Spatial Literacy in the 2024 Geography Curriculum

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 24, 30.06.2025

Fatoş Güven , Duran Aydınözü , Ufuk Sözcü

https://doi.org/10.47615/issej.1584229

Öz

The aim of this study is to determine the spatial literacy contents in the 2024 geography curriculum (GC). In the study, a qualitative research approach was adopted and document analysis method was used. The curriculum used as the data collection tool was also determined as the sample. In associating the content with spatial literacy, the characteristics specified in the report published by the US National Research Council in 2006 were taken as reference. The data obtained were analyzed by descriptive analysis method. As a result, it is seen that there are outcomes directly related to spatial literacy at all grade levels in the GC. Relatively speaking, it can be said that there are more references to spatial literacy contents in the 9th and 10th grade levels.

Anahtar Kelimeler

geography , space , spatial thinking , spatial literacy , curriculum

2024 Coğrafya Dersi Öğretim Programında Mekânsal Okuryazarlık

Öz

Bu çalışmanın amacı 2024 coğrafya dersi öğretim programındaki (CDÖP) mekânsal okuryazarlık içeriklerini belirlemektir. Çalışmada, nitel araştırma yaklaşımı benimsenerek doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak kullanılan öğretim programı, aynı zamanda örneklem olarak belirlenmiştir. İçeriğin mekânsal okuryazarlık ile ilişkilendirilmesinde, Amerikan Ulusal Araştırma Konseyi’nin 2006 yılında yayınladığı raporda belirtilen özellikler referans alınmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak CDÖP’de tüm sınıf kademelerinde mekânsal okuryazarlık ile doğrudan ilişkilendirilen öğrenme çıktılarının olduğu görülmektedir. Nispeten 9 ve 10. sınıf kademelerinde mekânsal okuryazarlık içeriklerine daha fazla atıf yapıldığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

