II. Meşrutiyet Dönemi Eğitim Dergilerinde Öğretmen Yeterlilikleri

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 204 - 231, 16.06.2022

Seyfi Kenan Kurtuluş Öztürk

Öz

19.yüzyılın başından itibaren açılmaya başlanan yeni mekteplerin ihtiyacı olan öğretmeni yetiştirmek amacıyla 1848’de Dârülmuallimîn kurulmuştur. II. Meşrutiyet dönemine gelindiğinde öğretmen yetiştirme anlayışında önemli değişimler yaşanmıştır. Öğretmenliğin profesyonel bir meslek olarak gelişmesi ve öğretmenlik meslek standartlarının oluşumuyla köklü düzenlemeler yapılmıştır. Dağılma sürecine giren imparatorluğun toparlanmasının eğitimle gerçekleşeceğine inanan aydınlar ve eğitimciler, eğitimde en kritik role sahip olduğunu düşündükleri öğretmenin yeterliliklerini belirlemeye yönelik canlı bir tartışma yürütmüşlerdir. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet döneminde öğretmenlik mesleğinin gelişimi ve mesleki yeterliliklerin belirlenmesiyle ilgili İstanbul’da yayımlanan eğitim dergilerindeki tartışmalara yer verilmiştir. Tartışmalarda, öğretmenlerin farklı disiplin alanlarında birikim sahibi olmaları, tedrici yaklaşım, buluş yöntemi, derslerin hayatla irtibatı ve mesleki deneyim gibi vurgular öne çıkmaktadır. II. Meşrutiyet dönemi eğitimcilerinin öğretmenin misyonuna ve yeterliliklerine ilişkin görüşleri genel olarak değerlendirildiğinde günümüz öğretmen yeterlilikleri literatürü ile bazı açılardan dikkat çekici benzerlikler gösterdiği görülmektedir. Bu yönüyle II. Meşrutiyet eğitim düşüncesinin Cumhuriyet dönemi öğretmen tasavvuruna önemli ölçüde kaynaklık ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen yeterlilikleri, II. Meşrutiyet döneminde öğretmen yetiştirme, öğretmen değer ve tutumları, eğitim dergileri.

Teacher Competencies in the Education Journals of the Second Constitutional Era

Öz

Dârülmuallimîn was established in 1848 with the aim of training the teachers needed by the new modern schools that were opened since the start of the 19th century. When addressing the Second Constitutional Era, significant changes had been experienced in the understanding of teacher training processes. Drastic adjustments had been made regarding teacher development as a professional occupation and the formation of the standards of the teaching profession. Believing that the recovery of the empire that had begun to splinter could be realized through education, intellectuals an educators engaged in lively debate over identifying the teacher competencies they felt had the most critical role in education. This study involves the debates that had been taken up in education journals published in Istanbul regarding how to develop the teaching profession and identify its professional competencies during the Second Constitutional Era. The debates placed emphasis on issues such as the accumulations teachers possess in various disciplines, the progressive approach, the discovery approach, the connections lessons have with life, and professional experience. When generally assessing teachers’ views related to teachers’ mission and qualifications, the Second Constitutional Era is seen to have some striking similarities with today’s literature on teacher competencies. In this respect, the ideas on education in the Second Constitutional Era can be said to have been a significant source of what was imagined for teachers in the Republican Era.

Anahtar Kelimeler

Teacher competencies, Second Constitutional period teacher training, teacher values and attitudes, education journals

