie, Bemard 1976. Aspect. New York: Cambridge University Press.
• Dyrenkova, N. P. 1941. Grammatika sorskogo jazyka. Moskva & Leningrad: izdatel’stvo Akademii nauk SSSR.
• Johanson, Lars 1971. Aspekt im Türkischen. Vorstudien zu einer Beschreibung des türkei- türkischen Aspektsystems. (Studia Turcica Upsaliensia 1.) Uppsala: Almqvist & Wiksell.
• Johanson, Lars 1990. Studien zur türkeitürkischen Grammatik. In: Hazai, György (ed.) Hand- buch der türkischen Sprachwissenscha.fi 1. Budapest: Akademiai Kiadö. 146-301.
• Johanson, Lars 1993. Zur Entstehung historiseher Prâterita im Türkischen. In: Türk Dilleri Araştırmaları 3, 119-127.
• Johanson, Lars 1994. Türkeitürkische Aspektopempora. In: Thieroff, R. & Ballweg, I. (eds.) Tense systems in European languages. Tübingen: Niemeyer. 247-266.
• Johanson, Lars 1996. Altaische Postterminalia. Açta Orientalia Hungarica 49, 257-276.
• Johanson, Lars 1998a. The strueture of Turkic. In: Johanson, Lars & Csato, Eva Â. The Turkic languages. London, New York: Routledge. 30-66.
• Johanson, Lars 1998b. The history of Turkic. In: Johanson, Lars & Csato, Eva Â. The Turkic languages. London, New York: Routledge. 81-125.
• Kurpesko, N. N. & Sirobokova, N. N. 1991. Biverbal’nye konstrukcii s glagolami bytija v sorskom jazyke. Kemerovo: Kemerovskoe knižnoe izdatel’stvo.
• Nevskaja, Irina (forthcoming). Prospective and avertive in Turkic languages. To be published in: Proceedings of the 13th International Conference on Turkic Linguistics, Uppsala, Sweden.
• Nevskaya, Irina 2005. The typology of the prospective in Turkic languages. In: Sprachtypolo- gie und Universalienforschung. (Language Typology and Universals 58.) 111-123.
• Salamaj, O. A. 2008. Aspektual’nye xarakteristiki sorskogo vremeni na -ğan s ucetom se- mantiki glagol’noj slovoformy. In: Istoriko-kuTturnoe vzaimodejstvie narodov Sibiri. Novokuzneck: izdatel’stvo Kuzbasskoj gosudarstvennoj pedagogiceskoj akademii.
• Tenisev, E. R. (ed.) 2002. Sravnitel’no-istoriceskaja grammatika tjurkskix jazykov. Re- gional’nye rekonstrukcii. Moskva: Nauka.