IŞİD TERÖRÜ HABERLERİ VE OKUYUCU DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2016, Cilt 1, Sayı 2, 21 - 37, 15.02.2016

Erkan YÜKSEL Ozan YILDIRIM

Öz

Bu çalışmada son yıllarda dünyada en çok yankı uyandıran Fransa, Belçika ve Türkiye’de IŞİD tarafından gerçekleştirilmiş olan terör eylemlerinin Türkiye’deki gazetelerde nasıl sunulduğu ve bu sunumun okuyucular tarafından nasıl değerlendirildiği sorularına toplumsal sorumluluk yaklaşımı çerçevesinde, karma araştırma paradigması anlayışıyla yanıt aranmaktadır. Bu çerçevede söz konusu olayların yaşandığı tarihte Türkiye’nin en çok satan beş gazetesinin (Hürriyet, Posta, Sabah, Sözcü, Zaman) ilk sayfalarındaki olayların ilk günkü sunumları içerik analizi ile ortaya konulmakta, bu sunumun büyük çoğunluğu eğitimli olan gönüllü 351 anket katılımcısı tarafından nasıl değerlendirildiği surveymonkey üzerinden gerçekleştirilen anket uygulamasıyla analiz edilmekte ve terör haberlerinin nasıl sunulması gerektiğine ilişkin literatür bilgisinden hareketle çalışma bulguları yorumlanmaktadır. İçerik analizi bulgularına göre haber kaynaklarının büyük ölçüde ülke liderleri olduğu, haber temalarında ölü ve yaralı sayılarına, olay yerine ve oluş şekline ilişkin anlatımlara öncelik verildiği, fotoğraflarda da haber kaynaklarının, ölü, yaralı ve mağdurların öne çıktığı anlaşılmaktadır. Okuyucu değerlendirmelerine bakıldığında ise haberlerin sunumunda görülen en büyük sıkıntılar; duygusal yönün ön plana çıkarılması, üzüntü, endişe, korku ve panik unsurları taşıdığının belirtilmesi, sassasyonel bulunması ve sonuç olarak terörün bir “konu” olarak sunulmaktan çok herhangi bir “olay” gibi değerlendirilmesidir. 23 farklı ifadenin haber kupürleri ile birlikte okuyucunun değerlendirilmesine sunulduğu anket bulguları, okuyucuların büyük çoğunlukla bu haberleri aşırı uçta bulmadıklarını da ortaya koymaktadır. Çözüm önerisi ise terör haberlerinin diğer haberlerden farklı nitelikler taşıdığının bir kez daha altı çizilerek daha “bilinçli ve sorumlu habercilik” anlayışı çerçevesinde ifade edilmiştir. Çünkü haberlerde eksik bırakıldığı düşünülen kimi noktalar mevcuttur. Bunlar da terör haberciliğinde dikkat edilmesi gereken unsurlar bağlamında literatürde olması gerektiğine işaret edilen noktalardır. Sonuçta ise “kim” ve “ne” sorularından çok “neden” ve “niçin” sorularının ön plana çıkarıldığı bilgi yoğun habercilik anlayışının özellikle gelecekte yazılacak terrörizm haberlerinde daha olumlu sonuçlar doğrucağı ifade edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Terör haberciliği, IŞİD terörü, sosyal sorumluluk, içerik analizi, okuyucu değerlendirmeleri

Kaynakça

• GÖKÇE, O. (2006). İçerik Çözümlemesi Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi
• GÖKÇE, O. ve Demiray, U. (2006). “Medya Terör İlişkisi ya da İkilimi Giriş”, Terörün Görüntüleri, Görüntülerin Terörü (Ed. O. Gökçe ve U. Demiray). İkinci Baskı. Konya: Çizgi. S.
• GÜNDÜZ, M. (1996) Basın ve Terör. İzmir: Saray Kitapevleri.
• HAZIR, H. (2001). Siyasal Şiddet ve Terörizm. Ankara: Nobel.
• McQUAIL, D. (1994). Kitle İletişim Kuramı. Çev. A.H. Yüksel. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Kibele Sanat Merkezi.
• NEUENDORF, K.A. (2002). The Content Analysis Guidebook. Thousand Oaks: Sage.
• RİGEL, N. (2002). Rüya Körleşmesi. İstanbul: Der Yayınları.
• ŞİMŞEK, A. (2015). “İletişim Araştırmalarında Paradigma Değişimi”, İletişim Araştırmalarında Yöntemler. Ed. B. Yıldırım. Konya: Literatürk. ss.155-196.
• YÜKSEL, E. (2006). “Gerçek Yaşam, Medyadaki Gerçek ve Terör Haberciliği”, Terörün Görüntüleri, Görüntülerin Terörü (Ed. O. Gökçe ve U. Demiray). İkinci Baskı. Konya: Çizgi. S.
• YÜKSEL, E. (2010). Medya ve Habercilik. Konya: Çizgi.
• İnternet kaynakları
• “11 Ocak 2016-17 Ocak 2016 haftası tiraj tablosu”, http://www.medyatava.com/tiraj/2016-01-11 (Erişim tarihi: 12 Mart 2016).
• “16 Kasım 2015-22 Kasım 2015 haftası tiraj tablosu”, http://www.medyatava.com/tiraj/2015-11-16 (Erişim tarihi: 12 Mart 2016).
• “2013 Reyhanlı bombalı saldırıları”, https://tr.wikipedia.org/wiki/2013_Reyhanl%C4%B1_bombal%C4%B1_sald%C4%B1r%C4%B1lar%C4%B1 (Erişim tarihi: 19.09.2016).
• “2015 Paris saldırıları”, https://tr.wikipedia.org/wiki/2015_Paris_sald%C4%B1r%C4%B1lar%C4%B1 (Erişim tarihi: 19.09.2016).
• “2015 Suruç saldırısı”, https://tr.wikipedia.org/wiki/2015_Suru%C3%A7_sald%C4%B1r%C4%B1s%C4%B1 (Erişim tarihi: 19.09.2016).
• “2016 Sultanahmet saldırısı”, https://tr.wikipedia.org/wiki/2016_Sultanahmet_sald%C4%B1r%C4%B1s%C4%B1 (Erişim tarihi: 20.09.2016).
• “23 Mart 2015-29 Mart 2015 haftası tiraj tablosu”, http://www.medyatava.com/tiraj/2015-03-23. (Erişim tarihi: 12 Mart 2016).
• “Ankara’da terör saldırısı: 97 ölü”, http://www.ntv.com.tr/turkiye/ankarada-teror-saldirisi-97-olu,G7aJ87ksF0Kd8ko_oYJuOw (Erişim tarihi: 19.09.2016)
• “Atatürk Havalimanı saldırısı”, https://tr.wikipedia.org/wiki/Atat%C3%BCrk_Havaliman%C4%B1_sald%C4%B1r%C4%B1s%C4%B1 (Erişim tarihi: 20.09.2016).
• “Brüksel’deki saldıralır IŞİD üstlendi: 34 ölü”, https://tr.sputniknews.com/haberler/20160322/1021648054/bruksel-belcika-havalimani-patlama-isid.html (Erişim tarihi: 19.09.2016)
• “DAİŞ, IŞİD nedir? DAEŞ lideri kimdir? DAEŞ’in açılımı ne?” Fars Haber Ajansı, 30 Haziran 2016, http://tr.farsnews.com/world/news/13950410000430 (Erişim tarihi: 20.09.2016).
• “Irak ve Şam İslam Devleti”, https://tr.wikipedia.org/wiki/Irak_ve_%C5%9Eam_%C4%B0slam_Devleti (Erişim tarihi: 19.09.2016)
• “IŞİD nedir?”, http://www.radikal.com.tr/dunya/isid-nedir-1217541/ (Erişim tarihi: 19.09.2016).
• “IŞİD Türkiye’de neyi hedefliyor?”, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/isid-turkiyede-neyi-hedefliyor (Erişim tarihi: 19.09.2016).
• Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr (Erişim tarihi: 20.09.2016).