XVII. YÜZYILIN SON ÇEYREĞİNDE KONAR-GÖÇER AŞİRETLERİN HARPUT VE ÇEVRESİNDEKİ KÖYLERE VERDİĞİ ZARARLAR

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 457 - 472, 31.12.2022

Yavuz Kısa

https://doi.org/10.54282/inijoss.1132503

Öz

Osmanlı toplumu yerleşikler ve konar-göçerler olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Toplumun büyük bir kısmını oluşturan yerleşikler genellikle şehirler, kasabalar ve köylerde yaşardı. Konar-göçer, aşiret, göçer ve yörük gibi farklı isimlerle anılan bu sınıf ise ekonomik açıdan hayvancılıkla uğraşırken, hayat tarzı bakımından yaylak ve kışlak alanlar arasında bir hayat sürerdi. Bu topluluklarda, biz ve yurt olgusu ile ortak mülkiyet anlayışı oldukça fazla gelişmişti. Devletin idari, hukuki ve iktisadi mekanizması içerisinde konar-göçerlerin önemli bir yeri vardı.
Toplum içerisinde yerleşiklerden farklılık gösteren konar-göçerler için yaylak ve kışlaklara çıkarken kanunlar düzenlenmiştir. Ancak yaşam tarzları ve benimsedikleri anlayış doğrultusunda bu kanunlara zaman zaman uymadıkları ve yerleşik halkın malına zarar verdikleri görülmektedir. Bu çalışmada Beydili/Badıllı ve Cihanbeyli aşireti mensuplarının Harput ve çevresinde bulunan köylere verdikleri zararlardan bahsedilecektir. Bilindiği gibi konar-göçer aşiretlerin yaylak ve kışlaklara çıkarken güzergâhları bellidir. Ancak bu aşiretler kendi güzergâhlarına uymayarak, coğrafi konumundan dolayı Harput ve çevresine geldikleri ve burada 80 köye çeşitli şekillerde zarar verdiği tespit olunmuştur. Bu zararların büyük çoğunluğu başta tarım arazileri olmak üzere, hırsızlık, cana ve mala kastetme şeklinde olmuştur. Çalışma kapsamında hangi aşiretin hangi köye ne gibi zararlar verdiği ayrıntılı bir şekilde değerlendirilecektir. Harput ve çevresindeki köylerin konar-göçer aşiretler tarafından uğradıkları zararlara değinen bu çalışma, arşiv belgeleri ve Harput Şer’iyye Sicillerinden hareketle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harput, Konar-göçer aşiretler, Köy, Yerleşikler.

THE DAMAGES CAUSED BY THE NOMADIC TRIBES TO THE VILLAGES IN AND HARPUT IN THE LAST QUARTER OF THE XVII. CENTURY

Öz

Ottoman society is divided into two classes: settled public and nomads. The settled public, the largest part of them, often lived in cities, towns, and villages. While this class, known by different names such as nomads, tribes, nomadic and Turkish nomads in Anatolia, was engaged in animal husbandry economy-wise and led a life between summer pastures and winter quarters lifestyle-wise. The concept of us, homeland and common ownership had developed in these communities. Nomads had an important place in the administrative, legal, and economic mechanism of the state.
There were laws arranged for the nomads, who differed from the settled public, on their way to the summer pastures and winter quarters. However, it is seen that they didn’t follow these laws from time to time lifestyle-wise, and they damaged the property of the settled people. The damages caused by the tribes called Beydili/Badıllı and Cihanbeyli to the villages in and around Harput will be discussed in this study. The routes of nomad tribes to summer pastures and winter quarters are determined. However, it was detected that these tribes didn’t follow their own routes and came to Harput because of their geographical location, and damaged 80 villages. Most of these damages were theft, damage to life and property, especially in agricultural lands. What tribe gave which kind of damages to which village will be evaluated in this study. The damages caused by the nomad tribes in and around Harput were discussed with the reference to archival documents and Harput court records.

Anahtar Kelimeler

Harput, Nomad tribes, Village, Settled public

Kaynakça

• Armağan, A. L. (1999). Osmanlı Devleti’nde konar-göçerler. Osmanlı, 4, Yeni Türkiye Yayınları.
• Aşan, M. B. (1992). Elazığ, Tunceli ve Bingöl illerinde Türk iskân izleri (XI- XIII. yüzyıllar). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Çağatay, N. (1947). Osmanlı İmparatorluğunda reayadan alınan vergi ve resimler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5(5), 483-511.
• Çakar, E. (2012). Elazığ Baskil yöresi aşiretleri. Ertem Basım.
• Çakır, B. (2019). Kese. DİA, Ek-2, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çelik, G. (1999). Osmanlı Devleti’nin nüfus ve iskân Politikası. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 6, 49-110.
• Gümüş, E. (2019). Devlet ve asi 18. yüzyıl ortalarında Osmanlı Diyarbekir’inde eşkıyalık. İlâhiyât Yayınları.
• Gündüz, T. (2002). Konar Göçer. DİA, 26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gündüz, T. (2015). Bozkırın efendileri Türkmenler üzerine makaleler. Yeditepe Yayınevi.
• Halaçoğlu, Y. (1991). Aşiret. DİA, 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.