Dijital Tutsaklığı Keşfetmek: Lise Öğrencilerinin Akıllı Telefon Bağımlılığı, Sosyal Medyada Gelişmeleri Kaçırma Korkusu ve Başarı Yönelimleri

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 110 - 126, 31.12.2024

Gizem Karaca , Feyza Meryem Kara , Tuğba Küçük

Öz

Bu araştırma, lise öğrencilerinin akıllı telefon bağımlılığı, sosyal medyada gelişmeleri kaçırma korkusu ve başarı yönelimleri düzeylerini bazı değişkenlere göre incelemek ve bu üç değişken arasındaki ilişkiyi test etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemi ile seçilen ve Ankara’da bulunan bir meslek lisesinde öğrenim gören 260 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada “Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği-Kısa Form” (ATBÖ-KF; Noyan vd., 2015), “Gelişmeleri Kaçırma Korkusu Ölçeği” (GKKÖ; Çelik ve Özkara, 2022) ve “2x2 Başarı Yönelimleri Ölçeği” (BYÖ; Arslan ve Akın, 2015) veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Verilerin analizi için betimsel istatistikler, MANOVA, t-test ve regresyon testleri kullanılmıştır. Cinsiyete göre yapılan t-test sonuçlarına göre, sadece “GKKÖ” “kişisel gelişmeleri kaçırma korkusu” alt boyutu ile “ATBÖ-KF” ortalama puanlarda kız öğrenciler lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Katılımcıların yaş ve öğrenim gördükleri bölümlere göre yapılan MANOVA sonuçlarına göre tüm ölçeklerde temel etkinin anlamlı olmadığı saptanmıştır. Günlük sosyal medya kullanım süreleri değişkenine göre yapılan MANOVA sonuçlarına göre ise, “BYÖ” “öğrenme-kaçınma”, “GKKÖ” “kişisel gelişmeleri kaçırma korkusu” alt boyutlarında ve “ATBÖ- KF”de temel etkinin anlamlı olduğu bulgusu elde edilmiştir. Regresyon analizlerine göre, internet bağımlılığının, gelişmeleri kaçırma korkusu ve başarı yönelimlerini yordadığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, internet bağımlılığının gelişmeleri kaçırma korkusu üzerindeki yordama gücü, çevrimiçi platformlarla aşırı etkileşimin, sosyal gelişmelerden kopma korkusuyla ilişkili kaygı ve endişe duygularını artırabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, internet bağımlılığı ile başarı yönelimleri arasındaki ilişki, dijital davranışların akademik istekler ve hedefe yönelik davranışlar üzerindeki etkisini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Akıllı telefon bağımlılığı, gelişmeleri kaçırma korkusu, başarı yönelimleri

Kaynakça

• Adrian, K., Sahrani, R. (2021, August). Relationship between fear of missing out (FoMO) and problematic smartphone use (PSU) in generation Z with stress as a moderator. In International Conference on Economics, Business, Social, and Humanities (ICEBSH 2021) (pp. 964-970). Atlantis Press.
• Akdemir, T. N. (2013). İlköğretim öğrencilerinin facebook tutumları ile akademik erteleme davranışları ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alt, D. (2015). College students’ academic motivation, media engagement and fear of missing out. Computers in Human Behavior, 49, 111-119.
• Anastasya, Y. A., Hadiah, C. M., Amalia, I., Suzanna, E. (2022). Correlation between fear of missing out and internet addiction in students. International Journal of Islamic Educational Psychology, 3(1), 35-43.
• Argan, M., Argan, M. T., İpek, G. (2018). I Wish I Were! Anatomy of a fomsumer. Journal of Internet Applications and Management, 9(1), 43-57.
• Argın, S. F. (2013). Ortaokul ve lise öğrencilerinin sosyal medyaya ilişkin tutumlarının incelenmesi (Çekmeköy örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, S., Akın, A. (2015). 2x2 Başarı yönelimleri ölçeği (revize formu): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 5(1), 7-15.
• Balcı, Ş., & Bal, E. (2022). Gelişmeleri kaçırma korkusu (FoMO) ile akıllı telefon bağımlılığı ilişkisinde kullanım süresinin aracılık rolü. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 6(2), 103-120.
• Balta, S., Emirtekin, E., Kircaburun, K., Griffiths, M. D. (2020). Neuroticism, trait fear of missing out, and phubbing: The mediating role of state fear of missing out and problematic Instagram use. International Journal of Mental Health and Addiction, 18, 628-639.
• Bhanderi, D. J., Pandya, Y. P., & Sharma, D. B. (2021). Smartphone use and its addiction among adolescents in the age group of 16–19 years. Indian Journal of Community Medicine, 46(1), 88-92.
• Boumosleh, J., Jaalouk, D. (2018). Smartphone addiction among university students and its relationship with academic performance. Global Journal of Health Science, 10(1), 48-59.
• Chen, B., Liu, F., Ding, S., Ying, X., Wang, L., & Wen, Y. (2017). Gender differences in factors associated with smartphone addiction: A cross-sectional study among medical college students. BMC psychiatry, 17, 1-9.
• Coons, J., Chen, S. L. S. (2014). Social network analysis for Facebook: Locating cliques and visualizing sociability. In Symbolic Interaction and New Social Media (pp. 43-61). Emerald Group Publishing Limited.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research : planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4. Baskı). USA: Pearson Education Inc.
• Çakır, Ö., & Oğuz, E. (2017). Lise öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile akıllı telefon bağımlılığı arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 418-429.
• Çelik, F., Özkara, B. Y. (2022). Gelişmeleri kaçırma korkusu (FoMO) ölçeği: Sosyal medya bağlamına uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin sınanması. Psikoloji Çalışmaları, 42(1), 71-103.
• Çuhadar, A., Demirel, M., Yusuf, E. R., & Serdar, E. (2020). Ergenlerde akıllı telefon bağımlılığı ve gelecek beklentisi ilişkisinin incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(24), 2528-2544.
• Dossey, L. (2014). FOMO, digital dementia, and our dangerous experiment. Explore: The Journal of Science and Healing, 10(2), 69-73.
• Elliot, A. J. (1999). Approach and avoidance motivation and achievement goals. Educational psychologist, 34(3), 169-189.
• Elliot, A. J., Murayama, K. (2008). On the measurement of achievement goals: Critique, illustration, and application. Journal of Educational Psychology, 100(3), 613-628.
• Field, A. (2009). Discovering Statistics Using SPSS. London: SAGE Press
• Gezgin, D. M., Hamutoğlu, N. B., Sezen-Gültekin, G., & Yildirim, S. (2019). Preservice teachers’ metaphorical perceptions on smartphone, no mobile phone phobia (nomophobia) and fear of missing out (FoMO). Bartın University Journal of Faculty of Education, 8(2), 733-783.
• Gökler, M. E., Aydın, R., Ünal, E., & Metintaş, S. (2016). Sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu ölçeğinin Türkçe sürümünün geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(1), 52-59.
• Guimarães, C. L. C., Oliveira, L. B. S. D., Pereira, R. S., Silva, P. G. N. D., & Gouveia, V. V. (2022). Nomophobia and smartphone addiction: Do the variables age and sex explain this relationship?. Psico-USF, 27(2), 319-329.
• Gul, H., Firat, S., Sertcelik, M., Gul, A., Gurel, Y., & Kilic, B. G. (2022). Effects of psychiatric symptoms, age, and gender on fear of missing out (FoMO) and problematic smartphone use: A path analysis with clinical-based adolescent sample. Indian Journal of Psychiatry, 64(3), 289-294.
• Gürbüz, F., Bayraklı, M., Gezgin, D. M. (2023). The effect of cyberloafing behaviors on smartphone addiction in university students: The mediating role of fear of missing out. Journal of Educational Technology and Online Learning, 6(1), 234-248.
• Haug, S., Castro, R. P., Kwon, M., Filler, A., Kowatsch, T., Schaub, M. P. (2015). Smartphone use and smartphone addiction among young people in Switzerland. Journal of Behavioral Addictions, 4(4), 299-307.
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı-bir alan çalışması iletişim. İletişim: Kuram ve Araştırma Dergisi, (32), 151-177.
