Metodolojik Milliyetçiliğin Eleştirisi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 31 - 67, 07.03.2021

Handan Akyiğit

Öz

Sosyolojide eleştirel kurama yönelik ilginin artmasıyla birlikte milliyetçilik kuramları kendi içerisinde farklı bağlamlarda sorgulanır hâle gelmiştir. Özellikle “temelci” olarak adlandırılan metodolojik milliyetçilik yaklaşımının yöntem ve ilkeleri sorgulanmaktadır. Metodolojik milliyetçiliğin sorgulanmasının sebebi ise temelde pozitivist, ulusa ve tarihe evrenselci bakan, Avrupa merkezci yayılmacı bir anlayışa sahip olmasına bağlanmaktadır. Bu noktada eleştirilerin ortak problemi, özelde toplumsal kültürün ve insan eyleminin göz ardı edilmesine bağlanır. Bu çalışmanın ana temasını metodolojik milliyetçiliğin epistemolojik ve ontolojik kabulleri gereği açmaza düştüğü konular oluşturmaktadır. Bunu yaparken özellikle iki alanın temel kavramlarına başvurulacaktır: Konstrüktivist kuram ve diyalektik bütünsellik. Bu bağlamda metodolojik milliyetçiliğin yetersizliklerini aşabilmek adına yeni bir yöntemin ilkelerinden bahsedilecektir. Öneri olarak tasarlanan yöntemin ilkeleri, Türkiye’de tartışma konusu olan çokkültürlülük olgusu ve kimlik siyasetinin sunmuş olduğu kültür ve toplum tasavvuru bağlamında örneklendirilerek ele alınacaktır. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı; milliyetçilik kuramlarına yönelik bir yapıbozumu olmaktan ziyade tarihsel sosyoloji, konstrüktivist duyarlılığın temelinde ilerleyen bir milliyetçilik okumasının yeni perspektiflerin önünü nasıl açabileceğini gösterebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Diyalektik bütünsellik, halat kültür, konstrüktivist kuram, metodolojik milliyetçilik, tarihsel sosyoloji

Methodological Criticism of Nationalism

Öz

Theories of nationalism have become questionable in their own contexts with increasing interest in critical theory in sociology. Particulalry, the methods and principles of the methodological nationalism approach called as fundamentalist are questioned. The reason for the questioning of methodological nationalism is mainly attributed to its positivist understanding, universalist view of the nation and history and Eurocentric expansionist understanding. A common problem at this point of criticism is connected to the disregard of human action and social culture. The main theme of this study is the issues that methodological nationalism is in a dilemma due to its epistemological and ontological assumptions. By doing this, particular concepts of two areas will be used: constructivist theory and dialectical integrity. In this context, the principles of a new method will be discussed in order to overcome the shortcomings of methodological nationalism. The principles of the proposed method will be exemplified in the context of multiculturalism which is the subject of debate in Turkey and imagination of culture and society presented by identity politics. Therefore, the aim of this study is to show how a reading of nationalism based on historical sociology and constructivist sensibility can pave the way for new perspectives rather than a deconstruction of theories of nationalism.

Anahtar Kelimeler

Dialectical integrity, rope culture, constructivist theory, methodological nationalism, historical sociology.

Kaynakça

• Aktürk, Ş. (2015). Almanya, Rusya ve Türkiye’de etnisite rejimleri ve milliyet. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akyiğit, H. (2017). Türkiye’de ulus devletin dönüşüm sürecinde etnik kimlikler: Sakarya ili örneği. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Akyiğit, H. (2018). Entegrasyon göç ve çokkültürcülük tartışmalarında ‘kronofetizm’i ve ‘temposentrizm’i aşmak. Yayınlanmamış sözlü sunum. 2. Uluslararası Göç ve Mültecilik Kongresi, Düzce.
• Amin, S. (2007). Avrupa-merkezcilik bir ideolojinin eleştirisi. M. Sert (Çev.). İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Anderson, B. (2000). Hayali cemaatler. İ. Savaşır (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Aravamudan, S. (2012). Enlightenment orientalism. Revisiting the rise of the novel. Chicago: Universty of Chicago Press.
• Armstrong, J. (1982). Nations before nationalism. Chapel Hill Univesity of Nort Carolina Press.
• Aydın, S. (2000). Modernleşme ve milliyetçilik. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Bağlı, M. ve Özensel, E. (2013). Çokkültürlü vatandaşlık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Barth, F. (2001). Etnik gruplar ve sınırları. A. Kaya ve S. Gürkan (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bauer, O. (1978). The nationalities question and social democracy. T. Bottomore, P. Goode (Ed.). AustroMarxism içinde (ss.117-107). Oxford University Press.
• Baumann, G. (1999). Çokkültürlülük bilmecesi. I. Demirakın (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Bernal, M. (2016). Kara Atena. Ö. Buze (Çev.). Kaynak Yayınları.
• Bhabha, H. K. (2016). Kültürel konumlanış. T. Uluç (Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Bonet, L. ve Negrier, E. (2015). Ulusal kültürlerin sonu mu? Çeşitlilik sınavında kültür politikaları. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Buçukcu, Ö. (2020). Milliyetçilik. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Calhoun, C. (1997). Nationalism. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Certeau, de M. (2008). Gündelik hayatın keşfi-1. L. Arslan-Özcan (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Clifford, J. (1999). Routes: travel and translation in the late twentieth century, Cambridge, MA: Harvard University.
• Dahbour, O. ve Ishay, M. R. (1995). The nationalism reader Atlantic highlands. Humanities Press International.
• Delanty, G. ve Işın, E. F. (2017). Tarihsel sosyolojiyi yeniden konumlandırmak. G. Delanty ve E. F. Işın (Ed.). Ü. Tatlıcan (Çev.). Tarihsel sosyoloji içinde (ss. 15-27). İzmir: Islık Yayınları.
• Eker, S. (2009). Avrupa Birliği’nin yeni mottosu ‘farklılıkta birlik’ ve Türkçenin ‘farklılıkta birlik’teki yeri. Bilig, 49, 35-58.
• Friese, H. (2015). Avrupa’nın ötekiliği: Kozmopolitik ve kültürel birliklerin inşası. G. Delanty (Ed.). F. Bulut (Çev.). Şarklı globalleşme: Geçmişi ve bugünü, doğu ve batının ötesinde Asya ve Avrupa içinde (ss. 333-350). İstanbul: Matbu Yayınları.
• Fine, R. ve Chernilo, D. (2017). Yakın dönem tarihsel sosyolojide sosyal sınıflar ve uluslar. G. Delanty ve E. F. Işın (Ed.). Ü. Tatlıcan (Çev.). Tarihsel sosyoloji içinde (ss. 379-402). İzmir: Islık Yayınları.
• Fukayama, F. (1999). Tarihin sonu ve son insan. Z. Dicleli (Çev.). İstanbul: Gün Yayıncılık.
• Gauchet, M. (2013). Yurttaşını arayan demokrasi. Z. Savaşçın (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures: Selected essays. New York: Basic Books.
• Gellner, E. (1992). Uluslar ve ulusçuluk. B. Ersanlı-Bahar ve G. G. Özdoğan (Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Greenfeeld, L. (2017). Milliyetçilik moderniteye giden 5 yol İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya ve Amerika örnekleri. A. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gündoğan, A. O. (2005). Türkiyelilik ve çokkültürlülük. M. Ç. Özdemir (Ed.). Çokkültürlülük ve Türkiyelilik içinde (ss. 108-114). Ankara: Tekağaç yayınları.
• Habermas, J. (2002). Öteki olmak öteki ile yaşamak. İ. Aka (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hall, J. A. (1993). Nationalisms: Classifed and explained. Daedalus.
• Hall, J. R. (2017). Kültür tarihi öldürür. G. Delanty ve E. F. Işın (Ed.). Ü. Tatlıcan (Çev.). Tarihsel sosyoloji içinde (ss. 249-276). İzmir: Islık Yayınları.
• Halliday, F. (2015). Bir uluslararası sosyolojiye doğru. S. Hobden ve J. M. Hobson (Der.). M. L. Karadere (Çev.). Uluslararası ilişkilerin tarihsel sosyolojisi içinde (ss. 345-373). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Harik, I. F. (1972). The ethnic revolution and political integration in the middle east. International Middle East Studies. 3, 303-23.
• Hassner, P. (2018). Uluslararası ilişkilerde milliyetçilik ve şiddet. A. Dieckhoff ve C. Jaffrelot (Der.). D. Çetinkasap (Çev.). Milliyetçiliği yeniden düşünmek -kuramlar ve uygulamalar- içinde (ss. 261-281). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hayes, C. J. H. (1960). Nationalism: A religion. New York: Macmillan.
• Heywood, A. (2006). Siyaset. B. Kalkan (Ed.). Ankara: Liberte Yayınları.
• Hobson, J. M. (2015). Tarihsel sosyolojiyi yeniden uluslararası ilişkilere dahil etmek neler kazandırır? S. Hobden ve J. M. Hobson (Der.). M. L. Karadere (Çev.). Uluslararası ilişkilerin tarihsel sosyolojisi içinde (ss. 13-68). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (2014). Millet ve milliyetçilik. O. Akınhay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Hobsbawm, E. J. (2006). Geleneği icat etmek. E. J. Hobsbawm ve T. Ranger (Der.). M. M. Şahin (Çev.). Geleneğin icadı içinde (ss. 1-18). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Jaffrelot, C. (2018). Bir milliyetçilik kuramı için. A. Dieckhoff ve C. Jaffrelot (Der.). D. Çetinkasap (Çev.). Milliyetçiliği yeniden düşünmek -kuramlar ve uygulamalar- içinde (ss. 23-82). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jaffrelot, C. (1998). Bazı ulus teorileri. J. Leca (Der.). S. Derman (Çev.). Uluslar ve milliyetçilikler içinde (ss.-54 68). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jensen, L. (2016). The roots of nationalism: Introduction. L. Jensen (Ed.). The roots of nationalism: National identity formation in early modern Europe 1600-1815 içinde. Amsterdam: Amsterdam Universty Press.
• Kadıoğlu, A. (1999). Cumhuriyet iradesi demokrasi muhakemesi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kalın, İ. (2013). Akıl ve erdem -Türkiye’nin toplumsal muhayyilesi-. İstanbul: Küre Yayınları.
• Karadağ, H. (2005). Made in Europe: Türkiye için özel imalat çok kültürlülük. M. Ç. Özdemir (Der.). Çokkültürlülük ve Türkiyelilik içinde (ss. 44-50). Ankara: Tekağaç Yayınları.
• Karakaş, M. (2007). Türk ulusçuluğun inşası. Ankara: Elips Kitap.
• Kerestecioğlu, Ö. (2016). Milliyetçilik. H. B. Örs (Der.). 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler içinde (ss. 307-350). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kohn, H. (1929). A history of notionalism in the East. Londra: Routledge.
• Kohn, H. (1995). Nationalism, its meaning and history. Princeton: D. Van Nostrand Company.
• Koyuncu, A. A. (2018). Kuruluşundan Arap Baharına Suriye milliyetçilik ve ulus inşası. İstanbul: Sude Yayınları.
• Kymlicka, W. (2015). Çokkültürlü yurttaşlık. A. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Liakos, A. (2008). Hellenism and the making of modern Greece: Time, language, space. K. Zacharia (Ed.). Hellenisms. culture, identity and ethnicity from antiquity to modernity içinde (ss. 201-236). Aldershot: Ashgate.
