Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Yenileşme Hareketlerinin Türk Spor Kültürüne Etkileri “Tanzimattan Cumhuriyete Spor”

Yıl 2017, Özel Sayı 2, 211 - 228, 22.12.2017

Adem Bayazit Emre Boz

Öz

Bu araştırmada Osmanlı’da
yenileşme dönemi Tanzimat’tan, Türkiye Cumhuriyeti dönemi yapılan yenileşme
hareketlerinin spor ve kültürü alanına etkilerini ve dönemin spor anlayışının
incelenmesi amaçlanmıştır Tarama modeline dayalı bir literatür araştırması
seçildi. Milli Kü-tüphane, Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Tarih Kurumu, üniversitelerin
veri tabanı, internet kaynakları seçilip burada elde edilen veriler araştırmada
kullanılmıştır. Tanzimat anayasal bir gelişmenin temelidir. Bu gelişmenin
devamında da Islahat fermanı, meş-rutiyet gibi demokratik adımların atılması
spor kültür ve eğitimi alanında etkisini göstermek-teydi. 1863’te jimnastik
etkinliklerinin Riyazat-ı Bedeniye adıyla ders programına dâhil edil-mesi ve
1909 Cemiyetler Kanununun çıkması Türk gençlerine kulüp kurma serbestliğinin
gel-mesi, toplumun spor yapmaya özendirilmesinde ilk çaba olarak gözükmektedir.
Türk sporunun teşkilatlanması ve bütün memleket genelinde sağlıklı ve güçlü bir
spor altyapısı oluşturmak amacıyla spor faaliyetleriyle uğraşan kurum ve
kuruluşlara, devletin imkânlarının seferber edil-diği görülmektedir. Türk
sporunun çağdaş anlamda teşkilatlanması konusunda 1921’de örgüt-lenen İ.İ.H.M.
Önemli bir aşama meydana getirmiştir. Bu heyet, Cumhuriyetin ilk yılları
itibari ile ülkedeki ilk merkezi spor teşkilatı durumunda olan 1922’de T.İ.C.İ.’nin
temelini oluştur-muştur. Sporun Tanzimat’tan cumhuriyetin kuruluş yıllarındaki
yenileşme sürecinde yaşadığı toplumsal dönüşüm ve tarihsel süreç içerisindeki
analizi değerlendirilmiştir. Kadim Türk Sporları ile çağ-daş sporlar bu dönemde
aynı hedefler doğrultusunda entegre edilmiş, Spor kültürü yeni Türki-ye Devleti
ve Cumhuriyetinin yenilikçi felsefelerinden biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yenileşme, Tanzimat Dönemi, Spor Kültürü, Cumhuriyet

The Effects of the Ottoman Empire and Turkish Republic Innovation Movements on the Turkish Sports Culture "Sport from Reorganisations (Tanzimat Reform Era) to Republic"

Öz

In
this research, it was aimed to examine the modernization movements the effects
on sports and sports culture and the understanding of the sport in the period
that tried to be realized within the framework of the revolutions (changes) of
the Ottoman Empire period of Tanzimat, Turkish Republican period. The National
Library, the Atatürk Research Center, the Turkish Historical Society, universities'
databases and internet resources were selected as domestic resources and the
data obtained here were used in the research. The Tanzimat is the foundation of
a constitutional development. In the continuation of this development, Edict of
Reform had been influenced by democratic steps such as constitutiona-lism,
culture and education.  The inclusion of
gymnastics events in 1863 in the curriculum with the name of Riyazat-i Bedeniye
and the introduction of the 1909 Law of Associations, the arrival of the
freedom to establish clubs for Turkish youth appear to be the first effort in
soci-ety to encourage sports. It is seen that the possibilities of the state
are mobilized to institutions and organizations dealing with sport activities
in order to organize Turkish sports and to estab-lish a healthy and strong sports
infrastructure throughout the whole country. Organized in 1921 on the
organization of Turkish sports in contemporary sense, İ.İ.H.M. has brought to
an important stage. This delegation formed the basis of T.I.C.I. in 1922, which
was the first cent-ral sports organization in the country as of the first years
of the Republic. The sport was assessed in the social transformation and
historical analysis of the time from the Tanzimat during the renovation process
in its founding years. Archaic Turkish Sports and con-temporary sports have
been integrated in this period in line with the same targets and Sports culture
has become one of the innovative philosophies of the new Turkish State and
Republic.

