Yaşlılarda Yalnızlık ve Ölüm Korkusunun Yaşam Kalitesiyle İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 601 - 606, 21.06.2023

Fatmanur Yanartaş , Nimet Ateş , Türkinaz Aşti

Öz

Günümüzde yaşam süresinin uzaması beraberinde kronik hastalıkları da meydana getirmektedir. Yaşlı bireylerin de bu durumdan kaynaklı sosyal etkileşiminde azalma ve ölüme yaklaşma duygusunda artış görülmektedir. Yaşlı bireylerin sosyal uyumlarında ölüme yaklaşma düşüncesi ve yalnızlık duygusu önemli bir rol oynamaktadır. Yaşlı insan, kendini ölüme daha yakın hissetmektedir. Gücü azalan, fizyolojik olarak yıpranmış bir bedenin beraberinde meydana gelen sorunları yaşayan, üretkenliği ve verimliliği düşmüş, ölümün daha da yakınlaştığını hisseden bir yaşlı, kendini son derce yetersiz hisseder. Bu duygular içindeki yaşlı bireylerin kendilerini yalnız ve çaresiz hissetmelerinin önüne geçilmelidir. Bu durumdaki yaşlı bireylerin sayısının gitgide arttığı bilindiğine göre yaşlı bireylerin yaşam kalitesinin yalnızlık ve ölüm korkusuyla ilişkisine daha çok önem verilmeli ve daha fazla araştırmaya konu olmalıdır. Bu makalede yaşlılarda yalnızlık ve ölüm korkusunun yaşam kalitesiyle ilişkisini incelemiş çalışmaların sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, yalnızlık, ölüm korkusu, yaşam kalitesi

Teşekkür

Sayın Editör Prof. Dr. Derya Özer Kaya; İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi olarak hemşirelik alanında yapılan bilimsel makale ve araştırmaları desteklediğiniz için teşekkürlerimi sunarım. Geriatri disipliniyle ilgilenen bir hemşire olarak alana katkı sağlamak için hazırladığımız derleme makalemizi değerlendireceğinizi umarak teşekkür eder, geri dönüşlerinizi beklerim. Saygılarımla.

The Relationship of Loneliness and Fear of Death in the Elderly and Quality of Life

Öz

Nowadays, the prolongation of life expectancy also leads to chronic diseases. In elderly individuals, there is a decrease in social interaction caused by this condition and an increase in the feeling of approaching death. The thought of approaching death and the feeling of loneliness play an important role in the social harmony of elderly people. An old person feels closer to death. An elderly person who experiences problems that occur with a declining strength, a physiologically worn-out body, whose productivity and efficiency have decreased, who feels that death is getting closer, feels inadequate to the last degree. It is necessary to prevent elderly people with these feelings from feeling lonely and helpless. Since it is known that the number of elderly people with this condition is increasing more and more, the relationship of the quality of life of elderly people with loneliness and fear of death should be given more importance and should be the subject of more research. In this article, it is aimed to evaluate the results of studies that have examined the relationship of loneliness and fear of death to quality of life in the elderly.

