Türkiye’de Caferi Topluluğun Konumu ve Değişim Dinamikleri Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 69 - 88, 30.07.2017

Ayşen Baylak Güngör

Öz

Türkiye’de Cafeiler veya Caferi topluluğu denildiğinde tam olarak kimlerin kastedildiği veya bu terimin nasıl bir kimlik belirteci olarak işlev gördüğü gerek akademik gerek genel kamuoyunun zihninde her zaman net olmamakla birlikte, itikadi veya fıkhi bir mezheple eşlenen bu sıfatla tahayyül etmeye veya tanımlamaya çalıştığımız gruba dair homojenlikten bahsetmek mümkün görünmemektedir. İlk taslağının İLEM tarafından düzenlenen Türkiye’de Dini Grup ve Cemaatlerin Değişim ve Dönüşümü çalıştaylarından birinde şekillenen bu çalışmada, öncelikle Caferilerin Türkiye’nin dini, sosyal, siyasi, kültürel ve demografik haritasındaki konumları tayin edilmeye çalışılmaktadır. Bununla birlikte çalışmada, Caferilerin bir grup kimliği olarak görünme, tanınma ve kabul sorunlarına, kamusal alanda var olma ve görünme biçimlerine değinilmektedir. Gerek Türkiye gerekse uluslararası bağlamda işleyen değişim dinamiklerinin grubun kolektif kimliğine ve bunun temsiline nasıl etki ettiğine yapılan vurgularla birlikte, tahayyül edilen grup kimliği açısından önem arz eden eylem ve söylem alanlarından biri olarak toplu yas (Muharrem/Aşura) merasimlerinin önemine işaret edilmekte ve Türkiye’deki sünni ve laik çoğunluğun kamusal nazarı karşısında sunulan grup dindarlığı ve kimliğinin nasıl değişip dönüştüğünün altı çizilerek çalışma sonlandırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şiilik, Caferiler, Toplumsal değişim, Kamusal takva, Dini gruplar, Cemaatler

Assessments on the Position of Shiite Community in Turkey and Its Dynamics of Change

Öz

In the minds of neither the academic nor the general public there is not really a clear idea of who are meant by Jafaris or the Jafari community in Turkey, and how this term functions as an identity signifier. It seems that we can not talk about a homogenous community regarding the group that we define or imagine through a religious-sectarian title. In this work, the first draft of which appeared in one of the workshops organized by ILEM on The Change and Trasformation of Religious Groups and Communities in Turkey, initially the position of Jafaris
/Shiites in the religious, social, political, cultural and demographic map of Turkey is atempted to be placed and defined. Plus, the study discusses the social recognition and acceptance issues of Jaferis as a group identity and their forms of existence and representation in the public realm. Beside the emphasis upon the impact of national and international dynamics of change over the collective identity, the significance of collective mourning rituals (Ashura commemorations) as a venue of discourse and practice for the imagined group identity, the study is completed underlining how public piety and identity is rearticulated and reappropriated vis a vis the public gaze of sunni and the secular majority in Turkey

Anahtar Kelimeler

Shia, Shiites in Turkey, Social change, Public piety, Religious communities

Kaynakça

• Albayrak, A. (2006). Caferilerde Dini ve Sosyal Hayat (Yayınlanmamış Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Baylak, A. (2011). Visibility Through Ritual: The Shiite Community in Turkey. Saarbrücken: Lambert Academic Publishing
• Bourdieu, P. (1993). The Field of Cultural Production. Cambridge: Polity Press.
• Bruinessen, M. (1996). Kurds, Turks and the Alevi Revival in Turkey. Middle East Report, 200, 7-10.
• Diyanet İşleri Başkanlığı (2014). Türkiye’de Dini Hayat Araştırması Sonuç Raporu. http://www2.diyanet.gov.tr/StratejiGelistirme/Afisalanlari/dinihayat.pdf adresinden edinilmiştir.
• el-Eş’ari, E. (2005). İlk Dönem İslam Mezhepleri. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• eş-Şehristani. (2008). Milel ve Nihal: Dinler, Mezhepler ve Felsefi Sistemler Tarihi. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Fığlalı, E. R. (1984). İmamiyye Şiası: Caferiyye Mezhebi, Doğuşu, Gelişmesi ve Görüşleri. Ankara: Selçuk Yayınları.
• Fığlalı, E. R. (2001). İsnaaşeriyye. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C. 23, s.142-147). İstanbul: TDV Yayınları
• Karaman, H. (1993). Caferiyye, TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C. 7, s. 4-10). İstanbul: TDV Yayınları
• Kramer, M. (1987). Shi’ism, Resistance and Revolution. London: Westview Press.
• Momen, M. (1985). An Introduction to Shi’i Islam The History and Doctrines of Twelver Shi’ism. New Haven and London: Yale University Press.
• Öz, M. (2010). Şi’a. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C. 39, s.207-209). İstanbul: TDV Yayınları.
• Shankland, D. (1999). Islam and Society in Turkey. Cambridgeshire: The Eothen Press.
• Üzüm, İ. (1993). İnanç Easasları Açısından Türkiye’de Caferilik (Yayınlanmamış Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yavuz, S. (2014). Bir Karizmatik Otorite Örneği Olarak İmamet ve Mehdi Anlayışı: Türkiye Caferileri Iğdır Örneği, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(25), 1-35.
• Yel, A. M. (2007). Bourdieu ve Din Alanı: Sermaye, İktidar, Modernlik. Çeğin, G., Göker, E., Arlı, A. ve Tatlıcan, Ü. (der.), Ocak ve Zanaat: Pierre BourdieuDerlemesi içinde (s. 559-580). Istanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, Y. (2009). Gebze Caferi Toplumunun Sosyo-Kültürel Yapısı, İnanç ve Değerler Bağlamında Alan Araştırması (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.