Çevre Kirliliğinin Tarımsal Üretime Etkilerine İlişkin Öğretmen Adayı Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 88 - 105, 15.07.2022

Sena Seçil Güngör , Esra Çakırlar-altuntaş , Miraç Yılmaz

Öz

Türkiye, coğrafi konumundan dolayı iklim değişikliğinden etkilenebileceğinden sürdürülebilir tarıma yönelik eylemleri uygulaması zorunlu ülkelerdendir ve “Avrupa Yeşil Mutabakatı” na uyum faaliyetlerini hızlandırarak, pestisit, tarım ilacı ve kimyasal gübre kullanımlarının azaltılması için çok yönlü çalışmalar yürütmektedir. Bu bağlamda, tarımsal üretimi olumsuz etkileyen çevresel şartlara duyarlı bir kamuoyu geliştirilmesi için okullarda verilecek eğitim-öğretim ve öğretmen yetiştirme özenle ele alınmalıdır. Bu çalışmada, biyoloji öğretmen adaylarının çevre kirliliğinin tarımsal üretime etkisine ve bu konuların eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseninde olup, Ankara’da bir devlet üniversitesinde öğrenim gören, amaçlı örneklemeyle seçilen 30 biyoloji öğretmen adayı ile gerçekleştirilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanan veriler, betimsel ve içerik analizine tabii tutulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre, tüm öğretmen adaylarının çevresel kirliliğin tarımsal üretime etkisi olduğu, konuya ilişkin eğitim almaya istekli oldukları ve özellikle tarımsal üretime etki eden çevre kirliliği faktörleriyle (%57), çevre kirliliğinin tarımsal üretimi etkilediği yönlerle (%43) ilgili kapsamlı görüşleri bulunduğu tespit edilmiştir. Ancak çevre kirliliğinin insan sağlığına olumsuz etkileriyle ilgili açılımları yeterince yapamadıkları ve buna yönelik görüşlerin düşük frekansta (%2.2) olduğu da görülmüştür. Bununla beraber, çevre kirliliğinin tarımsal üretime etkileriyle ilgili eğitimine dair, içerik (%39), öğrenme ortamı (%29), öğretim yöntem-teknikleri (%25) ve öğretim materyalleri (%7) temalarıyla ilgili geniş çerçevede görüşleri olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, çevre kirliliğin tarımsal üretime etkilerinin indirgenmesi ve sağlıklı koşulların yaratılması için öğretmen adaylarının bilgi ve deneyimle donatılmalarını, öğretmen yetiştiren programların insan sağlığına ekolojik yaklaşıma dayalı olarak yeniden düzenlenmesini ve her yerin eğitim ortamı ve öğretim unsuru olarak kullanılabileceği, görsel ve güncel kaynaklarca zengin, yenilenmiş öğretim yaklaşımlarına göre yeni bir eğitim anlayışı geliştirilmesi gerekliliğini düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

