COVID-19 SÜRECİNİN PSİKOSOSYAL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 41 - 55, 17.01.2022

Çiğdem Dürüst

Öz

Covid-19 salgını ağır klinik seyir ve hızlı yayılım gösteren, insanlığın iki yıla yakın bir süredir baş edemediği bir sağlık sorundur. Hem hastalar hem de hasta yakınları için zor olan bu süreç, bireyleri baş etme yöntemi geliştirme çabası içerisinde çeşitli zorluklara sürüklemektedir. Aşırı stres, kaygı gibi duyguların yanı sıra fiziksel, ruhsal ve ekonomik sorunların yaşanması, aile ve toplumun psikososyal olarak etkilenmesine neden olurken, aşırı önlemler alan ya da hiç önlem almayacak kadar sessiz ve duyarsız kalan iki uçlu bir ölçeğin kendiliğinden oluşmasına neden olmuştur. Pozitif tanısı alan birey ve yakınları,
yaşanan stres ve kaygıya bağlı çaresiz ve umutsuzlukla baş etmek zorunda kalmaktadır. Salgının ölüm tehdidinin azaldığı, bireylerinse hastalığı kabullenmeye başladığı ikinci aşama denilebilecek şu günlerde ise psikososyal sorunların daha gözlemlenir hale gelmesi beklenmektedir. İşlevsel olmayan davranışlar olarak değerlendirilebilecek sosyal sorunlardaki artışa bağlı davranışlar üzerinde değerlendirme yapmayı amaçlayan bu makale, kültürel dünya görüşü, benlik saygısı, kültürel uyum ve ölüm kaygısıyla birlikte değerlendirilerek COVID-19 tanılı birey ve yakınlarının yaşayabileceği olası psikososyal sorunlardan ve bu sorunlarla baş etmeye yardımcı olabilecek birtakım sorunları psikolojik danışmanlık bakış açısıyla ele almayı hedeflemiştir. Bu çalışma, psikolojik danışmanlık bakış açısının gerek okul psikolojik danışmanlığı gerek klinik psikolojik danışmanlık gerekse de toplum ruh sağlığı hizmeti verebilecek her alanda değerlendirilmesi gerekliliğinin anlaşılmasını vurgulamak üzere yapılmış bir literatür derlemesidir.

Anahtar Kelimeler

covid-19, psikolojik etkiler, kişilik gelişimi, psikososyal

PSYCHOSOCIAL EVALUATION OF COVID-19 PANDEMİC PROCESS

Öz

Covid-19 epidemic is a health problem with a severe clinical course and rapid spread, which humanity has not been able to cope with for almost two years. This process, which is difficult for both patients and their relatives, drags individuals into various difficulties in their efforts to develop coping methods. Experiencing physical, mental and economic problems as well as feelings such as extreme stress and anxiety caused the family and society to be affected psychosocially, and caused the spontaneous formation of a two-pronged scale that took extreme measures or remained so silent and insensitive as to take no precautions at all. Individuals with a positive diagnosis and their relatives have to cope with helplessness and hopelessness due to the stress and anxiety experienced. It is expected that psychosocial problems will become more observable in these days, which can be called the second stage, when the death threat of the epidemic decreases and individuals begin to accept the disease. This article, which aims to evaluate behaviors related to the increase in social problems that can be considered as dysfunctional behaviors, is evaluated together with cultural worldview, self-esteem, cultural adaptation and death anxiety, and some psychosocial problems that can be experienced by individuals with COVID-19 and their relatives and some that can help to cope with these problems. aimed to address the problems from the perspective of psychological counseling. This study is a literature review made to emphasize the necessity of evaluating the psychological counseling perspective in every field that can provide both school psychological counseling, clinical psychological counseling and community mental health services.