Kaynakça

• Ahmed Cevad [Emre]. (1326). “Oyunun Hıdemat-ı Terbiyeviyesi”. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası (9):141-47.
• Akyüz, Yahya. (2004). Türk Eğitim Tarihi. 9. bs. Ankara: Pegam Akademi Yayınları.
• Ali Nusret. (1326). “Bir Derse Başlarken”. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası (9):107-10.
• Ali Ulvi [Elöve]. (1326). “Resim Üzerine Der: Dilsiz Hikaye Horoz ile Tilki”. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası (2):63-74.
• Binbaşıoğlu, C. (1995). Türkiye’de eğitim bilimleri tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Cemaa. (2009). Tezkiretü’s-sami ve’l-mütekellim fi edebi’l-âlim ve’l-müteallim (İbn Cemaa’dan öğretmen ve öğrencilere öğütler). İstanbul: M.Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Cevizci, A. (2014). Eğitim felsefesi (3. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Ebû Muhsin Kemal. (1333). Sa’y zihni. Tedrisat, 38, 365-372.
• “El İşleri Numuneleri”. (1326). Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 3, 142.
• Fazıl Ahmet. (1327a). Fenn-i terbiyenin tekâmül-i zarûrîsi. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 18, 235-36.
• Fazıl Ahmet. (1327b). Terbiye ve tedrisat. Terbiye ve Oyun, 6, 81-84.
• Feridun Niğar. (1333). Tevfik Fikret: Mürebbî. Muallim, 14, 500-504.
• Fortna, B. C. (2005). Mekteb-i hümayun. Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde İslâm, devlet ve eğitim. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fortna, B. C. (2013). Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemlerinde okumayı öğrenmek. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Giritli Şerif. (1332). Hıfzı’s-sıhha-i muallimîn. Muallim, 1, 25-28.
• Gündüz, M. (2020). Kurum, kavram ve zihniyet, Osmanlı’dan günümüze eğitimde dönüşümler. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Hâce Ziya. (1324). Muallim kimdir? Mir’at-i Maarif, 2, 15-16.
• Haydar Rıfat [Taner]. (1334). Etfâliyat: Terbiye-i fenni, pedagogie. MTTCM, 5, 43-61.
• Hulusi. (1334). Çocukların ruhuna nüfuz çareleri. Muallim, 20, 722-726.
• Hüseyin Ragıp. (1331). Muallimler ve Cihan Harbi. Tedrisat, 28, 1-5.
• İbn-i Sahnûn. (2009). Eğitim ve öğretim esasları (Âdabu’l muallimîn) (3. Baskı). İstanbul: İFAV Yayınları.
• İbrahim Alaaddin [Gövsa]. (1332). Meslek ve kabiliyet. Muallim, 3, 84-90.
• İlkin, S. ve Tekeli, İ. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim ve bilgi üretim sisteminin oluşumu ve dönüşümü. Ankara: TTK Yayınları.
• Karasar, N. (2000), Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayınları.
• Kazım Nami [Duru]. (1334). Çocukluğu sevmek. Muallim, 23, 807-10.
• Kenan, S. (2009). Modern eğitimde kaybolan nokta değerler eğitimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 259-95.
• Locke, J. (2004). Eğitim üzerine düşünceler. Ankara: Yeryüzü Yayınları.
• Maarif Salnamesi (Salnâme-i Nezâret-i Maarif-i Umûmiye). (1316). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maarif Salnamesi (Salnâme-i Nezâret-i Maarif-i Umûmiye). (1321). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi. (1869). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maarif-i Umûmiye Nezareti. (1915). Dârülmuallimîn ve darülmuallimât nizamnâmesi. Matbaa-i Amire. İstanbul.
• MEB. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü.
• Mehmed Emin [Erişirgil]. (1334). Sultanilerde felsefe tedrisatının gayesi. Muallim, 20, 712-717.
• Mehmed Nuri. (1330). Mağlubiyetimizin terbiye nokta-i nazarından tedkiki. Tedrisat, 27, 374-381.
• Mustafa Rahmi [Balaban]. (1334), İstiklal Terbiyesi, Terbiye mecmuası, 1 (5), 29-32.
• Mustafa Refik. (1327). Bahçe Mektebi: Çocuklar İçin İlk Dar-ul-Terbiye, TİM, 21, 81- 94.
• Mustafa Şekip [Tunç]. (1919). Yine Çocuk, TİM, Ağustos, 47, 196-200.
• Mustafa Şekip [Tunç]. (1919/1920). İngiltere’de Güzide Sınıflar Nasıl Yetişiyor? Sultaniler III, TİM, 51, 459-464.
• “Niyete Dair Birkaç Söz”. (1332). Muallim, 1, 1-2.
• Özalp, R. (1982). Milli eğitimle ilgili mevzuat (1967-1923). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Rıza Nur. (1327), Hanımlar İçin: Bizde ve Viyana’da Kadınlar, Terbiye ve Oyun, 15 Teşrin-i sani, 8, 120-125.
• Rouesseau, J. J. (2019). Emile. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Satı [el-Husrî]. (1326a). Dârülmuallimînin mesleği. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 6, 186-195.
• Satı [el-Husrî]. (1326b). Eşya üzerine ders: Testere ve çekiç. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 9, 71-82.
• Satı [el-Husrî]. (1326c). Meslek aşkı ve fedakarlık. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 5, 136-146.
• Satı [el-Husrî]. (1326d). Tedrisat levhaları üzerine dersler. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 10, 131-141.
• Satı [el-Husrî]. (1326e). Usûl-i tedrîsin kavâid-i esâsiyyesi. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 6, 198-207.
• Satı [el- Husrî]. (1327a). “Darülmuallimîn’e Mülhak Numûne ve Tatbikat Mektebi İbtidâiyyesi [Tevzî-i Mükâfatında İrad Edilen Nutuktan]”. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası (14):41-43.
• Satı [el- Husrî]. (1327b). “Darülmuallimîn’in Bir Senelik Hayâtı [Şahâdetnâme Tevzî-i Resminde İrâd Olunan Nutuktan],”. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası (15):81-85.
• Satı [el-Husrî]. (1327c). Derslerde tesirât-ı ahlakiye. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 18, 209-12.
• Satı [el-Husrî]. (1327d). Muallimlik ve siyâsiyât. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 16, 113-18.
• Satı [el-Husrî]. (1334). Terbiye hakkında birkaç mülahaza. Terbiye, 1(5), 2-3.
• Satı [el-Husrî]. (1925). Resim üzerine ders: İtaatli olmalı. Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 1, 11-14.
• Savruk, D. ve Kenan, S. (2021). J. J. Rousseau’nun bilim, etik ve değerlere evrensel bakışı ekseninde eğitimi yeniden düşünmek. İnsan & İnsan, 27, 157-77.
• Selim Sırrı [Tarcan]. (1327). Hele gözüm, bir daha söyle; aylıkları kaç kuruşmuş. Terbiye ve Oyun, 4, 49-52.
• Sıraceddin [Hasırcıoğlu]. (1334). Biz nasıl yetiştik. Terbiye, 5(9), 161-175.
• Şanal, M. (2003). Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinin pedagojik formasyon anlayışı. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 197-207.
• Şanal, M. ve Alaca, E. (2018). Tanzimat’tan günümüze öğretmen yetiştirme. M. Gündüz (Ed.). Kronolojik ve tematik türk eğitim tarihi içinde (ss. 283-305). İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.
• Tevfik Nevzat. (1334). Şark’ın emelleri (genç muallime). Muallim, 24, 838.
• Terbiye-i ahlak-i vataniyye. (1326). Tedrisât-ı İbtidâiye (Tedrisat) Mecmuası, 3, 67-78.
• Zernûcî. (2019). Ta’limü’l Müteallim. İstanbul: Ravza Yayınları.
• Ziya Gökalp. (1333). Maarif meselesi II. Muallim, 12, 353-359.