Diaspora Kavramı ve Türkiye’nin Diaspora Politikalarının Modern Teori Çerçevesinde Sosyo-Politik Bir Analizi

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 139 - 160, 30.07.2017

Ergin Ulusoy

Öz

Diaspora çağımızın en önemli toplumsal ve siyasi olgularından biridir. Diaspora teorisi kendi içerisinde klasik ve modern olmak üzere iki ayrı yaklaşım altında ele alınmaktadır. Bu noktada çalışmamız her iki yaklaşımı da değerlendirmekle birlikte açıklamalarında modern yaklaşımları çerçeve edinmiştir. Modern yaklaşımlar küreselleşme, ulus-aşırılaşma ve liberal demokrasi bağlamında bireye ve bireyci bir kolektiviteye odaklanmaktadır. Diaspora olgusu Türkiye’de son yıllarda giderek daha ön plana çıkmasına karşın, bir çalışma ve ilgi alanı olarak bilimsel yönü ihmal edilmiştir. Türkiye’nin devlet politikalarına bakıldığında da aynı ihmalkârlık göze çarpmaktadır. Türkiye, diasporaya yönelik plan ve programlarını sahada gözlemlenen gereksinimlere, farklı baskı gruplarının yönlendirmelerine ve hepsinden de çok siyasi-kültürel belirlenimlerine göre şekillendirmektedir. Bu bakımdan Türkiye’nin diaspora politikalarının tarihsel görünümünde Kemalist, militarist, merkezîyetçi, ötekileştirici bir algının hâkim olduğu görülmektedir. Çalışmamız bu kapsamda diasporanın öncelikle teorik açımlamasını yapmakta, akabinde ise Türkiye’nin diaspora politikalarının altında yatan tarihsel belirlenimleri modern yaklaşımlar bağlamında ve siyasi-sosyolojik bir çerçeve içerisinde analiz etmektedir. Yazının kapsamı, diaspora teorileri, küreselleşme, ulus-devlet, ulus-aşırılaşma, vatandaşlık, entegrasyon ve Türkiye’nin siyasi-toplumsal tarihi olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Diaspora, Modern diaspora, Klasik diaspora, Türk diasporası, Yurtdışı Türkler

Diaspora Concept and a Socio-Political Analysis of Turkey’s Diaspora Politics in the Context of Modern Theory

Öz

Diaspora is one of the most important social and political events of our time. Diaspora theory is considered within two different approaches, classical and modern. Our work at this point has taken both approaches into account, as well as modern approaches in their explanations. Modern approaches focus on individual and individualistic collectivism in the context of globalization, nation-default and liberal democracy. Although the phenomenon of diaspora has become more and more prevalent in Turkey in recent years, the scientific aspect has been neglected as a study and interest. When we look at the state policies of Turkey, the same negligence is striking. Turkey shapes its plans and programs for diaspora according to the observed requirements, the conveys of different pressure groups, and the very political-cultural determinations of all. In this respect, it seems that Kemalist, militarist, centralist, and otherizing perception are dominant in the historical view of Turkey’s diaspora policies. In this context, our work primarily explains the theoretical explanations of the diaspora, and then analyzes the historical determinations underlying Turkey’s diasporic policies in the context of modern approaches and within a political-sociological framework. The scope of the article is defined as diaspora theories, globalization, nation-state, nationalism, citizenship, integration and Turkey’s political-social history.

Anahtar Kelimeler

Migration, Diaspora, Modern diaspora, Classic diaspora, Turkish diaspora, Turkish abroad