coğrafya , mekân , mekânsal okuryazarlık , mekânsal düşünme , öğretim programı

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2005). Coğrafya eğitiminin etkililiği ve sorunları. Marmara Coğrafya Dergisi. 12, 77-96.
• Arıcı, S. (2012). Origami temelli öğretimin 10. sınıf öğrencilerinin uzamsal görselleştirme, geometri başarısı ve geometrik akıl yürütmeleri üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi. İstanbul.
• Aykan, F. B. (2013). Farklı sınıf seviyesindeki öğrencilerin uzamsal becerilerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. KATÜ, Eğitim Bilimleri Enst. Matematik Eğitimi Bilim Dalı, Trabzon.
• Baloğlu Uğurlu, N. ve Aladağ, E. (2015). Mekânsal düşünmenin Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programındaki yeri ve öğretmenlerin bu beceri hakkındaki görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi. 32, 22-42.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(2), 368-388.
• Bedir, D. ve Yılmaz, S. (2020). Lise öğrencilerinin uzamsal yetenek öz-değerlendirme düzeylerinin incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED). 14(2) 1528-1553.
• Bernarz, S. W. & Kemp, K. (2011). Understanding and nurturing spatial literacy. Procedia Social and Behavioral Science. 21, 18–23.
• Bilgili, M., & Yıldırım, S. (2024). Coğrafyada temel kavramların ilişkiselliği: mekân, yer, peyzaj ve bölge. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (62), 283-293. https://doi.org/10.30794/pausbed.1445668
• Çakmak, S. (2009). Origami tabanlı öğretimin ilköğretim öğrencilerinin matematikteki uzamsal yetenekleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. ODTÜ, İlköğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Ankara.
• Demirkan, H. (2018). 8. sınıf öğrencilerinin uzamsal becerileri ile geometri başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniv. Fen Bilimleri Enst. Uşak.
• Demirkaya, H., Ünal, O., Çal, Ü.T. ve Gazioğlu, F. (2019). Coğrafya eğitimi ve mekansal okuryazarlık. Uluslararası Coğrafya eğitimi sempozyumunda sunulmuş bildiri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Dursun, Ö. (2010). İlköğretim öğretmen adaylarının uzamsal yetenekleri, geometriye yönelik özyeterlik algıları ve uzamsal kaygıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. ODTÜ, İlköğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi bölümü, Ankara.
• Eryaman, Z. (2009). 6. sınıf öğrencilerinin 3B nesnelerin 2B gösterimleri hakkındaki uzamsal muhakemeleri üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi. ODTÜ, İlköğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Ankara.
• Göktepe, S. (2013). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının uzamsal yeteneklerinin solo modeli ile incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniv. Eğitim bilimleri Enst., İstanbul.
• Gönülaçar, H. (2019). Ortaokul öğrencilerinde mekânsal düşünme becerilerinin gelişimi: bir durum çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Gönülaçar, H. ve Öztürk, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin mekânsal düşünme becerileri. Milli Eğitim Dergisi, 49/227, (217-243).
• Goodchild, M.F. (2006). The Fourth R? Rethinking GIS Education. Arcnews Online.
• Grossner, K. & Janelle, D.G. (2014). Concepts and principles for spatial literacy. Researchgate.
• Güven, F., Aydınözü, D. ve Sözcü, U. (2024). Sosyal bilgiler dersindeki mekânsal okuryazarlık içeriklerine ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 8(1), 49- 64.
• Jarvis, C.H. (2011). Spatial literacy and the postgraduate GIS curriculum. Procedia Social and Behavioral Sciences, 21, 294–299.
• Kerski, J.J. (2008). Developing spatial thinking skills in education and society. your e-Magazine for GIS News, Views, and Insights, https://www.esri.com/news/arcwatch/0108/spatial-thinking.html
• Keskin, Y. (2018). Coğrafi bilgi sistemleri ile öğretimin öğretmen adaylarının akademik başarılarına ve mekânsal düşünme becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniv. Eğitim Bilimleri Enst. Erzurum.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 170-189.
• Kösa, T. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin uzamsal becerilerinin incelenmesi. Doktora Tezi. KATÜ, Eğitim Bilimleri Enst., Matematik Eğitimi Bilim Dalı, Trabzon.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı (9,10,11 ve 12. Sınıflar), Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=336
• Moore- Russo, D. Viglietti, J. M., Chiu, M.M & Bateman, S.M. (2013). Teachers’ spatial literacy as visualization, reasoning, and communication. Teaching and Teacher Education, 29, 97-109.
• National Research Council, (2006). Learning to Think Spatially. The National Academies Press, Washington. Perkins, N., Hazelton,E., Erickson, J. & Allan,W. (2010). Place-based education and geographic information systems: enhancing the spatial awareness of middle school students in Maine. Journal of Geography, 109(5), 213-218.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Şanlı, C. (2019). Coğrafya öğretmen adaylarının mekânsal düşünme becerisine ilişkin görüşleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 215-233.
• Şanlı, C. (2020). Mekânsal düşünme becerisinin sosyal bilgiler ders kitapları sorularında analizi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 118-132.
• Şanlı, C. ve Sezer, A. (2019). Coğrafya derslerinde mekânsal düşünme öğretimi ölçeği: Türkçeye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ege Coğrafya Dergisi, 28 (2), 213-225.
• Şanlı, C., & Kırkeser, S. (2025). Mekânsal düşünme becerisinin 2024 coğrafya dersi öğretim programındaki yeri ve program bileşenleriyle ilişkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 14(1), 197-210. https://doi.org/10.30703/cije.1514088
• Serinci, H. ve Özdemir, N. (2022). Orta öğretim öğrencilerinin mekânsal düşünme becerilerinin incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3), 1448-1468.
• Sezgin, H. S. (2020). Yedinci sınıf öğrencilerinin uzamsal yönelim stratejilerinin gelişim sürecinin oryantiring oyunu ortamında incelenmesi. Doktora Tezi, Anadolu Üniv, Eğitim Bilimleri Enst. Matematik Eğitimi, Eskişehir.
• Sönmez, F. ve Akbaş, Y. (2019). Coğrafi bilgi sistemlerine (CBS) dayalı sosyal bilgiler öğretiminin 6. sınıf öğrencilerinin mekânsal düşünme becerilerine etkisi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE,) 40, 40-58.
• Turgut, M., Yenilmez, K. ve Balbağ, M. Z. (2016). Öğretmen adaylarının mantıksal ve uzamsal düşünme becerileri: bölüm, cinsiyet ve akademik performansın etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 265-283.
• Ünlü, M. ve Yıldırım, S. (2017). Coğrafya dersi öğretim programına bir coğrafi beceri önerisi: mekânsal düşünme becerisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 13-20.
• Uysal, F. (2020). Veri toplama süreçleri ve analiz yöntemleri. Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Etik. (Ed. Necati Cemaloğlu), Pegem Yayınları, Ankara.
• Uzun, N. (2013). Dinamik geometri yazılımlarının bilgisayar destekli öğretim ve akıllı tahta ile zenginleştirilmiş öğrenme ortamlarında kullanımının öğrencilerin akademik başarısına, uzamsal görselleştirme becerisine ve uzamsal düşünme becerisine ilişkin tutumlarına etkisi. Doktora Tezi. Gazi Üniv, Eğitim Bilimleri Enst., Ankara.
• Yüksel, N. S. (2013). Uzamsal yetenek, bileşenleri ve uzamsal yeteneğin geliştirilmesi üzerine. Doktora Tezi. Hacettepe Üniv. Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Eğitimi, Ankara.