Anahtar Kelimeler

Innovation, Tanzimat Reform Era, Sports Culture, Republic

Kaynakça

• Arıkan, R. (2007) ”Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama.” Asil Yayın Dağıtım, 6. Baskı, S. 114, ANKARA.
• Aykın, Gazi, A. (2013)Meşrutiyetten Günümüze Türkiye’de Spor Politikaları ve 1980 Parti ve Hükümet Programları İle Kalkınma Planlarında Sporun Yeri. Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E – Dergisi, Sayı:3
• Azmi, S. (1986). “Atatürk ve Gençlik”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.12, s.17-18
• Başaran, İ,, E., (1982). Örgütsel Davranışın Yönetimi. A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayını, No: 111. Ankara.
• Canşen, E. (2015). Türkiye Cumhuriyetinin Spor Politikaları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2015 Cilt:17 Sayı:1 (33–48). Erişim Tarihi: 12.12.2015, http://www.arastirmax.com/tr/system/files/dergiler/309/makaleler/17/undefined/arastirmax-turkiye-cumhuriyetinin-spor-politikalari.pdf
• Çelik, O., V., Bulgu, N. (2010) “Genç Osmanlı Dönemide Batılılaşma Ekseninde Beden Eğitimi ve Spor.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü Dergisi, S.137 – 147.
• Dağlaroğlu R., (Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi (1907-1957), 1957, s.578; “Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Dört Sene Evvel Fenerbahçe Kulübünü Ziyareti”, Spor Âlemi, S.68/6, 09/11/1922, s.8.
• Demirhan, G. (2003). Kültür, Eğitim, Felsefe ve Spor Eğitimi İlişkisi. Spor Bilimleri Dergisi,14(2), 92-103.
• Deniz Ü. (2004) “Atatürk ve Spor”, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi Türklük Bilgisi Dergisi, S.1, Prizren, s.167.
• Doğan, Y. (2008) Zeki, Çevik ve Ahlâklı Bir Sporcu; Atatürk ve Spor, Telebasım Yayıncılık, İstanbul, s.146-147
• Evcin, E. (2015) “Atatürk’ün Spora ve Sporculara Bakışı”, Dr./Kültür ve Turizm Uz-manı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. ErişimTari-hi:10 Aralık 2015 http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1900/19971.pdf
• Ferit, C.G. (1939) “Atatürk ve Türk Eri”, Beden Terbiyesi ve Spor, 10/11/1939, s.9; Ferit Celâl Güven, “Gömlek”, Yücel, Atatürk ve Cumhuriyet Sayısı, C.X, S.57, Kasım 1939, s.130.
• Fişek, K. (1983). Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkiler Açısından spor Yöne-timi: Dünyada ve Türkiye’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
• Fişek, K. (2009). Millî Mücadele Dönemi Doğu Cephesi’nde Kurulan Eğitim Ku-rumlarında Uygulanan Beden Eğitimi ve Spor Faaliyetleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.2/8, Yaz 2009, 447-450).
• Cantek, F., Ş., Yarar, B. (2009) “Erken Cumhuriyet Dönemi Dergi ve Gazetelerinde Spor ve Kadın (1928-1960)”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, , s.217
• Hiçyılmaz, E. (1974). Türk Spor Tarihi, Demet Ofset, İstanbul.Kaçmaz, İ., (2000). Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakının Kuruluşu ve Gelişiminde Rol Oynayan Siyasi, İdari ve Sosyal Faktörler. İnönü Üniversitesi Sosyal bilimler En-stitüsü Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Malatya.
• Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devletinde Spor,
• Kaplan, Y., Akkaya, C. (2014). “ Spor Kültürü ve Türkiye’de Spor.” International Journal Of Science Cullture and Sport,” ISSN (2148 – 1148).
• Karahüseyinoğlu, M.F. (2008). Geleneksel Türk Sporlarında Modern Spor Yansımala-rı. E- Journal Of New World Science Academy, Volume 3, Number 3, Article Number B0023.
• Karasar, N. (2014). Araştırmalarda Rapor Hazırlama. 18. Basım, Nobel Yayınları, ANKARA
• Kıyıcı, F., Konca, M., Y., Burmaoğlu, G.E. (2010) Türkiye’de Beden Eğitiminin Tarihi ve Beden Eğitimi ve Sporun Gelişimi. Beden Eğitimi ve spor Dergisi, Atabesd ; 12(3): 24 – 30.
• Kurt T., ve Diğ. (2017). Türk Spor Tarihi. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Devlet Kitapları 2. Baskı.
• Tunçkol, M., Şahin Y. (2015) "Carl Diem and the Olympics", Ovidius University Annuals, series Principal Education and Sport/Science, Movement and Health, Issue 2, http://www.analefefs.ro/analefefs/2010/issue-2-supplement/files/141..pdf,
• Mitat, T., (1931). “Melih Gibi Olalım”, Türk Spor Dergisi, Yıl: 2, No: 46/98, s.3.
• Mitat, T., (1934) “ Verilen Cezalar Karşısında”, Türk Spor Dergisi, Yıl 5, no 23/230, s.5.
• Bilge, N., (1986) “Spor Tekkeleri”, X. Türk Tarih Kurumu Kongresi, Ankara: Kongreye Sunulan Bildiriler, C.V, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Güven, Ö., (1996) “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Beden Eğitimi ve Spor Öğret-meni Yetiştiren Okulların Eğitimini Hazırlayıcı Çalışmalar”, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, C.1, ss.70-82.
• Özmaden, M., T.İ.C.İ. Dönemi Sporla İlgili Gelişmeler ve Dönemin Spor Anlayışı, Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. Sayfa:11 – 25.
• Özmaden, H., (1999) Cumhuriyet Dönemi İlk Spor Teşkilatı Türkiye İdman Cemi-yetleri İttifakı (1922 – 1936)’nın Yapılanma sürecinde Beden Eğitimi ve Sporun Fonksiyonları, Fonksiyonlarındaki Değişmeler ve Toplumsal Hayata Etkileri. Marmara Üniversitesi Sağlık bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve spor Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Öztuna Y., (1998). Osmanlı Devleti Tarihi, T.C. Kültür Bakanlığı Tarih Dizisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Remzi, D., (1934) “Bugünkü Spor” Spor Postası Dergisi, Yıl 1, Sayı 16, Sayfa 2, 28 Temmuz 1934.
• Özalp R., Ataünal, A. (1977). Türk Millî Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilatı, MEB Yayınları, İstanbul, s.98.
• Soyer F. (2004). Osmanlı Devletinde (1839 – 1908) Tanzimat Dönemi Beden Eğitimi ve Spor Alanındaki Kurumsal Yapılanmalar ve Okul Programlarındaki Yeri Konusunda Bir İnceleme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 1, 209 – 225.
• Sümer R. (1990). Sporda Demokrasi, Türkiye’de Spor Federasyonlarının Tarihsel Gelişimi, Şafak Matbaacılık, Ankara.
• Şefik, E. (12 Aralık 1929). Son Çare. Türk Spor Dergisi, Yıl 1, No:11, S-3, Milli Kütüphane.
• Şehrimizde Boks (Haziran) . Spor Alemi Dergisi, Yıl:4, No:39 – 101, s.13
• Tekeli, Ş. (1983). "Kadın", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, İletişim Yayınları, İstanbul, s.208- 209.
• T.İ.C.İ. (1923). Teşkilât ve Nizamat - ı Umumîye. Tici Yayınları, Ahmet İhsan Matbaa-sı, İstanbul 1923
• Türkmen, M. (2013). Erken Cumhuriyette Beden Eğitimi ve Sporun İdeolojik Temelleri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/6 Spring , p. 729-740, Ankara
• Vâlâ Somalı,(1978). Türk Sporunda 75 Yıl-Beşiktaş Spor Tarihi (1903-1978), Be-ka Basımevi, İstanbul, s.439.
• Yalçı E.S., Turan M., Ekincikli M., Aksoy İ., Gedikli Ş. (2005). Türk İnkilap Tarihi ve Atatürk İlkeleri. Siyasal Kitabevi. Ankara.
• Yarar, B., (2014) Osmanlıdan Cumhuriyet Geçiş Süreci ve Erken Cumhuriyet Dö-nemi Türkiye ‘sinde Modern sporun Kuruluşu. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Dergisi, Güz (21), 301 – 317.
• Yenileşme ve Yenilik nedir? (2015) Erişim Tarihi http://www.edebiyatfatihi.net/2014/09/yenilesme-ve-yenilik-nedir.html Yetim, A. (1991). Atatürk’ün Spor Politikası. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.7, S.1, s. 19.
• Yıldız, D. (1979). Türk Spor Tarihi, Eko Matbaası, İstanbul.
• Zelyurt, M., K. (2013). Türk Modernleşmesinde Spor : Tanzimattan Erken Cumhuriyete. Turkish Studies – International Periodical for The Languages, Litaretura and History of Turkish or Turkic, volume 8/12 Fall 2013, p. 1461-1478, Ankara/TURKEY.