Tefsîru’l-Merâgî’de Kâinatın Yaratılışıyla İlgili Âyetlerin Bilimsel Tefsiri

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 132 - 158, 21.06.2024

Şule Yüksel Arıcı

https://doi.org/10.20486/imad.1458691

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, lafız ve mana açısından eşsiz bir muhtevaya sahiptir. Kâinatın ve içindekilerin yaratılışına dikkat çeken âyetler, akıllara ve gönüllere hitap etmektedir. Kur’ân’ın bu açıdan anlaşılmasına vurgu yapan müfessirler bilimle ilgili âyetlerini elde edilen bilimsel teorilerle tefsir etmeye çalışmışlardır. Bilimsel tefsir olarak isimlendirilen bu yorumlama yöntemini benimseyen müfessirlerden biri de Ahmed Mustafa Merâgî’dir (1883-1952). Çalışmada Merâgî’nin Tefsîru’l-Merâgî isimli eserinden hareketle Kur’ân’a bilimsel tefsir yaklaşımını ele almak amaçlanmıştır. Bu çerçevede Merâgî’nin kâinatın yaratılışı ve düzeni ile ilgili âyetlere getirdiği bilimsel yorumlar incelenmiştir. Ayrıca yer yer ilgili âyetleri bilimsel yorumlayan müfessirlere atıfta bulunulmuştur. Müfessirin bilimsel tefsire yönelişini anlayabilmek için ekolün tarihçesine değinilmiş, ardından Merâgî ve onun bilimsel tefsir anlayışından bahsedilmiştir. Son olarak müfessirin, kâinatın yaratılışının safhalarını anlatan âyetlere dair bilimsel tefsir örneklerine yer verilmiştir. Çalışma, nitel araştırmanın doküman analizi yöntemiyle yapılmış, tahlil ve karşılaştırmalara yer verilmiştir. Sonuç olarak Merâgî, tefsirini bilimsel bulgulara dayanarak oluşturan bir müfessir olup eseri bilimsel tefsir yaklaşımı açısından kaynak değerindedir. Ayrıca o, Kur’ân’ın bilimsel bulgulara asırlar önce işaret ettiği fakat bu bilgilerin ilmî verilerin doğrulanmasıyla açığa çıktığı görüşünün savunucularındandır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İlmî Tefsir, Merâgî, Tefsîru'l-Merâgî, Kâinatın Yaratılışı

Scientific Interpretation of the Verses on the Creation of the Cosmos in Tafsīr al-Marāgī

Öz

The Qur'an has a unique content in terms of words and meaning. The verses that draw attention to the creation of the universe and its contents appeal to the minds and hearts. Emphasizing the understanding of the Qur'an from this perspective, commentators have tried to interpret the verses related to science with scientific theories. One of the commentators who adopted this method of interpretation, which is called scientific exegesis, is Ahmad Mustafa Merāgī (1883-1952). In this study, it is aimed to discuss the scientific exegesis approach to the Qur'an based on Merāgī's Tafsīr al-Marāgī. In this framework, Merāgī's scientific interpretations of the verses related to the creation and order of the universe are analyzed. In addition, references are made to the commentators who interpreted the related verses scientifically. In order to understand the exegete's orientation towards scientific exegesis, the history of the school is mentioned, followed by a discussion of al-Marāgī and his understanding of scientific exegesis. Finally, examples of the commentator's scientific exegesis of the verses describing the stages of the creation of the universe are given. The study was conducted with the document analysis method of qualitative research, and analyzes and comparisons were made. In conclusion, al-Marāgī is a commentator who based his tafsīr on scientific findings and his work is a source in terms of scientific tafsīr approach. He is also one of the proponents of the view that the Qur'an pointed to scientific findings centuries ago, but that this information was revealed with the verification of scientific data.