çevre eğitimi, çevre kirliliği, tarımsal üretim, sağlık, biyoloji öğretmen adayı

Kaynakça

• Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
• Bayraç, H. N., & Doğan, E. (2016). Türkiye’de iklim değişikliğinin tarım sektörü üzerine etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 23-48.
• Bayramoğlu, Z. (2010). Tarımsal Verimlilik Ve Önemi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 24(3), 52-61.
• Bilen, S. (2017). http://www.istesaglikdergisi.com.tr/index.php/nisan-2017/211-su-kirliligi-ve-topraklar-uzerine-etkileri (23.11.2021 tarihind erişim sağlanmıştır).
• Butler, C. D. & Friel, S. (2006) Time to regenerate ecosystems and health promotion. PLOS Medicine, 3, 1692-1695.
• Charron, D. E. (2012) Ecohealth: origins and approach, In Charron, D. E. (ed.), Ecohealth Research in Practice: Innovative Applications of an Ecosystem Approach to Health, Insight and Innovation in International Development 1. International Development Research Centre, Ottawa ON, Canada. 1–30.
• Cengiz, A. E., Çavuş, Z. C., & Telat, K. O. Ç. (2014). Çanakkale ve Kepez Yerleşmelerinde Sulu Tarım Alanları Kentleşme İlişkisi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(1), 69-88.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2021). Araştırma tasarımı: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları,(5. Basımdan Çeviri), E. Karadağ (Çev.), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Coşgun, M., & Kara, F. (2015). Öğrencilere verilen sağlık eğitiminin bilgi ve davranışlarına etkisinin değerlendirilmesi. STED, 24(2), 55-63.
• Demir, E., & Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 07-18.
• Ecer, K., Güner, O. & Çetin, M. (2021): Avrupa yesil mutabakatı ve Türkiye ekonomisinin uyum politikaları. İşletme ve Iktisat Çalışmaları Dergisi, 9(2), 125-144.
• Emekli, N. Y., & Topakcı, M. (2009). Hassas uygulamalı tarım teknolojilerinin sulama alanında kullanımı. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, (2), 2-10.
• Erdoğan, M. (2011). Ekoloji temelli yaz doğa eğitimi programının ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi, duyuşsal eğilimler ve sorumlu davranışlarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2223-2237.
• Erol, D. (2011). Çevre eğitimi: İlköğretim düzeyinde bilgisayar destekli öğretim materyali hazırlama, Doktora tezi, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• European Commision Report (2019). What is the European Green Deal. European Commission Report: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/attachment/859152/What_is_the_Europea n_Green_Deal_en.pdf.pdf (23.11.2021 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Gönültaş, H. & Kızılaslan, H. (2021).Tarımsal Üreticilerce Algılanan Çevre Sorunları ve Nedenleri (TR83 Bölgesi Araştırması). Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 10(1), 70-82.
• Güler, T. (2010). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim, 34(151).
• İkincikarakaya, S. Ü., Beyaz, K. B., & Rezaei, F. (2013). Doğal kaynaklar ve tarım. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1), 104-109.
• Kahyaoğlu, M. (2011). Öğretmen adaylarının öğrenme stilleri ile çevre eğitimi öz-yeterlikleri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 67-82.
• Kalkınma Bakanlığı Raporu (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), Tarım Ve Gıdada Rekabetçi Üretim Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, Türkiye.
• Karaer, F. & Gürlük, S. (2003). Gelişmekte olan ülkelerde tarım-çevre-ekonomi etkileşimi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 197-206.
• Kılıç, R. & Korkmaz, K. (2012). Kimyasal gübrelerin tarım topraklarında artık etkileri. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2), 87-90.
• Kıyıcı, F. B., Yiğit, E. A., & Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
• Kocaman, H., Akın, Y. K., & Oğuzhan, A. (2011). Trakya’da Ergene Nehri kirliliğinin tarım üretimine olan etkisi: Edirne örneği. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 2(3), 89-104.
• Moseley, C. (2000). Teaching for environmental literacy. The Clearing House, 74(1), 23.
• Özbuğutu, Ö. (2021). 2018 İlköğretim ve Ortaöğretim Programlarında Çevre Konusunun Yeri. Ekev Akademi Dergisi, 86, 249-268.
• Özdemir, S. (2013). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevreye yönelik tutumlarının kişilik özellikleri açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 125-138.
• Özmen, H., & Özdemir, S. (2016). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre eğitimine yönelik düşüncelerinin tespiti. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1691-1712.
• Parlakay, O., Çelik, A. & Kızıltuğ, T. (2015). Hatay ilinde tarımsal üretimden kaynaklanan çevre sorunları ve çözüm önerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(2), 17-26.
• Sağsöz, G. & Doğanay, G. (2019). İlkokul öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Giresun ili örneği). Anadolu University Journal of Education Faculty, 3(1), 1-20.
• Şahin, G. (2016). Türkiye'de Gübre Kullanım Durumu ve Gübreleme Konusunda Yaşanan Problemler. Turkish Journal of Agricultural Economics, 22(1).
• Şahin, G. & Önder, H. G. (2021). Atık Yönetimi, Sera Gazı Emisyonları Ve Türkiye: Avrupa Yeşil Mutabakatı Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 112, 194-216.
• Takmaz, S., Yılmaz, M., & Kalpaklı, F. (2018). Doğa ve çevre eğitimi için öğretim materyali olarak Avatar filmi. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute/Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30).
• Tiryaki, O., Canhilal, R. & Horuz, S. (2010). Tarım ilaçları kullanımı ve riskleri. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 26(2), 154-169.
• Ticaret Bakanlığı. (2021). Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23 /MUTABAKAT%20YEŞİL.pdf (23.11.2021 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Tomokawa, S., Asakura, T., Keosada, N., Bouasangthong, V., Souvanhxay, V., Navamal, P., ... & Moji, K. (2021). Introducing Ecohealth education in a Teacher Training Institute in Lao PDR: a case study. Health Promotion International, 36(3), 895-904.
• Tolunay, A. & Başsüllü Ç. (2015). Willingness to Pay for Carbon Sequestration and Co-Benefits of Forests in Turkey, Sustainability, 7, 3311-3337; doi:10.3390/su7033311
• Tolunay, D. (2021). Türkiye’de Ekosistem Tahribat Faktörü Olarak Habitat ve Arazi Kullanım Değişiklikleri. Memleket Siyaset Yönetim (MSY), 16(36), 279-304.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, S., Bolat, E. Y. & Gölcük, İ. (2020). Erken çocukluk döneminde uygulanan çevre eğitim programının çocukların çevreye karşı tutumları üzerindeki etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 557-578.
• Yılmaz, Z. & Yel, M. (2018). Popüler medya kaynaklarının biyoloji öğretiminde kullanımının öğrencilerin biyolojiye yönelik tutumlarına etkisi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 205-219.