Özel Eğitim Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişliklerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 764 - 778, 30.12.2021

Safa Demir Mahmut Işıkgöz

Öz

Bu araştırmada özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri çeşitli değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırma Kayseri/Kocasinan Rehberlik Araştırma Merkezi sorumluluğu bölgesindeki 79 özel eğitim öğretmeniyle yapılmıştır. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında İnce ve Şahin (2015) tarafından uyarlanan “Maslach Mesleki Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu” ve araştırmacı tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Veriler SPSS paket programı üzerinde T-Testi ve ANOVA Testi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda “kişisel başarısızlık algısı” alt boyutunun yaş, çalışılan süre ve çalışılan bireylerin yetersizlik türüne göre anlamlı şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir. Buna göre 51 ve üzeri yaşa sahip özel eğitim öğretmenleri 22-30 ve 31-40 yaş aralığındaki özel eğitim öğretmenlerine göre daha az kişisel başarısızlık algısına sahiptir. Yani 51 ve üzeri yaşa sahip bireyler kendisini daha başarılı olarak algılamaktadır. Benzer şekilde alanda çalışma süresi 15 ve üzeri yıl olan bireyler 0-5 arasında olan bireylere göre daha düşük kişisel başarısızlık algısına sahiptir. Çalışılan bireylerin yetersizlik türüne göre incelendiğinde ise hafif düzey otizmli bireylere eğitim veren öğretmenlerin orta-ağır düzey otizm, görme yetersizliği, birden fazla yetersizlik ve kurum türü gereği tüm gruplarla çalışan öğretmenlere oranla daha yüksek kişisel başarısızlık algısına sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim, Öğretmen, Mesleki Tükenmişlik

Kaynakça

• Akyürek, M. G. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 35-47.
• Arslan, G., & Arslan, G. (2014). Zihin engelli bireylere eğitim veren öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Tokat ili örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 49-66.
• Aydemir, H., Diken, İ. H., Yıkmış, A., Aksoy, V., & Özokçu, O. (2014). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Özel Sayı), 68-86.
• Betoret, F. D. (2006). Stressors, self-efficacy, coping resources, and burnout among secondary schools teachers in Spain. Educational Psychology, 26(4). 519-539.
• Cemaloğlu, N. (2002). Öğretmen performansının artırılmasında okul yöneticisinin rolü. Milli Eğitim Dergisi. Sayı: 153-154.
• Cemaloğlu, N. & Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2) , 463-484.
• Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlik ve güvenirliğinin araştırılması. Bayraktar, R., & Dağ, G. (Ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 155-160.
• Çapri, B., & Güler, M. (2018). Evaluation of burnout levels in teachers regarding socio-demographic variables, job satisfaction and general self-efficacy. Eurasian Journal of Educational Research, 74, 123-144.
• Dere-Çiftçi, H. (2015). Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki yetkinlik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 1, 221-241.
• Duman, N., Sak, R., & Şahin Sak, İ . (2020). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel sinizm tutumlarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1) , 1098-1127.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması, Bayraktar, R., & Dağ, Ġ. (ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 143-154.
• Girgin, G. & Baysal, A. (2005). Tükenmişlik sendromuna bir örnek: Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 172-187.
• Grbovic, M., Pranjic, N. Selmanovic, S., Brekalo-Lazarevic, S., & Jatic, Z. (2011). Montenegro special education teaching staff burnout: survey study. AIM, 19(19), 30-7.
• Hastings, R. P., & Brown, T. (2002). Coping strategies and the impact of challenging behaviors on special educators’ burnout. Mental Retardation, 40, 148-156.
• İnce, N. B., & Şahin, A. E. (2015). Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formunu Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçe ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399.
• Işıkgöz, E., Dinçer, N., & Kılınç, Z. (2016). Beden eğitimi öğretmen adaylarının öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile alan bilgisi ders başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Batman Üniversitesi örneği). Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/1), 338-346.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191-212.
• Küçüksüleymanoğlu, R. (2011). Burnout syndrome levels of teachers in special education schools in Turkey. International Journal of Special Education, 26(1), 53-63.
• Maslach, C. (1982). Burnout, the cost of caring. Prentice-Hall.
• Maslach, C., & Goldberg, J. (1998). Prevention of burnout: new perspectives. Applied and Preventive Psychology, 7(1), 63-74.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied Social Psychology Annual, 5, 133-153.
• Maslach, C., Jackson, S. E., & Leiter, M. P. (1996). MBi manual (3rd ed.). Mountain View, CA: Consulting Psychologists Press.
• Maslach, C., & Zimbardo, P. G. (1982). Burnout – the cost of caring. Prentice-Hall, Inc. Englewood Cliffs.
• MEB (2009). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarına öğretmen olarak atanacakların atamalarına esas olan alanlar ile mezun oldukları yükseköğretim programları ve aylık karşılığı okutacakları derslere ilişkin esaslar ve eki çizelge. Tebliğler Dergisi, 2622.
• MEB (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Ankara: Resmi Gazete, 30471.
• Papovic, S. (2009). Professional burnout syndrome. Materia Socio Medica, 21(4), 213-215.
• Platsidou, M., & Agaliotis, I. (2008). Burnout, job satisfaction and instructional assignment related sources of stress in Greek special education teachers. International Journal of Disability, Development and Education, 55(1), 61-76.
• Sacco, M. D. F. (2011). The psychophysiological ımpact of burnout in special and general education teachers. Unpublished Doctoral thesis, Graduate Faculty of Auburn University, Auburn, Alabama.
• Sağır, M., Ercan, O., Duman, A., & Bilen, K. (2014). Matematik öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 277-294.
• Saraç, H. I. (2018). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Singer, J. (1993). Are special educators' career paths special? Results from a 13- year longitudinal study. Exceptional Children, 59(262-279), 449-454.
• Stempien, L. R., & Loeb, R. C. (2002). Differences in job satisfaction between general education and special education teachers: ımplications for retention. Remedial and Special Education, 23(5), 258-267.
• Sucuoğlu, B., & Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44-60.
• Şahin, F., & Şahin, D. (2012). Engelli bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 275-294.
• Şahin, Ş. (2008). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri [The burnout and life satisfaction levels of physical education teachers]. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi.
• Şişman, M. (2005). Öğretmenliğe giriş. Ankara: Pegem Akademi. Whitaker, S. D. (2000). Mentoring beginning special education teachers and the relationship to attrition. Exceptional Children, 66(4), 449-454.
• Wisniewski, L., & Gargiulo, R. M. (1997). Occupational stress and burnout among special educators: A review of the literature. The Journal of Special Education, 31(3), 225-346.
• Yıldız, S. M. (2015). Lider-üye etkileşimi, işyerinde mobbing ve mesleki tükenmişlik ilişkisi. Ankara: Detay Publishing.