• Hoşgör, H., Coşkun, F., Çalişkan, F., & Gündüz Hoşgör, D. (2021). Relationship between nomophobia, fear of missing out, and perceived work overload in nurses in Turkey. Perspectives in psychiatric care, 57(3), 1026-1033.
• Israelashvili, M., Kim, T., Bukobza, G. (2012). Adolescents’ over-use of the cyber world Internet addiction or identity exploration?. Journal of Adolescence, 35(2), 417-424.
• Kara, F. M., Karaca, G., Uğurlu, A., Gürkan, R. K. (2023). Sıkılmış ve kaybolmuş: üniversite öğrencilerinde serbest zamanlarda sıkılma algısının başarı yönelimlerini yordama gücü. EKEV Akademi Dergisi, (95), 83-93.
• Kartol, A., & Peker, A. (2020). Ergenlerde sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu (fomo) yordayıcılarının incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(21), 454-474.
• Kaya, H. B., Namlı, S., Demir, G. T. (2018). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin sporcu kimlikleri ve başarı yönelimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(7), 179-196.
• Koç, C., Arslan, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin başarı yönelimlerinin ve okuma stratejileri bilişüstü farkındalıklarının incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(5), 485-508.
• Koçak, M., & Traş, Z. (2021). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ile sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu ve yaşamın anlamı arasındaki yordayıcı ilişkiler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1618-1631.
• Kuyucu, M. (2017). Gençlerde akıllı telefon kullanımı ve akıllı telefon bağımlılığı sorunsalı:“Akıllı telefon (kolik)” üniversite gençliği. Global Media Journal TR Edition, 7(14), 328-359.
• Küçükkaya, B., Özdemir, B., & Süt, H. K. (2022). Hemşirelik öğrencilerinde sosyal medya kullanımı ile akademik başarı ve akademik özyeterlik arasındaki ilişki. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 9(1), 31-41.
• Kwon, M., Lee, J. Y., Won, W. Y., Park, J. W., Min, J. A., Hahn, C., Kim, D. J. (2013). Development and validation of a smartphone addiction scale (SAS). PloS one, 8(2), e56936.
• Lai, C., Altavilla, D., Ronconi, A., Aceto, P. (2016). Fear of missing out (FOMO) is associated with activation of the right middle temporal gyrus during inclusion social cue. Computers in Human Behavior, 61, 516–521.
• Lee, S., Kim, S., Yoon, D. S., Park, J. S., Woo, H., Lee, D., Lee, J. H. (2023). Sample-to answer platform for the clinical evaluation of COVID-19 using a deep learning-assisted smartphone-based assay. Nature communications, 14(1), 2361.
• Li, Y., Yao, C., Zeng, S., Wang, X., Lu, T., Li, C., Lan, J., You, X. (2019). How social networking site addiction drives university students’ academic achievement: The mediating role of learning engagement. Journal of Pacific Rim Psychology, 13.
• Lindsey, C. (2013). FOMO and Mobiles Phones: a survey study. Published Master Thesis. Communication and Digital Media Studies Humanities Faculty Tilburg University, Tilburg.
• Mannion, K. H., Nolan, S. A. (2020). The effect of smartphones on anxiety: An attachment issue or fear of missing out?. Cogent Psychology, 7(1), 1869378.
• Mazili, S., & Gültekin, Ö. Ü. M. (2020). Ergenlerde akıllı telefon bağımlılığının özdenetim açısından incelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 10(2), 705-730.
• Midgley, C., Kaplan, A., Middleton, M., Maehr, M. L., Urdan, T., Anderman, L. H., Roeser, R. (1998). The development and validation of scales assessing students' achievement goal orientations. Contemporary educational psychology, 23(2), 113-131.
• Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş İnsanları Derneği (MOBİSAD). (2023). Türkiye ve Dünya’nın dijital karnesi.
• Noyan, C. O., Enez Darçin, A., Nurmedov, S., Yilmaz, O., Dı lbaz, N. (2015). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeğinin kısa formunun üniversite öğrencilerinde Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anatolian Journal of Psychiatry / Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16, 73-81.
• Obee, J. (2012). The Ultimate Teen Guide. Toronto: The Scarecrow Press.
• Park, N., Lee, H. (2014). Nature of youth smartphone addiction in Korea. 언론정보연구, 51(1), 100-132.
• Park, Y., & Lee, S. (2022). Gender differences in smartphone addiction and depression among Korean adolescents: Focusing on the internal mechanisms of attention deficit and self-control. Computers in Human Behavior, 136, 107400.
• Perry, S. D., & Lee, K. C. (2007). Mobile phone text messaging overuse among developing world university students. Communicatio, 33(2), 63-79.
• Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in human behavior, 29(4), 1841-1848.
• Qutishat, M., Sharour, L. A. (2019). Relationship between fear of missing out and academic performance among Omani university students: a descriptive correlation study. Oman Medical Journal, 34(5), 404.
• Rękas, M., & Burzyńska, J. (2023). Association between smartphone addiction, physical activity, and overweight or obesity occurrence among Polish adolescents. Pediatria Polska Polish Journal of Paediatrics, 98(4), 23-30.
• RTÜK. (2023). Medyametre Medya Kullanım Alışkanlıkları Araştırması.
• Sajidah, A. H. B., Jayanti, I., Rahman, N., & Yulianto, A. (2024). Differences in smartphone addiction between male and female adolescents. Journal of Mental Health Issues and Behavior, 4(04), 1–7.
• Setyaningsih, N., Sarjana, W., & Wardani, N. D. (2023). The correlation between fear of missing out (FoMO) and ınternet addiction in vocational high school students. Jurnal Psikiatri Surabaya, 12(1), 45-55.
• Shi, Z., Guan, J., Chen, H., Liu, C., Ma, J., Zhou, Z. (2023). Teacher-student relationships and smartphone addiction: The roles of achievement goal orientation and psychological resilience. Current psychology, 42(20), 17074-17086.
• Singh, K. D., Gurung, D. J., Mpanme, D. (2023). Smartphone addiction among post-graduate management students: The Indian experience. Cogent Arts & Humanities, 10(1), 2255376.
• Stavropoulos, V., Alexandraki, K., Motti-Stefanidi, F. (2013). Recognizing internet addiction: Prevalence and relationship to academic achievement in adolescents enrolled in urban and rural Greek high schools. Journal of Adolescence, 36(3), 565-576.
• Sukhija, D., Srivastava, P., Pathak, A., & Sukhija, P. (2023). An empirical study to find the relationship between the fomo constructs with the gender: A post-COVID scenario. Journal of Development Research, 16(2), 142-149.
• Tektaş, N. (2014). Üniversite öğrencilerinin sosyal ağları kullanımlarina yönelik bir araştırma. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 851-870.
• Uzun, V., Gözükara, E., & Bilgin, M. (2019). Bazı sosyal medya değişkenleri açısından ergen ve genç yetişkinlerin fomo düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Arts & Social Studies, 2(2), 43-59.
• Üstündağ, A. (2022). Çocukların sosyal medya, akıllı telefon ve oyun bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 316-326.
• Vaidya, N., Jaiganesh, S., & Krishnan, J. (2016). Prevalence of Internet addiction and its impact on the physiological balance of mental health. National Journal of Physiology, Pharmacy and Pharmacology, 6(1), 97-100.
• Van Deursen, A. J., Bolle, C. L., Hegner, S. M., & Kommers, P. A. (2015). Modeling habitual and addictive smartphone behavior: The role of smartphone usage types, emotional intelligence, social stress, selfregulation, age, and gender. Computers in Human Behavior, 45, 411-420.
• Van Deursen, A. J., Bolle, C. L., Hegner, S. M., Kommers, P. A. (2015). Modeling habitual and addictive smartphone behavior: The role of smartphone usage types, emotional intelligence, social stress, self-regulation, age, and gender. Computers in Human Behavior, 45, 411-420.
• We are Social. (2023). Digital 2023: Global Overview Report.
• Wen, F., Ding, Y., Yang, C., Ma, S., Zhu, J., Xiao, H., & Zuo, B. (2023). Influence of smartphone use motives on smartphone addiction during the COVID-19 epidemic in China: The moderating effect of age. Current Psychology, 42(22), 19316-19325.
• Zhang, Z., Jiménez, F. R., Cicala, J. E. (2020). Fear of missing out scale: A self‐concept perspective. Psychology & Marketing, 37(11), 1619–1634.