Anahtar Kelimeler

covid-19, psychological effects, personality development, psychosocial

Kaynakça

• Abe, J. A. (2004). Shame, guilt, and personality judgment. Journal of Research in Personality, 38(2), 85-104.
• Akdemir, N.,Bostanoğlu, H., Yurtsever, S., Kutlutürkan S., Kapucu,S., Özer, Z.(2011). Yatağa Bağımlı Hastaların Evde Yaşadıkları Sağlık Sorunlarına Yönelik Evde Bakım Hizmet Gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi, 38(1), 57-65.
• Aktaş, Y. & Baysan Arabacı, L. (2016). Yoğun bakımda hasta ve ailesiyle iletişim. İKCUSBFD, 1(3), 39-43.
• Arslan, C., Hamarta, E., Özyeşil, Z., Saygın, Y. (2011). Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlığın Kimlik Statüleri Açısından İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi, A.K. Eğitim Fakültesi Dergisi, 31.
• Azoulay, E., & Kentish-Barnes, N. A. (2020). 5-point strategy for improved connection with relatives of critically ill patients with COVID-19. Lancet Psychiatry.
• Back, A., Tulsky, J.A & Arnold, R.M.(2020). Communication skills in the age of COVID-19. Annals of Internal Medicine, https://doi.org/10.7326/M20-1376 (Tarama tarihi:27/11/2020)
• Baltaş, Z., Baltaş,A. (2016) Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitapevi.
• Bao, Y., Sun, Y., Meng, S., Shi, J., & Lu, L. (2020). 2019-nCoV epidemic: Adress Mental Health Care to Empower Society. Lancet, 395, 7–38.
• Barnes B. (2020). Targeting potential drivers of COVID-19: Neutrophil extracellular traps. Journal of Experimental Medicine, 217(16), https://doi.org/10.1084/jem.20200652 (Tarama tarihi: 27/10/2020)
• Baumeister, R. F. (2005). The cultural animal: Human nature, meaning, and social life. New York, NY: Oxford University Press.
• Becker, G.(1997). Disrupted Lives: How People Create Meaning in a Chaotic World. University of California Press.
• Brooks, S., Webster, R., Smith, L., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet Psychiatry, 395(14).
• Buluş, M. (2000). Ergen Öğrencilerde Denetim Odağı-Yalnızlık Düzeyi İlişkisi.D.E.U. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi; 12, 165-176.
• Centers for disease control and prevention. (2020) COVID19 “Reducing Stigma”. Retrieved May 5, 2020, from https:// www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/symptomstesting/ reducing- stigma.html.
• Centers for Disease Control and Prevention. (2020) “Coping with Stress”. Retrieved May 5, 2020, from http://www. cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/coping.html. (Tarama tarihi:27/11/2020)
• Çetinkaya Duman, Z. & Bademli, K. (2013). Kronik psikiyatri hastalarının aileleri: Sistematik bir inceleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(1):78-94 doi:10.5455/ cap.20130506
• Çivi, S., Kutlu, R., & Çelik, H.H. (2011). Kanserli hasta yakınlarında depresyon ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Gülhane Tıp Derg., 53, 248-253.
• Darwin, C. (2001). İnsan ve hayvanlarda beden dili. (O. Tuncay, Çev.). İstanbul: Gün Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi 1872)
• Duy, B. (2003). Bilişsel-Davranışçı Yaklaşıma Dayalı Grupla Psikolojik Danışmanın Yalnızlık ve Fonksiyonel Olmayan Tutumlar Üzerine Etkisi. Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erikson, E.H. (1968). Identity: Youth and Crisis, New York: W.W. Norton&Company,Inc.
• Erikson, E.H. (1984). İnsanın Sekiz Çağı (Çevirenler:T.B. Üstün ve V. ar). Ankara: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Erikson, E.H. (1980). Identity and Life Cycle. New York: W. W. Norton&Company,Inc.
• Festinger,L. (1957).A Theory of Cognitive Dissonance. Stanfort University Press.
• Yücel, E. ve Çizel, B. (2017). Bilişsel uyumsuzluk teorisi üzerine kavramsal bir inceleme: Satın alma perspektifi. Journal of Yasar University, 13 (50), 150-163
• Gammon, J. (1998). Analysis of the stressful effects of hospitalisation and source isolation on coping and psychological constructs. Int J Nurs Pract, 4(2), 84–96.
• Glenda AM. Quality of Life: A Concept Analysis. Journal of Advanced Nursing 1993; 18: 32- 38.
• Görkem, Ş. (2019). Teknolojik belirleyicilik minimal etki ve bilişsel çelişki kuramları bağlamında gerçek ötesi kavramı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 95–108.
• Gürkan, A. (2009). Bütüncül yaklaşım: Yoğun bakımda hastası olan aile üyeleri. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 13(1), 1-5.
• Hawryluck, L., Gold, W., Robinson, S., Pogorski, S., Galea, S., & Styra R. (2004). SARS Control and Psychological Effects of Quarantine. Emerg Infect Dis, 10(7), 1206–12.
• Herman, J. (2011). Travma ve İyileşme şiddetin sonuçları ev içi istismardan siyasi teröre (Tosun T, çev.). 2. Baskı, İstanbul: Literatür Yayınları s. 67-125, 175-255.
• Hossain, M. M. (2020). Current status of global research on novel coronavirus disease (COVID-19): a bibliometric analysis and knowledge mapping. F1000Research, 9(374).