Anahtar Kelimeler

Elderly, loneliness, fear of deaht, quality of life

Kaynakça

• İlhan N, Arpacı S, Havaoğlu D, Kalyoncuoğlu H, Sarı P. Huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Clin Exp Health Sci. 2016; 6(2): 56-65.
• Aydın S, Karaoğlu L. Gaziantep il merkezinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesi düzeyi ve etkileyen faktörler. Türk Geriatri Dergisi, 2012; 15(4): 424- 433.
• T.C. Aile Ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli Ve YaşIı Hizmetleri Genel Müdürlüğü [Internet]. T.C. Aile Ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. İstanbul; 2023 [alıntı 2023 Şubat 7]. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/89041/yasli_nufus_istatistik_bulteni.pdf
• Kalaycı I, Özkul M. Geleneksel kalabilsem modern olabilsem: modernleşme sürecinde yaşlılık deneyimleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi. 2017;8(18): 90- 110.
• Salomon JA, Wang H, Freeman MK, et al. Healthy life expectancy for 187 countries, 1990–2010: A systematic analysis for the Global Burden Disease Study 2010. The Lancet. 2012;380(9859):2144-62.
• Kalınkara V, Kalaycı I. Yaşlıya evde bakım hizmeti veren bireylerde yaşam doyumu, bakım yükü ve tükenmişlik. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2017;10(2):19-39.
• Üstüner Top F, Saraç A, Yaşar G. Huzurevinde yaşayan bireylerde depresyon düzeyi, ölüm kaygısı ve günlük yaşam işlevlerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri. 2010;13, 14-22.
• Erol S, Sezer A, Şişman FN,Öztürk S. Yaşlılarda yalnızlık algısı ve yaşam doyumu. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;5(3): 60- 69.
• Çam C, Atay E, Işıklı B. Yaşlılarda yalnızlık ve yaşam kalitesi. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2018;3(2): 50-67.
• Şimşek N, Küçük Öztürk G, Yüceler Kaçmaz H. Yaşlılık ve yalnızlık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2018;11(58): 496-499.
• Çevik Akyıl R, Adıbelli D, Erdem N, Kırağ N, Aktaş B, Karadakovan A. Huzurevinde ve evde kalan yaşlılarda yalnızlık ve algılanan sosyal destek ile mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;21(1): 33-41.
• Parlar Kılıç S, Karadağ G, Koçak HS, Korhan EA. Evde yaşayan yaşlıların yalnızlık ve depresyon düzeyleri ile yaşlılık algılarının incelenmesi. TurkJGeriatri. 2014;17(1): 70-76.
• Kalınkara V, Sarı İ. Yaşlılarda sosyal ağ kullanımı ve yalnızlık ilişkisinin belirlenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. (2019);12(1): 8-19.
• Kapıkıran Ş. Yaşlılarda yalnızlık ile yaşam doyumu arasındaki ilişki: Sosyal desteğin aracılık rolünün sınanması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2016;9, 13-25.
• Duvan EK, Davran MK. Kırsal alanda yaşayan yaşlıların yaşlılık algıları: Osmaniye İli Kadirli İlçesi Örneği. MAS J Applied Sci. 2022;7(3): 710-721.
• Başterzi AD, Ertekin Yazıcı A. Yaşamın son yılları. Türkiye Klinikleri IntMed Sci. 2005;1(27): 50-53.
• Patterson AC, Veenstra G. Loneliness and risk of mortality: A longitudinal investigation in Alameda County, California. Social Sci& Med. 2010;71(1):181-6.
• Tobo-Medina N, Canaval-Erazo GE. Las emociones y el estrés en personas con enfermedad coronaria. Aquichan. 2010;10(1):19-33.
• Petitte T, Mallow J, Barnes E, Petrone A, Barr T, Theeke L. A systematic review of loneliness and common chronic physical conditions in adults. Open PsycholJ. 2015;8(Suppl 2):113.
• Zaccaria D, Cavalli S, Masotti B,Gomes Da Rocha C, von Gunten A. Social Isolation and Loneliness among Near-Centenarians and Centenarians: Results from the Fordham Centenarian Study. Int J Environ Res Public Health, 2022;19(10): 5940.
• Allida S, Cox KL, Hsieh CF, Lang H, House A, Hackett ML. Pharmacological, psychological and non‐invasive brain stimulation interventions for preventing depression after stroke. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2020;(5).
• Luanaigh CÓ, Lawlor BA. Loneliness and the health of older people. Int J Geriatric Psychiatry. 2008;23(12):1213-21.
• Polikandrioti M. Perceived Social Isolation in Heart Failure. J Innovations Cardiac Rhythm Manage, 2022;13(6): 5041.
• Jongenelis K, Pot A, Eisses A,Beekman AT, Kluiter H, Ribbe MW. Prevalence and risk indicators of depression in elderly nursing home patients: the AGED study. J AffectDisorder. 2004;83(2):135-42.
• Holt-Lunstad J, Smith TB, Baker M, Harris T, Stephenson D. Loneliness and social isolation as risk factors for mortality: a metaanalytic review. Pers Psychol Sci. 2015;10(2):227-37.
• Hawkley LC, Cacioppo JT. Loneliness matters: a theoretical and empirical review of consequences and mechanisms. Annals of behavioral medicine. 2010;40(2):218-27.
• Genç Y, Dalkılıç P. Yaşlıların sosyal dışlanma sendromu ve toplumsal beklentileri. Int J Social Sci. 2013;6(4): 461-482.
• Cacioppo JT, Hawkley LC, Thisted RA. Perceived social isolation makes me sad: 5- year cross-lagged analyses of loneliness and depressive symptomatology in the Chicago Health, Aging, and Social Relations Study. Psychology and aging. 2010;25(2):453.
• Cacioppo JT, Hawkley LC, Ernst JM et al. Loneliness within a nomological net: An evolutionary perspective. J Res Person. 2006;40(6):1054-85.
• Wilson RS, Krueger KR, Arnold SE et al. Loneliness and risk of Alzheimer disease. Archives of general psychiatry. 2007;64(2):234-40.
• Gülseren Ş, Koçyiğit H, Bay H, Kültür S, Memiş A, Vural N. Huzurevinde yaşamakta olan bir grup yaşlıda bilişsel işlevler, ruhsal bozukluklar, depresif belirti düzeyi ve yaşam kalitesi. Turk J Geriatri. 2000;3:133-140.
• Zhang J, Peng J, Gao P, et al. Relationship between meaning in life and death anxiety in the elderly: Self-esteem as a mediator. BMC Geriatrics. 2019;19: 308.
• Missler M, Stroebe M, Geurtsen L, Mastenbroek M, Chmoun S, van der Houwen K. Exploring Death Anxiety Among Elderly People: A Literature Review and Empirical İnvestigation. Omega 2012;64(4):357-79.
• Engin E, Uğuryol M, Kaçmaz ED. Yalnızlık kavramı ve sağlıklı yaşam üzerine etkileri: gözden geçirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2016;9(42): 1101-105.
• Karahan FŞ, Hamarta E. Geriatrik olgularda kronik hastalıkların ve polifarmasinin ölüm kaygısı ve anksiyete üzerine etkisi. Aegean J Med Sci. 2019;1: 8-13.
• Özen D. Huzurevinde Yaşayan Yaşlılarda Ölüm Kaygısının Günlük Yaşam Aktivitelerine Etkisi [master’s thesis]. [İstanbul]: Haliç Üniversitesi; 2008. 84p.
• Azeem F, Naz MA. Resilience, death anxiety, and depression among institutionalized and noninstitutionalized elderly. Pakistan J Psychol Res. 2015;30(1): 111-130.
• Öztürk Z, Karakuş G, Tamam L. Yaşlı bireylerde ölüm kaygısı. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2011;12(1): 37-43.
• Tel H, Koç M, Tel Aydın H. Determination of loneliness, life satisfaction and death anxiety in elderly living at home. IBAD J Soc Sci, 2020;1(10): 1-10.
• Örsal Ö, Yenilmez Ç, Çelik N, Işıklı B. Huzurevinde ve evinde yaşayan yaşlılarda ölüm anksiyetesi ve sosyal destek arasındaki ilişki. Turk J Geriatri. 2012;15(3):332-338.
• Keskin G, Dülgerler Ş, Engin E, Bilge A, Özer S, Peker S. Yaşlılarda ölüm anksiyetesi: Günlük yaşama katılımları ile ilişkisi. Turk J Geriatri. 2018;21(3): 383- 393.
• Yüksel EB. Evde bakım yaşlıların yaşam kalitesi ve kaygı düzeyinin incelenmesi: Ankara Büyükşehir Belediyesi örneği [master’s thesis]. [Ankara]: Başkent Üniversitesi, 2022. 117p.
• Kutlu L, Kendikıran G, Pınar ŞEKO. Huzurevinde Yaşayan 65 Yaş Üstü Yaşlılarda Ölüm Kaygısının İncelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2021;(27): 1032-1037.
• Karakuş G, Öztürk Z, Tamam L. Ölüm ve ölüm kaygısı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2012;21(1): 42-79.
• Long PH. On the Quantity and Quality of Life. Med Times. 1960;88:613-9.
• Boylu AA, Paçacıoğlu B. Yaşam kalitesi ve göstergeleri. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi. 2016;8(15): 137-150.
• Farquhar M. Elderly people's definitions of quality of life. Social Sci& Med. 1995;41(10):1439-46.
• World Health Organization (WHO). WHOQOL: Measuring Quality of Life Available. Geneva: World Health Organization; 2012 [cited 2023 February 14].Available from:https://www.who.int/tools/whoqol
• Arslan Ş, Kutsal Y. Geriatride yaşam kalitesinin değerlendirimi. Turk J Geriatri. 1999;2(4):173-8.
• Eser S, Saatli G, Eser E, Baydur H, Fidaner C. Yaşlılar için dünya sağlık örgütü yaşam kalitesi modülü WHOQOL-OLD: Türkiye alan çalışması Türkçe sürüm geçerlilik ve güvenilirlik sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi.2010; 21(1):37-48.
• Onat ŞŞ. Yaşlı Bireylerde Sosyodemografik Özellikler ve Kognitif Fonksiyonların Yaşam Kalitesine Etkisi. Türk Osteoporoz Dergisi.2013;19:69-73.
• Kavlak Y. Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaşam Aktiviteleri, Yaşam kalitesi ve Depresyon Üzerine. Akad Geriatri. 2012;4:97-103.
• JiangY, Hesser JE. Associations Between Health- related Quality of Life and Demographics and Health Risks. Results from Rhode Island’s 2002 behavioral risk facror survey. Health and Quality of Life Outcomes. 2006;4(14):1-10.
• Tajvar M, Arab M, Montazeri A. Determinants of Health-related Quality of Life in Elderly in Tehran, Iran. BMC Public Health. 2008;8:323-331.
• Çalıştır B, Dereli F, Ayan H, Cantürk A. Muğla İl Merkezinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Kalitelerinin İncelenmesi. Türk Geriatri Dergisi.2006;9(1):30-33.
• Sönmez Y, Uçku R, Kıtay Şve ark. İzmir’de Bir Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşayan 75 Yaş ve Üzeri Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2007;21(3):145-153.
• Kasar KS, Karaman E, Şahin DS, Aykar FS. Yaşlı bireylerin yaşadıkları ölüm kaygısı ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;5(2): 48-559.
• Kaya M, Aslan D, Acar-Vaizoğlu S ve ark. Ankara Keçiören İlçesine Bağlı Bir Mahallede Yaşayan 65 Yaş ve Üzeri Bireylerin Yaşam Kalitesi Özellikleri ve Etkileyen Faktörler. Türk Geriatri Dergisi.2008;11(1):12- 17.
• Özerdoğan Ö, Yüksel B, Çelik M, Oymak S, Bakar C. Yaşlılarda yaşam kalitesini etkileyen faktörler. TurkJ Public Health. 2018;16 (2): 90-105.
• Beğer T, Yavuzer H. Yaşlılık ve yaşlılık epidemiyolojisi. Klinik gelişim. 2012;25(3):1-3.
• Guallar-Castillon P, Sendino AR, Banegas JR, López-García E, Rodríguez- Artalejo F. Differences in quality of life between women and men in the older population of Spain. Social Sci & Med. 2005;60:1229–1240.
• Arpacı F. Ankara’da huzurevlerinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesinin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2008;1(1): 1-13.
• Sucaklı MH, Bakan B, Çelik M. Huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kaliteleri ve etkileyen faktörler. Türk Aile Hekimliği Dergisi. 2013;17(3):96-100.
• Stenzelius K, Westergren A, Thorneman G, Hallberg IR. Patterns of health complaints among people 75+ in relation to quality of life and need of help. Archives Gerontology and Geriatrics. 2005;40:85–102.
• Dykstra PA. Aging and social support. The Blackwell encyclopedia of sociology. 2007.
• Dykstra PA. Older adult loneliness: myths and realities. Europ J Age. 2009;6(2):91.
• Bernard SM. Loneliness and Social Isolation Among Older People in North Yorkshire: Executive summary. 2013.
• Simon MA, Chang E-S, Zhang M, Ruan J, Dong X. The prevalence of loneliness among US Chinese older adults. J Aging Health. 2014;26(7):1172-88.
• Hoşoğlu TK, Ümmet D. Huzurevinde bulunan yaşlıların yalnızlık algısı ve yaşam kaliteleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2021;10(1): 463-475.
• Liu LJ, Guo Q. Loneliness and health-related quality of life for the empty nest elderly in the rural area of a mountainous county in China. Qual Life Resesarch. 2007;16: 1275-1280.
• Kılınç SA. Burdur’da 65 yaş ve üzeri nüfusun yaşam kalitesi ve yalnızlık durumu ile ilişkili etmenler [doctoral thesis]. [Ankara]: Başkent Üniversitesi; 2019. 191p.
• Erturan İ, Aktepe E, Kocaman O ve ark. Akneli ergenlerin yaşam kalitesi, yalnızlık ve yaşam doyumu düzeylerinin değerlendirilmesi. Türkderm- Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi Dergisi. 2014;48(4):172-176.
• Heinrich LM, Gullone E. The clinical significance of loneliness: A literature review. Clinical psychology review. 2006;26(6):695- 718.
• Routasalo PE, Tilvis RS, Kautiainen H, Pitkala KH. Effects of psychosocial group rehabilitation on social functioning, loneliness and well-being of lonely, older people: randomized controlled trial. J Adv Nurs. 2009;65(2):297-305.
• Cattan M, White M, Bond J, Learmouth A. Preventing social isolation and loneliness among older people: a systematic review of health promotion interventions. Age & Soci. 2005;25(1):41-67.
• VanderWeele TJ, Hawkley LC, Cacioppo JT. On the Reciprocal Association Between Loneliness and Subjective Well-being. American J Epidemiology. 2012;176(9):777-84.