• Liakos, A. (2008a). Dünyayı değiştirmek isteyenler, ulusu nasıl tasavvur ettiler? M. Erol (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Llobera, J. R. (1998). The concept of the nation in french social theory: The work of Dominique Schnapper.
• Nations and Nationalism, 4- (1), 113-21.
• Mbembe, A. (2019). Zenci aklın eleştirisi. Ö. Arasan-Simon ve V. Çandar (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mills, C. W. (2007). Toplumbilimsel düşün. Ü. Oskay (Çev.). İstanbul: Der Yayınları.
• Nairn, T. (2015). Milliyetçiliğin yüzleri -Janus’a yeni bir bakış-. S. Kırdar ve M. Ratip (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nandy, A. (1987). Cultural frames for social tarnsformation: A credo. Alternatives, 12(2), 113-116.
• Nandy, A. (1994). The illegitimacy of nationalism. Delhi: Oxford University Press.
• Özdemir, Ç. (2005). Çokkültürlülük ve Türkiyelilik. Ankara: Tekağaç Yayınevi.
• Özensel, E. (2013). Doğu toplumlarında ve Türkiye’de birlikte yaşama arayışı: Çokkültürlülük mü? Yoksa yeni bir model mi? Akademik İncelemeler Dergisi, 8(3), 1-17.
• Özkırımlı, U. ve Sofos-Spyros, A. (2013). Tarihin cenderesinde Yunanistan ve Türkiye’de milliyetçilik. S. Tekin-Özsakınç (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özkırımlı, U. (2013). Milliyetçilik kuramları. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Renan, E. (2016). Ulus nedir? G. Yavaş (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Reus-Smith, C. (2015). Tarih fikri ve fikirlerle tarih. S. Hobden ve J. M. Hobson (Der.). M. Lüleci-Karedere (Çev.). Uluslararası ilişkilerin tarihsel sosyolojisi içinde (ss. 177-204). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Said, E. S. (2017). Şarkiyatçılık. B. Ülner (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Shils, E. (1957). Primordial, personal, sacred and civil ties. British Journal of Sociology, 8-(2), 130-45.
• Smith, A. (2017). Etno-sembolizm ve milliyetçilik. B. Firuze-Çallı (Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Smith, A. (1996). Nationalism and historians. G. Balakrishnan (Ed.) Mapping the nation içinde (ss. 175-197) London: Verso Press.
• Spencer, P. ve Wollman, H. (2020). Milliyetçilik. K. Kelebekoğlu (Çev.). İstanbul: Yeni insan Yayınevi.
• Szulc, L. (2017). Banal nationalism in the internet age: Rethinking the relationship between nations, nationalism and the media. M. Key, M. Antonsich (Ed.). Everyday nationhood: therising culture, identity and belonging after banal nationalism içinde (ss. 77-54). London: Palgrave Macmillan.
• Şan, M. K. (2020). Çokkültürlülük. T. Erdem (Ed.). Milliyetçilik içinde (ss. 127-107). Antalya: Otorite Yayınları.
• Taylor, C. (2004). Modern social imaginaries. Duke: Duke Univesity Press.
• Tekin, S. ve Çemrek, M. (2020). Milliyetçilik kuramları. Milliyetçilik içinde (ss. 255-264). Antalya: Otorite Yayınları. Türk Dil Kurumu. (1994). TDK sözlüğü. Ankara.
• Wallem, G. (2017). The name and the Natioan: Banal Nationalisms and name change practices in the context of co-ethnic migration to germany. M. Key, M. Antonsich (Ed.). Everyday nationhood: therising culture, identity and belonging after banal nationalism içinde (ss. 96-77). London: Palgrave Macmillan.
• Wagner, P. (1996). Modernliğin sosyolojisi - özgürlük ve cezalandırma-. M. Küçük (Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Wendt, A. (2016). Uluslararası siyasetin sosyal teorisi. S. G. Ihlamur-Ünal (Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Wolf, E. R. (2019). Avrupa ve tarihsiz halklar. H. Çalışkan (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zawadzki, P. (2018). Milliyetçilik, demokrasi ve din. A. Dieckhoff ve C. Jaffrelot (Der.). D. Çetinkasap (Çev.). Milliyetçiliği yeniden düşünmek -kuramlar ve uygulamalar- içinde (ss. 209-246). İstanbul: Metis Yayınları.