Amvâs Plague During The Khalifa Omar Period

Yıl 2020, Sayı: 35, 145 - 168, 30.06.2020

Abdulkerim Öner

https://doi.org/10.31591/istem.759540

Cited By: 1

Öz

The plague has been more devastating than many wars in history. This epidemic, which emerged at various times and places in the Islamic world, has created serious dangers from time to time. Amvâs Plague, which emerged in Palestine during the caliphate of Omer, spread throughout Damascus over time. Caliph Omer, who wanted to go to Damascus, hesitated about whether to go to the region when he heard the plague. As a result of the consultation, he gave up going to the region. On the other hand, by taking into account the statements of the Messenger of Allah about the plague, he warned the public against this disease and applied various measures to get rid of the epidemic. Amr b. al-As removes those who do not catch plague from the region they are in. Thousands of people lost their lives in Amvâs Plague and many families had been cut of generation. After the plague, Omer, who went to Damascus to organize the affairs of the people of the region, provided the necessary assistance as well as comforting the public. In this article, the information will be given about the effects of the epidemic that emerged in Amvâs during the caliphate of Omar and spread throughout Damascus and caused the death of thousands of people and the attitude of the caliph against the plague.

Anahtar Kelimeler

Death, Epidemic Disease, Damascus, Amvâs Plague, Omar

Hz. Ömer Döneminde Yaşanan Amvâs Vebası

Öz

Veba, tarihte meydana gelmiş birçok savaştan daha fazla yıkıcı olmuştur. İslam dünyasında çeşitli zaman ve mekânlarda ortaya çıkmış bu salgın, zaman zaman ciddi tehlikeler doğur-muştur. Hz. Ömer’in halifeliği zamanında Filistin’de ortaya çıkan Amvâs Vebası, zamanla Şam’ın geneline yayılmıştır. Şam’a gitmek isteyen Halife Ömer, vebanın çıktığını duyunca böl-geye gidip gitmeme hususunda tereddüt etmiştir. Yapılan istişare neticesinde bölgeye git-mekten vazgeçmiştir. Öte yandan Allah Resulü’nün veba hakkındaki ifadelerini de dikkate alarak halkı bu hastalığa karşı uyarmış ve salgından kurtulmak amacıyla çeşitli tedbirlere başvurmuştur. Bu amaçla görevlendirilen Amr b. el-Âs, vebaya yakalanmayanları bulunduğu bölgeden uzaklaştırmıştır.
Amvâs Vebası’nda binlerce insan hayatını kaybetmiş ve birçok ailenin nesli tükenmiştir. Ve-badan sonra bölge halkının işlerini düzene koymak amacıyla Şam’a giden Hz. Ömer, halkı te-selli ettiği gibi gerekli yardımları da yapmıştır. Bu makalede, Hz. Ömer’in halifeliği döneminde Amvâs’ta ortaya çıkıp Şam’ın geneline yayılan ve binlerce insanın ölümüne sebep olan salgı-nın etkileri ile halifenin veba karşısındaki tutumu hakkında bilgi verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, Salgın Hastalık, Şam, Amvâs Vebası, Hz. Ömer