• Hynie, M., MacDonald, T. K. ve Marques, S. (2006). Self-conscious emotions and selfregulation in the promotion of condom use. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(8), 1072-1084
• Jeong, H., Yim, H., Song, Y., Ki, M., Min, J., Cho, J., et al. (2016). Mental health status of people isolated due to Middle East Respiratory Syndrome. Epidemiol Health., 38.
• Jiang, X., Deng, L., Zhu, Y., Ji, H., Tao, L., Liu, L., & Ji, W. (2020). Psychological crisis intervention during the outbreak period of new coronavirus pneumonia from experience in Shanghai. Psychiatry Research, 286, 112903.
• Karakurt, N. (2016). Kriz. In N. Gürhan (Ed.), Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği (pp. 717–729). Ankara: Nobel Tıp Evi.
• Karayurt, Ö., Dicle, A., Malak, A.T., Paylaşılmamış Deneyim: Deprem Bölgesinde Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Yaşam Kalitesini Etkileyen Etmenler.Fırat Üniversitesi,Sağlık Bilimleri Dergisi.2008. pp.327 -332.
• Karaoğlu, N., Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. (2009). Yalnız mısın? Selçuk Üniversitesi Öğrencilerinde Yalnızlık Düzeyi ile İlgili Bir Çalışma. Marmara Medical Journal; 22(1); 19-26.
• Levin, J. (2019). Mental health assistance to families and communities in the aftermath of an outbreak .psychiatry of pandemics, A Mental Health Response to Infection Outbreak, (Ed. Damir Huramovic), Springer, s.143-153.
• Muskett, C. (2014). Trauma-informed care in inpatient mental health settings: A review of the literature. International Journal of Mental Health Nursing, 23(1), 51–9.
• Oflaz, F. (2008). Felaketlerin psikolojik etkileri ve hemşirelik uygulaması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3):70-6.
• Oflaz, F. (2020). Travma ve dissosiasyonun stabilizasyonu. In A. Atlı-Özbaş & N. Gürhan (Eds.), Psikiyatri Hemşireliği İleri Düzey Uygulamalar için Psikoterapi (1st ed., pp. 470–495). Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevi.
• Özdemir ve Taşcı., Kronik Hastalıklar ve Bakım Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi Cilt 1 Sayı 1 (2013)
• Pappas, P. G., Kauffman, C. A., Andes, D., Benjamin, J., Calandra, T. F., Edwards, J., et al. (2009). Clinical practice guidelines for the management of candidiasis: 2009 update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis, 48(5), 503–535.
• Pınar R. Sağlık Araştırmalarında Yeni Bir Kavram; Yaşam Kalitesi, Bir Yaşam Kalitesi Ölçeğinin Kronik Hastalıklarda Geçerlilik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Hemşirelik Bülteni 1995; 9: 85-95.
• Pınar R. Sağlık Araştırmalarında Yaşam Kalitesi Kavramı. Sendrom 1997; 9: 108-111.
• Roelofs, K., Spinhoven, P., Sandijck, P., Moene, F. C., Hoogduin, K. (2005) The Impact of Early Trauma and Recent Life-Events on Symptom Severity in Patients With Conversion Disorder. The Journal of Nervous and Mental Disease. Volume 193 - Issue 8. P. 508-514.
• Sucaklı, M.H. (2013). Ölmekte olan hasta ve yaşam sonu bakım. TJFMPC, 7(3), 52-57. doi:10.5455/tjfmpc.410-49. Terakye, G.(2011). Kanserli hasta yakınlarıyla etkileşim. DEUHYO ED, 4(2), 78-82.
• Testa MA, Simonson DC.Assesment of Quality Life Outcomes. The New England Journal of Medicine 1996; 334: 835-840.
• Tracy, J. L. ve Robins, R. W. (2004). Putting the self into self-conscious emotions: A theoretical model. Psychological Inquiry, 15(2), 103-125.
• Towsend, M. (2015). Trauma and stressor releated disorder. Psychiatric Mental Healt Nursing: Concepts of Care in Evidence-Based Practice (8th ed.). Ankara: Akademisyen Kitapevi. s.559-578.
• Türkiye Psikiyatri Derneği, (2020). Covıd-19 tedavisinde önleyici, koruyucu ve tedavi edici psikiyatrik hizmetler, https://www.psikiyatri.org.tr/2191/COVID- 19-tedavisinde-onleyici-koruyucu- ve-tedavi-edicipsikiyatrik- hizmetler. Erişim tarihi: 25.05.2020.
• Ünal,S. Dehşet yönetimi kuramı bağlamında COVID-19 salgını hakkında psikososyal bir değerlendirme. Klinik Psikiyatri Dergisi 2020;23(Ek 1): 67-71).
• Varcarolis E.M., & Halter, M.J. (2010). Trauma iınterventions. Foundations of Psychiatric Mental Healt Nursing: A Clinical Approach. (6th Ed.), s.527-625.
• Yücel, E. ve Çizel, B. (2017). Bilişsel uyumsuzluk teorisi üzerine kavramsal bir inceleme: Satın alma perspektifi. Journal of Yasar University, 13 (50), 150-163
• Wolf, S. T., Cohen, T. Y., Panter, A. T. ve Insko, C. A. (2010). Shame-proneness and guiltproneness: Toward the further understanding of reactions to public and private transgressions. Self and Identity, 9(4), 337-362.
• Xiang, Y., Yang, Y., Li, W., Zhang, L., Zhang, Q., Cheung, T., et. al. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently Needed. Lancet Psychiatry, 7(3), 2289–229.
• Yılmaz, S. (2016). Örselenme ve tetikleyici etkenle ilişkili bozukluklar. In N. Gürhan (Ed.), Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği (1st ed., pp. 815–837). Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevi.