Kültür ve Medeniyet Bağlamında Batı Merkezci Eğitim ve Eleştirisi

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 6, 223 - 243, 01.12.2013

Mustafa Gündüz

Öz

Batı, son iki yüz yıldır coğrafi bölge olmanın ötesinde bir anlam taşımaktadır. Özellikle kültür, medeniyet, teknoloji ve bilimsel bilgi üretmede Batı’nın merkezîliğine vurgu yapılmış ve bu konuda çeşitli faaliyetlerde yüksek düzeyli bir algı yaratılmıştır. Bu algının oluşumunda sömürgecilik, kapitalizm, sanayileşme, oryantalizm ve küreselleşme başat rol oynamıştır. Bu araçlar sayesinde, neredeyse bütün dünya toplumlarının varlık sebepleri Batı aklı, mesaisi ve kültürüne indirgenmiştir. Batı’nın aşırı zorlamasıyla tekdüze bir dünyaya doğru hızla gidiş vardır. Eğitim bu sürecin önemli aygıtlarından biridir. Batı, endüstri devrimi sonrasında mevcut konumunu korumak ve bunu daha iyi noktalara taşıyabilmek için detaylı düşünülmüş bir eğitim programı uygulamaya başlamıştır. Batı, en başta modern eğitim sayesinde başta kendi toplumunu istediği şekilde biçimlendirmiştir. Buna paralel olarak Batı dışı toplumları gönüllü taraftarları hâline getirmiştir. Bu süreç küresel ölçekte bütün inceliği, felsefi altyapısı ve kapsayıcılığıyla devam etmektedir. Bu yazıda Batı zihniyetine göre biçimlenen modern eğitimin eleştirisi ikincil kaynaklardan yararlanılarak yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Batımerkezcilik, Batı, Modern Eğitim, Kültür, Medeniyet

The Criticism of Eurocentric Education in the Context of Culture and Civilization

Öz

For the last two centuries, “the West” has meant far more than a mere geographical area. Europe’s centrality has been emphasized in the production of culture, civilization, technology and scientific knowledge and has also created a high-level of perception within various activities. Colonialism, capitalism, industrialism, Orientalism and globalization have all played a dominant role in the formation of this perception. The purpose for the existence of almost all societies around the world has been reduced to the European mindset, effort and culture by these means. There is a swift progression through a cultural uniform world with extreme forcement by Europe. Education is one of the most important devices in this process. Europe started to implement a significant educational program since after the Industrial Revolution in order to maintain its current advantages and work towards improved conditions. Europe shaped its own society in the way it intended mainly through modern education. Correspondingly, non-Western societies have willfully become supporters of Europa. This process continues onto a global scale with all its delicacy, philosophical background, and inclusiveness. In this paper, modern education, which has been shaped by the European mentality is criticized by using secondary sources

Anahtar Kelimeler

Eurocentrism, Western, Modern Education, Culture, Civilization

Kaynakça

• Ahmed, S., & Filipovic, N. (2004). The Sultan’s Syllabus: A curriculum for the Ottoman Imperial medresesprescribed in a ferman of Kanuni Süleyman, 973/1565. Studia İslamica, 183-218.
• Amin, S. (1988). Eurocentrism. New York: Monthly Review Press.
• Aytaç, K. (2009). Avrupa eğitim tarihi genel bir bakış. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baykara, T. (1999). Osmanlılarda medeniyet kavramı ve on dokuzuncu yüzyıla dair araştırmalar(genişletilmiş 2. bs.). İzmir: Akdemi Kitabevi.
• Blaut, J. M. (2012). Sömürgeciliğin dünya modeli: Coğrafi yayılmacılık ve Avrupamerkezci tarih (Çev. S.Behçet). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Çetin, H. (2009). Çatışma ve diyalog tartışmaları arasında iki insan, iki medeniyet (Hay Bin Yakzan/DoğuRobinson Crusoe/Batı). Doğu Batı, 41, 45-68.
• Ertürk, S. ( 1982). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan Yayınları.
• Feyerabend, P. (1999). Yönteme karşı (Çev. E. Başer). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gasset, O. Y. (1997). Üniversitenin misyonu (Çev. B. Üçpınar). İstanbul: Birleşik Yayınları.
• Gellner, E. (1992). Uluslar ve ulusçuluk (Çev. B. Ersanlı Behar & G. Göksu Özdoğan). İstanbul: İnsanYayınları.
• Gencer, B. (2011). İslam’da modernleşme (1839-1939). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1992). Terbiyenin sosyal ve kültürel temelleri I. İstanbul: MEB Yayınları.
• Gulbenkian Komisyonu. (1996). Sosyal bilimleri açın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gündüz, M. (Mart 6-8, 2009). Eğitim bilimi araştırmalarında ve sosyal bilim öğretiminde yerli kaynaklarıkullanma meselesi. Küreselleşme sürecinde eğitim sorunlarının felsefe boyutu içinde (s. 489-499). Ankara:Eğitim Bir-Sen Yayınları.
• İbn Tufeyl & İbn Sînâ. (2012). Hayy İbn Yakzân (ruhun uyanışı). İstanbul: İnsan Yayınları.