Anahtar Kelimeler

Tafsîr, Scientific Tafsîr, Marâgî, Tafsîru'l-Marâgî, The Creation of the Cosmos

Kaynakça

• Abdurrahman, Ateş. “Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Okulu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2/1 (2002), 117-141.
• Abdurrahman, Ateş. “Keşfü’l-Esrar: Bilimsel Tefsir Hareketinin XIX. Asırdaki ilk Muharriki”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/1 (2003), 111-134. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000127
• Akbaş, Ahmet. “Bilimsel Tefsire Dair Tartışmaların Güncel Değeri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/15 (2016), 75-93.
• Akpınar, Sümeyye - Karagöz, Mustafa. “et-Tefsîrü’l-Me’mûn Adlı Eseri Çerçevesinde Me’mûn Hammûş’un Bilimsel Tefsire Yaklaşımı”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (2022), 395-430.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar, 1990.
• Avcı, Veysel. Kur’ân’da Namaz ve Namaz Anlamına Gelen Kavramlar ve Bu Kavramların Tefsirlerde İnceleniş Biçimi (Beyzâvi ve Merâğî Örneği). Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Aygün, Abdullah. “Şâtıbî’nin Kur’an’ın Ümmîliği ve İlmi Tefsir Görüşleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Usûl İslam Araştırmaları 7/7 (2007), 157-169.
• Aygün, Abdullah. “Şâtıbî’nin Kur’an’ın Ümmîliği ve İlmi Tefsir Görüşleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Usûl İslam Araştırmaları 7/7 (2007), 157-169.
• Bayram, Enver. “Râzî’nin Tefsîr-i Kebîr’de Güneş Sistemi İle İlgili Ayetleri Yorumlaması”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2011), 211-234.
• Baysal, Sıddık. “Mahiyeti, İmkân ve Sınırlılıkları Açısından Bilimsel Tefsir”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 3/2 (2019), 226-266. https://doi.org/10.31121/tader.620721
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2014.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınevi, 2014.
• Çalışkan Başer, Hatice Merve. “Tabiat Âyetleri”. Kur’ân’ın Ana Konuları. ed. Fatma Asiye Şenat - Sümeyye Sevinç. İstanbul: Lisans, 2023.
• Çantay, Hasan Basri. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm Tefsirli Kur’ân Meâli. 3 Cilt. İstanbul: Risale Yayınevi, 2014.
• Demir, Şehmus. “Kur’an’ın Bilimsel Veriler Işığında Yorumlanmasına Eleştirel Bir Yaklaşım”. ed. Bilal Gökkır vd. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2010.
• Demirci, Mehmet. “Zağlul en-Neccar’ın 'Tefsiru’l-Ayati’l-Kevniyye'si Örneğinde Ankebut Suresi 41. Ayetin İlmî Tefsir Geleneği Bağlamında Tahlili”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2015), 123-146.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân’ın Ana Konuları. İstanbul: İFAV Yayınları, 7. Basım, 2023.
• Doğru, Mehmet Seri. “Bir Müfessir Olarak Ahmed Mustafa el-Merâğî ve “Tefsîru’l-Merâğî” İsimli Eseri”. Turkish Studies 16/4 (2021). https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.52388
• Doğru, Mehmet Seri. İçtimâî Tefsir ve Tefsîru’l-Merâğî. ed. Recep Bilgin. Ankara: İksad Uluslararası Yayınevi, 2022.
• Ekinci, Kutbettin. “Bilimsel Tefsirin Tefsir Olma Sorunu”. Bilimname 37 (2019), 169-190. https://doi.org/10.28949/bilimname.454785
• Güllüce, Veysel. “İbn-i Rüşd’ün Eserlerindeki Bilimsel Tefsir Örnekleri”. Diyanet İlmî Dergi 48/3 (2002).
• Güllüce, Veysel. “Kur’ân’a Bilimsel Yaklaşımın Değerlendirilmesi”. Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yaklaşımlar. 377-399. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2010.
• Hûlî, Emin. “Tefsir ve Tefsir’de Edebî Tefsir Metodu”. çev. Mevlüt Güngör. İslâmî Araştırmalar Dergisi 2/6 (1988), 32-41.
• Karslı, İbrahim Hilmi. “Kur’an’ın Bilimsel Tefsiri Üzerine Bazı Mülahazalar”. Diyanet İlmi Dergi 46/3 (2010), 79-94.
• Kaya Demirtaş, Zeynep. Kadınlarla İlgili Hükümlere Yaklaşımı Açısından Merâğî Tefsiri. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2022.
• Kırca, Celal. “İslam’a Göre Bilgi Vasıtaları ve Tefsire Olan Etkisi”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/4 (01 Ocak 1987), 107-123.
• Kırca, Celal. Kur’an ve Fen Bilimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 1997.
• Kırca, Celal. İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’an’a Yönelişler. Ankara: Fecr Yayınevi, 2021.
• Kırca, Celal. Kur’ân-ı Kerim ve Modern İlimler. İstanbul: Marifet Yayınları, 1981.
• Kırca, Celal. “Kur’ân’ı Kerim’in Tefsiri ve İlimlerle Olan Münasebeti”. İslam Medeniyeti Dergisi 5/2 (1981), 17-26.
• Koçyiğit, Hikmet. “Müfessirleri Tefsir Yazmaya Sevk Eden Amiller”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 1/10 (2012), 107-129.
• Kutup, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Kahire-Beyrut: Daru’l-Şarûk, 32. Basım, 2003.
• M. Sait Şimşek. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2008.
• Merâgî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâgî. 30 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa Bâbî el-Halebî, 1946.
• Mertoğlu, M. Suat. “Kur’an’ı Modern Bilimlerin Işığında Okumak: Tantâvî Cevherî örneği”. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 16/30 (2011), 91-113.
• Okumuş, Mesut. “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın İlmî Tefsir Anlayışı”. Diyanet İlmi Dergi 51/3 (2015), 79-103.
• Özdeş, Talip. “Kur’an-Bilim İlişkisinin Problematik Boyutu Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2010), 7-27.
• Özel, Recep Orhan. “Elmalılı Hamdi Yazır’ın Bilimsel Tefsir Anlayışı”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları-II. ed. Bilal Gökkır vd. 549-571.
• Şen, Ercan. Bilimsel Tefsiri Yeniden Düşünmek (Mahiyet-Tarihçe-Faktörler-Problemler). Bursa: Emin Yayınları, 2021.
• Takdemir, Abdusselam. Ahmed Mustafa el-Merâğî’nin ’Ulûmu’l-Belâğa Adlı Eserinin Belâğat Açısından Değerlendirilmesi. Şırnak: Şırnak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Teki̇n, Halil İbrahim - Atmaca, Gökhan. “Bilimsel Tefsîrin Serencâmı: Zağlûl en-Neccâr Örneği”. Bitlis İslamiyat Dergisi 3/1 (2021), 57-81.
• Temi̇zkan, Abdullah. “Bilimsel Tefsire Farklı Bir Yaklaşım: Zağlûl Neccâr Örneği”. Şarkiyat 10/1 (30 Nisan 2018), 39-67. https://doi.org/10.26791/sarkiat.370603
• Wasu Zubair Wasu. Merâğî Tefsirinde Had Cezasıyla İlgili Âyetlerin Karşılaştırmalı Analizi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Yaşaroğlu, M. Kamil. “Merâgî, Ahmed Mustafa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/163-164. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Yavuz, Ömer Faruk. “Gazâlî ve İlmi Tefsir”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/31 (2011), 39-59. https://doi.org/10.17120/omuifd.38339
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, ts.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri. 14 Cilt. İstanbul: Anadolu Yayınları, 1991.
• Yılmaz, Kadir - Abacı, Harun. “Mukâtil b. Süleyman’ın İlmî Tefsir Konusundaki Yeri”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (30 Aralık 2020), 1491-1507. https://doi.org/10.17859/pauifd.766205
• Zağlul, Neccâr. Tefsîrû Ayâtü’l-Kevniyyeti fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’ş-Şâruk, 2007.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin . et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2000.