Kaynakça

• Kaynaklar » Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Musned. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1995. » Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Kitâbü’z-zühd. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999. » Ahmed Cevdet Paşa. Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ. Trc. Metin Muhsin Bozkurt. 2 Cilt. İstanbul: Çile Yayınları, t.y. » Ahmed Nedvi-Said Sahib Ansarî. Asrı Saâdet Peygamberimiz ve Ashabı. Trc. Ali Genceli. 1985. Bs, 6 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınları, t.y. » Akbaş, Mehmet. Sahabenin İslam Tebliği (Suriye bölgesi). İstanbul: Nida Yayıncılık, 2009. » Algül, Hüseyin. İslâm Tarihi Hulefâi Râşidîn. 3 Cilt. Bursa: Emin Yayınları, 2018. » Ali Muhammed Sallabi. II. Halife Hz. Ömer’in Hayatı, Şahsiyeti ve Dönemi. Trc. Mehmet Akbaş. İstanbul: Ravza Yayınları, 2008. » Apak, Adem. İslam Siyaset Geleneğinde Amr b. el-Âs. Ankara: Ankara Okulları Yayınları, 2001. » Ateş, Süleyman. Hz. Ömer. 2 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2017. » Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud el-Belâzurî. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Mekte-betü’l-Meârif, 1987. » Bilge, Mustafa L. “Cuhfe”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 8: 82-83. İstanbul: İsam, 1993. https://islamansiklopedisi.org.tr/cuhfe. » Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail el- Buhârî. el-Câmiʿu’s-sahîh. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2003. » Cengiz, Ercan. “Hz. Ömer Döneminde Meydana Gelen Amvas Tâunu ve Etkileri”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (2020): 129-150. » Demircan, Adnan. Râşid Halifeler. İstanbul: Beyan, 2018. » Diyârbekrî, Huseyn b. Muhammed b. Hasan ed-Diyârbekrî. Târîhu’l-hamîs fi ahvâli’l-enfesi nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Dârul’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009. » Ebû Davud, Ebû Davud Süleyman b. Eş’as es-Sicistâni el-Ezdî. Sünenu Ebî Dâvud. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâletu’l-Âlemiye, 2009. » Ebû Ubeyd, Ebû Ubeyd, Kasım b. Sellam. Kitâbü’l-emvâl. Thk. Dr. Muhammed Ammare. Beyrut: Darü’ş-Şuruk, 1989. » Efendioğlu, Mehmet. “Şürahbîl b. Hasene”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İsam, 2010. https://islamansiklopedisi.org.tr/surahbil-b-hasene. » F. Buhl. “Amvâs”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: MEB, 1987. » Fayda, Mustafa. Allah’ın Kılıcı Halid b. Velid. 6. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016. » Fayda, Mustafa. “Amvas”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İsam, 1991. https://islamansiklopedisi.org.tr/amvas. » Genç, Özlem. “Kara Ölüm: 1348 Veba Salgını ve Ortaçağ Avrupa’sına Etkileri”. 2011. 28. » Gümüş, T. Tolga. “Avrupa’da Kara Ölüm ve Dönem Kronikleri”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Ensti-tüsü Dergisi 20/1 (2011): 139-164. » Halife b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî, Târîhu Halife b. Hayyât. Riyad: Dâru Tayyibe, 1985. » İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1992. » İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. El-Hasan b. Hibetullah b. Abdullah eş-Şafiî İbn Asâkir. Târîhu medîneti Dımeşk. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1990. » İbn Ebû Heyseme, Ebû Bekr Ahmed b. Ebî Hayseme Züheyr b. Harb en-Nesâî. Ahbâru’l-mekkiyin min kitabi’l-târîhi’l-kebir. Riyad: Daru’l-Vatan, 1997. » İbn Habib, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. el-Muhabber. Trc. Adem Âpak-İsmail Güler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018. » İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fi temyizi’s-sahabe. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415. » İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sîretü’n-nebeviyye ve ahbâru’l-hulefâ. Ed. Mehmet Azimli. Trc. Harun Bekiroğlu. 4 Cilt. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017. » İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdulmelik İbn Hişam. es-Sîretu’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kitabu’l-Arabî, 1990. » İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekir b. Eyyub b. Sa’d Şemsuddin b. Kayyim el-Cevziyye. Zâdu’l-meâd fi hedyi hayri’l-ibâd. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r- Risale, 1994. » İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer b. Kesîr. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mek-tebetu’l-Maârif, 1990. » İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Ma’ârif. Thk. Server Ukkâşe. Kâhire: arü’l-Ma’ârif, t.y. » İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Menî ez-Zührî. Kitâbü’t-tabakâti’l-kebîr. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 2001. » İbn Şihâb ez-Zührî, Muhammed b. Müslim b. Ubeydullah İbn Şihâb ez-Zührî. el-Meğâzî. Ed. Mehmet Azimli. Trc. Mehmet Nur Akdoğan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016. » İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzi. el-Muntazam fi târîhi’l-umem ve’l-mulûk. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1995. » İbnü’l-Esîr, İzzuddin Ebü’l Hasan Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târih. Thk. Ömer Abdusse-lam et-Tedmirî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l Kitâbi’l Arabiyye, 1417. » Kândehlevi, Muhammed Yusuf, Hz. Peygamber ve Ashabının Yaşadığı Müslümanlık. Trc. Ahmet M. Büyükçınar,A. Ömer Tekin, Ö. Faruk Harman. 4 Cilt. İstanbul: Kalem Yayınevi, 1977. » Kelâî, Ebü’r-Rebi Süleyman b. Musa b. Salim El-Himiri. El-İktifa bi tazammenehu min me-gazi Rasulillah ve’s-selasetil hulefa. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1420. » Kettânî, Muhammed Abdulhay et-Teratibu’l-idâriyye. 2 Cilt. Beyrut,: Darü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, t.y. » Komisyon. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014. » İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta. Beyrut: Dâru Ahyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1985. » Muslim, Ebu’l Huseyn el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîh’u-Muslim. Riyad: Dâr’u-Taybe, 2006. » Önkal, Ahmet. “Ebû Ubeyde b. Cerrâh”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İsam, 1994. » Philip K. Hitti. Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1989. » Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993. » Suyutî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekir es-Suyutî. Târîhu’l-hulefâ. Beyrut: Darü’l-Minhac, 2013. » Şibli Nu’mani. Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi. Trc. Talip Yaşar Alp. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2015. » Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusûl ve’l-mulûk. Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim. 11 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, t.y. » Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâm, 1996. » Vâkidî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer el-Vâkidî. Kitâbu’l-meğâzi. Beyrut: Dâru’l-A’lemî, 1989. » Varlık, Nükhet. “Tâun”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İsam, 2011. » Wellhausen, Julius. İslam’ın En Eski Tarihine Giriş. Trc. Fikret Işıltan. İstanbul: Ankara Matbaası, 1960. » Yakut, Ebu Abdullah b. Abdillah el-Hamevî. Mu’cemü’l-buldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1977. » Yusuf el-Kardâvî. İslam Hukukunda Zekât. Trc. İbrahim Sarmış. 2 Cilt. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1984. » Zehebî, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebî. Târîhu’l-İslam ve vefeyâtu’l-meşâhîr ve’l-a’lam. Thk. Ömer Abdusselam et-Tedmirî. I-LII Cilt. Bey-rut: Dâru’l-Kutubî’l-Arabî, 1993. » https://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/buyuk-veba-salgini-102