Kaynakça

• Akgün, M. (2014, 28 Ağustos). Almanya’daki Üç Milyon Türkiye Kökenlinin Bir Münevver Kesimi Yok [Faruk Akyol ile Yapılan Ropörtaj]. Radikal: http://www.radikal.com.tr/yazarlar/muge_akgun/almanyadaki_uc_milyon_turkiye_kokenlinin_ bir_munevver_kesimi_yok-1209380 adresinden 28 Ağustos 2014 tarihinde edinilmiştir.
• Alinia, M. (2007). Diaspora Mekanları: Kürt kimlikleri Öteki Olma Deneyimleri ve Aidiyet Politikaları. (F. Adsay, Çev.) İstanbul: Avesta Yayınları.
• Artukoğlu, O. S. (2005). Yurt Dışı İşçi Tasarruflarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Banka Sistemi ve Türkiye ekonomisi Üzerine Etkileri [Uzmanlık Yeterlilik Tezi]. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İşçi Dövizleri Genel Müdürlüğü.
• Ataman, B. (2012). Kozmopolitan Hayatlar-Diasporik Kimlikler. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
• Baştürk, E. (2011). Demokratik Devletin Gerekleri ve Türkiye. Liberal Düşünce Dergisi, (61-62), 49-61.
• Belge, M. (2012). Militarist Modernleşme: Almanya-Japonya-Türkiye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Butler, K. (2001, 2 Ekim). Defining Diaspora: Refining A Discourse. Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 10(2), 189-219. http://sites.middlebury.edu/nydiasporaworkshop/files/2011/04/Defining-Diaspora1.pdf adresinden 16 Mart 2011 tarihinde edinilmiştir.
• Cohen, R. (1997). Global Diasporas: An Introduction. London: UCL Press.
• Cumhuriyet Gazetesi. (2013). Ekmek ve İslam kavgası. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/438652/Ekmek_ve_islam_kavgasi.html adresinden 18 Şubat 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Davutoğlu, A. (2001). Stratejik Derinlik/Türkiye’nin Uluslararası Konumu. Küre Yayınları: İstanbul.
• Erdoğan, M. (2014, 9 Nisan). Türk Diasporası ve Türkiye devletinin diaspora politikaları [Kişisel mülakat].
• Faist, T. (2010). Diaspora and transnationalism: What Kind of Dance Partners? R. Bauböck, T. Faist (Ed.), Diaspora and Transnationalism: Concepts, Theories and Methods içinde (s. 9-35). Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Görmezöz, G. (2011). Uluslararası Göç ve Tarihsel Gelişimi. Geniş Açı Dergisi, (3), 38-44. Ankara: Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
• Güngör, V. (2005). Bizimkilerin Pedagojisi: Göç-Kültür-Kimlik ve Hollandalı Türkler. Ankara: Liman Kitapları.
• Gür, M. (2012). Avrupa’da İslamcı Örgütler. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• II. Beş Yıllık Kalkınma Planı. (1968). T.C. Başbakanlik Devlet Planlama Teşkilati Müsteşarlığı: http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/8/plan2.pdf adresinden 11 Aralık 2013 tarihinde edinilmiştir.
• İçduygu, A. (2006). Avrupa Birliği İlişkileri Bağlamında Uluslararası Göç Tartışmaları. İstanbul: TÜSİAD.
• İçduygu, A. (2012). Kentler ve Göç: Türkiye-İtalya-İspanya örnekleri. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Karcı Kofralı, D., Üstübici, A., De Clerck, H. (2010). “Turkey Country and Research Areas Report”. EUMAGINE: http://www.eumagine.org/outputs/PP5%20-%20Turkey%20Country%20and%20Research%20Areas%20Report%20-%20Final.pdf adresinden 24 Şubat 2011 tarihinde edinilmiştir.
• Köker, L. (2013). Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Laguerre, M. S. (2006). Diaspora-Politics and Globalization. A.B.D., New York: Palgrave Macmillan.
• Mardin, Ş. (2015). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Reis, M. (2004). Theorizing Diaspora: Perspectives on “Classical” and “Contemporary” Diaspora. IOM International Migration, (42), 41-60. http://www.polsci.chula.ac.th/jakkrit/anthro/Borderland_files/Theorizing%20Diaspora.pdf adresinden 24 Şubat 2012 tarihinde edinilmiştir.
• Sarıbay, A. Y. (2000). Kamusal Alan, Diyalojik Demokrasi, Sivil İtiraz. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Şenay, B. (2012). Trans-Kemalism: The Politics Of The Turkish State In The Diaspora. Ethnic And Racial Studies, 35(9), 1615-1633.
• Tanör, B.; Boratav, K.; Akşin, S. (2005). Türkiye Tarihi 5: Bugünkü Türkiye 1980-2003. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Tölölyan, K. (2012, Nisan). Diaspora studies: Past, Present and Promise. Internaional Migration Institute/University of Oxford/Diasporas Programme, Working Papers-Paper 55.
• Turkishnews. (2008). Alman savcı: Türk Hükümeti Baskı Yaptı. https://www.turkishnews.com/tr/content/2008/09/06/deniz-feneri-alman-savci-turk-hukumeti-baski-yapti/ adresinden 16 Şubat 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Yaşlı, F. (2015). Vesayete Karşı Demokrasi: Yeni Rejimin Kurucu Ötekisi Olarak Kemalizm. İ. Parlak (Ed.), Ötekinin Var Olma Sancısı: Türk Politik Kültüründe Şeytanlaştırma Eğilimleri içinde (s. 437-483). Bursa: Dora Basım-Yayın-Dağıtım.
• Yıldız, A. (2013). Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları 1919-1938. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2010). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (Y. S. Gönen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.